Ngành công nghiệp vũ khí đã thay đổi vận mệnh Thổ Nhĩ Kỳ như thế nào? - Bài 2

Nối tiếp Bài 1 của đề tài về sự phát triển của ngành công nghiệp vũ khí đã thay đổi vận mệnh Thổ Nhĩ Kỳ, Bài 2 tập trung vào tác động của ngành công nghiệp vũ khí tới chính trị nội bộ của Thổ Nhĩ Kỳ và những khó khăn mà quốc gia này đang đối mặt trên con đường trở thành nhà sản xuất vũ khí hàng đầu thế giới.

Tác động tới chính trị nội bộ

Sự phát triển trong ngành công nghiệp quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ cũng đóng vai trò quan trọng trong việc đem lại sự ổn định chính trị ở nước này.

Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan tại sự kiện công nghệ và hàng không TEKNOFEST diễn ra ở TP Samsun (Thổ Nhĩ Kỳ) ngày 3-9-2022. Ảnh: REUTERS

Một số nhà phân tích chính trị lập luận rằng kể từ khi ông Erdogan lên nắm quyền năm 2011, chế độ dân sự mạnh mẽ của ông đã chứng kiến sự ảnh hưởng của quân đội đối với chính trị bị suy yếu. Một trong những yếu tố nổi bật góp phần vào đó là sự thành công của ngành công nghiệp quốc phòng trong nước.

Ban đầu, các công ty quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ phần lớn là do các quỹ tài trợ được Các Lực lượng vũ trang Thổ Nhĩ Kỳ thành lập, sở hữu và điều hành, chẳng hạn như HAVELSAN và ASELSAN. Trong 10 năm qua, phạm vi các công ty hoạt động trong lĩnh vực này đã mở rộng theo cấp số nhân, với sự tham gia của các công ty tư nhân như công ty sản xuất UAV Baykar Technologies do con rể ông Erdogan – Giám đốc công nghệ Selçuk Bayraktar đứng đầu.

Sản phẩm đặc trưng của Baykar – UAV TB2 đã trở thành biểu tượng cho dấu chân an ninh ngày càng mở rộng của Thổ Nhĩ Kỳ, đồng thời trở thành một công cụ xuất khẩu chính với nhiều khách hàng là chính phủ các nước. Tất cả những điều này dường như khiến giới tinh hoa quân sự Thổ Nhĩ Kỳ hài lòng và ít có khuynh hướng nghiêng về chính trị hơn.

Ngoài ra, hiện nay dường như có một mối quan hệ đối tác giữa các chính trị gia, bộ máy an ninh và lực lượng vũ trang. Các chiến dịch chính trị của ông Erdogan ngày nay phụ thuộc rất nhiều vào sự thành công của ngành công nghiệp quốc phòng vốn đóng vai trò lớn trong các bài diễn ngôn quốc gia của liên minh cầm quyền.

The EurAsian Times chỉ ra rằng Tổng thống Erdogan không chỉ phụ thuộc vào ngành công nghiệp vũ khí để giành chiến thắng trong cuộc bầu cử hồi tháng 5 năm ngoái, ông còn đưa ra đủ dấu hiệu về người có khả năng kế nhiệm ông. Và người kế nhiệm đó được cho là con rể Bayraktar của ông.

Các nút thắt cổ chai của Thổ Nhĩ Kỳ

Tuy vậy, bất chấp tất cả những tác động tích cực mà ngành công nghiệp vũ khí Thổ Nhĩ Kỳ mang lại cho nền kinh tế, chính trị, quốc phòng và chính sách đối ngoại của nước này, Ankara vẫn còn đối mặt một số khó khăn.

Máy bay không người lái chiến đấu Bayraktar Akinci tại Triển lãm Quốc phòng và Hàng không vũ trụ SAHA EXPO ở Istanbul (Thổ Nhĩ Kỳ) ngày 27-10-2022. Ảnh: REUTERS

Thứ nhất, ngành vũ khí Thổ Nhĩ Kỳ phụ thuộc vào việc nhập khẩu phần cứng và phần mềm quan trọng, đặc biệt là chất bán dẫn và vi mạch, được mua từ các công ty công nghệ nước ngoài.

Thứ hai, tổ hợp quân sự-công nghiệp Thổ Nhĩ Kỳ thiếu một khối lượng lớn các nguồn năng lượng trong nước nên buộc phải nhập khẩu. Điều này giải thích tại sao nước này kinh doanh với Nga – nước có nguồn năng lượng lớn.

Thứ ba, Thổ Nhĩ Kỳ thiếu hụt nguồn nhân lực có kỹ năng, phần lớn là do những vấn đề trong giáo dục bậc cao. Có thông tin cho rằng Thổ Nhĩ Kỳ không có đủ sinh viên có trình độ ngang bằng với các đối tác của họ ở phương Tây và Nga, đặc biệt là trong các môn Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học.

Thứ tư, hàng hóa công nghệ cao chiếm tỉ trọng tương đối thấp trong xuất khẩu của Thổ Nhĩ Kỳ. Rõ ràng, hơn một nửa tổng giá trị gộp được tạo nên trong ngành quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ đến từ các sản phẩm công nghệ thấp và trung bình.

Thứ năm, một nghiên cứu gần đây chỉ ra rằng lạm phát gia tăng trong nước dẫn tới thắt chặt tiền tệ là một thách thức lớn. Các khoản vay ngân hàng trong nước đã trở nên kém hấp dẫn hơn đối với các công ty nhỏ đang phát triển thành các công ty công nghiệp quốc phòng lớn.

Với những nút thắt cổ chai nói trên, ngành công nghiệp quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ vẫn còn một chặng đường dài để theo kịp Mỹ hoặc Nga. Nhưng vẫn phải thừa nhận rằng những gì Thổ Nhĩ Kỳ đạt được đến nay là khá ấn tượng, xét đến dấu ấn toàn cầu đang mở rộng của nước này.

TRI TÚC