Ngành bán dẫn hấp dẫn

Nhiều chính sách đã và sẽ được ban hành nhằm hỗ trợ ngành công nghiệp bán dẫn phát triển

Cơ hội lớn của Việt Nam

Trước những diễn biến phức tạp về xung đột địa chính trị, căng thẳng thương mại Mỹ - Trung Quốc, xu hướng đa dạng hóa chuỗi cung ứng, các doanh nghiệp ngành công nghiệp bán dẫn đã và đang chuyển hướng đến các nước khu vực châu Á để đặt trụ sở, nhà máy.

Tại Việt Nam, trong cuộc họp đầu tiên của Ủy ban Chỉ đạo quốc gia về phát triển công nghiệp bán dẫn, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, Việt Nam đã thu hút khoảng 174 dự án FDI trong ngành với tổng vốn đăng ký khoảng 11,6 tỷ USD. Gần nhất, lễ ký kết với NVIDIA tiếp tục đặt dấu ấn nổi bật, hứa hẹn sẽ định hình một hệ sinh thái bán dẫn phát triển tại Việt Nam trong thời gian tới.

Bà Trần Thị Thúy Ngọc, Phó tổng giám đốc phụ trách khách hàng và thị trường, Deloitte Việt Nam

Theo một báo cáo của Hiệp hội Công nghiệp bán dẫn Mỹ (SIA), các doanh nghiệp, nhà cung ứng của chuỗi tập trung chủ yếu tại Mỹ, Liên minh châu Âu (EU), Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan (Trung Quốc) và Trung Quốc đại lục. Trong khi Mỹ, EU đảm nhiệm chính hạng mục thiết kế, Hàn Quốc, Đài Loan, Nhật Bản phụ trách chính phân mục sản xuất và công đoạn lắp ráp, kiểm thử sẽ được thực hiện tại Đài Loan, Trung Quốc.

Ngân hàng Thế giới nhận định, Việt Nam là một trong những quốc gia hàng đầu về vi mạch điện tử, tập trung ở những hoạt động lắp ráp, kiểm thử và đóng gói, đem lại giá trị gia tăng thấp. Với việc chuỗi giá trị của ngành bán dẫn đã vượt mốc 1.000 tỷ USD, Việt Nam có tiềm năng và chắc chắn không muốn bỏ lỡ cơ hội để mở rộng, tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị này trong tương lai.

Với vị trí, vị thế chiến lược và ngày một được củng cố, Việt Nam đã trở thành điểm đến yêu thích của nhiều “ông lớn” trong ngành bán dẫn. Năm 2024, doanh thu ngành công nghiệp bán dẫn của Việt Nam ước đạt 18,23 tỷ USD.

Tham gia vào các công đoạn cuối của quy trình, Việt Nam được biết đến là trạm phục vụ cho các tập đoàn lớn như Intel, Samsung và Hana Micron. Theo số liệu năm 2023, Việt Nam đã trở thành nhà xuất khẩu bán dẫn lớn thứ ba vào Mỹ, với giá trị 562 triệu USD, chỉ đứng sau Malaysia và Đài Loan (Trung Quốc). Tiềm năng để Việt Nam tiếp tục trở thành “công xưởng” của thế giới vẫn còn, tuy nhiên, nếu muốn thoát khỏi bẫy thu nhập trung bình, chúng ta cần phải tham gia sâu vào các hoạt động giàu chất xám và mang lại giá trị gia tăng nhiều hơn.

Theo SIA, một con chip thường trải qua ba khâu sản xuất chính: thiết kế, sản xuất và đóng gói. Trong đó, khâu thiết kế tạo ra khoảng 53% tổng giá trị, khâu chế tạo chiếm 24% và đóng gói chiếm 6%.

Chiến lược phát triển công nghiệp bán dẫn Việt Nam đến năm 2030 và tầm nhìn 2050 đã phần nào định hướng rõ ràng kế hoạch đưa Việt Nam trở thành trung tâm hàng đầu về bán dẫn. Xác định có ít nhất 300 doanh nghiệp thiết kế, 3 nhà máy chế tạo chip bán dẫn, 20 nhà máy đóng gói, kiểm thử sản phẩm bán dẫn đến năm 2050, Chính phủ kỳ vọng khai thác đồng thời thế mạnh sẵn có cũng như xây dựng nền tảng để đưa đất nước lên một vị thế mới, có thể làm chủ nghiên cứu và chủ động phát triển trong lĩnh vực bán dẫn. Động thái này vừa thúc đẩy sự tham gia của các doanh nghiệp nước ngoài khi lựa chọn đầu tư vào Việt Nam cũng như hỗ trợ doanh nghiệp lớn trong nước tham gia sâu hơn vào bước thiết kế, xa hơn là tự chủ sản xuất và đóng gói trong tương lai.

Có lợi thế về trữ lượng đất hiếm đứng thứ 2 thế giới, Việt Nam hiện sở hữu môi trường kinh doanh thuận lợi với chính trị ổn định, mức ưu đãi thu hút so với các quốc gia trong khu vực, chi phí nhân công hấp dẫn với khả năng sử dụng tiếng Anh, có trình độ và kỹ năng công nghệ thông tin. Các yếu tố này mang lại một số lợi thế cạnh tranh đặc biệt cho Việt Nam để phát triển ngành công nghiệp này, phần nào định hình bức tranh kinh tế Việt Nam trong thời gian tới.

Từng bước hiện thực hóa tiềm năng

Những năm qua, Chính phủ nỗ lực xây dựng một môi trường đầu tư hấp dẫn; trong đó, các ngành công nghiệp công nghệ cao được xem là yếu tố then chốt trong chiến lược phát triển bền vững và gia tăng sức cạnh tranh toàn cầu.

Nghị định số 182/2024/NĐ-CP của Chính phủ về Quỹ Hỗ trợ đầu tư không chỉ cải cách chính sách ưu đãi đầu tư mà còn giúp Việt Nam củng cố và tăng cường vị thế cạnh tranh trong cuộc đua thu hút các ngành công nghệ cao. Chính sách này sẽ tạo ra một cú huých quan trọng, giúp các doanh nghiệp trong các lĩnh vực công nghệ cao có thể tiếp cận các nguồn lực tài chính cần thiết để phát triển, tập trung vào đầu tư thực chất, từ đó nâng cao chất lượng sản phẩm và công nghệ.

Ngoài ra, chính sách này được áp dụng một cách bình đẳng cho tất cả các doanh nghiệp đáp ứng đầy đủ các tiêu chí, không phân biệt quốc gia đầu tư. Điều này tạo ra một môi trường cạnh tranh công bằng, đảm bảo các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài và các doanh nghiệp trong nước đều có cơ hội tham gia và áp dụng các hỗ trợ, qua đó, đóng góp vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Dự án Luật Công nghiệp công nghệ số, với nội dung đáng chú ý về ưu đãi cho công nghiệp bán dẫn, dự kiến được Quốc hội thông qua tại kỳ họp diễn ra vào tháng 5/2025, kỳ vọng sẽ tạo nên hành lang pháp lý quan trọng nhằm đẩy nhanh tốc độ phát triển của ngành bán dẫn trong thời gian tới.

Trong bối cảnh các quy định trong nước liên tục được cập nhật để hỗ trợ ngành công nghiệp đầy triển vọng này, Deloitte khuyến nghị các doanh nghiệp, nhà đầu tư theo dõi sát sao những chuyển động, diễn biến trong nước, đặc biệt về mặt pháp lý. Hiện tại, Việt Nam vẫn đang cam kết với OECD nhằm thực hiện những yêu cầu của Trụ cột 2, bên cạnh đó phát triển song song các chính sách hỗ trợ các nhà đầu tư mới. Đây là một trong những động thái của Việt Nam dành cho các doanh nghiệp công nghệ cao, những doanh nghiệp vừa là đối tượng của Trụ cột 2 nhưng vẫn được ưu tiên đầu tư.

Song song, công tác rà soát, đánh giá các bộ luật, nghị định, thông tư hướng dẫn để giảm thiểu công tác hành chính, hay đề án sắp xếp, tinh gọn bộ máy của Chính phủ là những điểm đáng lưu tâm với mục tiêu nâng cao năng lực quản lý, năng suất lao động cho cơ quan nhà nước. Trong giai đoạn này, cộng đồng doanh nghiệp, nhà đầu tư nước ngoài cần liên tục cập nhật động thái, chính sách mới của Nhà nước, đồng thời tham khảo kinh nghiệm, ý kiến của các đơn vị tư vấn nhằm có sự chuẩn bị kỹ lưỡng nhất trong việc sẵn sàng nắm bắt, tận dụng cơ hội.

Một trong những vấn đề trọng tâm của ngành công nghiệp bán dẫn nói riêng và công nghệ cao nói chung là sự thiếu hụt về nhân sự chất lượng cao. Tại Việt Nam, hiện chỉ có khoảng 5.000 kỹ sư thiết kế vi mạch bán dẫn, chênh lệch nhiều so với nhu cầu 50.000 kỹ sư vào năm 2030 để đáp ứng nhu cầu dự kiến, trong đó bao gồm 15.000 kỹ sư thiết kế vi mạch bán dẫn.

Các doanh nghiệp bán dẫn cần nhận thức rằng họ không chỉ cạnh tranh với nhau để thu hút nhân tài. Vấn đề thiếu hụt nhân lực đang trải dài trên toàn ngành công nghệ, truyền thông, viễn thông, nơi tình trạng chảy máu chất xám ra nước ngoài đã không còn lạ lẫm. Bức tranh nhân sự trong ngành công nghiệp bán dẫn đã thay đổi rất nhiều so với 2 - 3 năm trước, khi số lượng, chất lượng nhân sự và kỹ năng cần được hỗ trợ, đầu tư thay đổi nhanh chóng trong cả ngắn hạn và dài hạn.

Đứng trước thực tế này, doanh nghiệp cần đánh giá lại chiến lược thu hút nhân tài, tận dụng tối đa mối quan hệ với các đối tác, cơ sở giáo dục, đào tạo. Trên hết, tổ chức phải xác định được khả năng hiện tại và mục tiêu tương lai, từ đó có một kế hoạch nhân sự phù hợp nhằm phát triển và tạo dựng lợi thế bền vững trong ngành nghề.