Ngành đồ uống kiến nghị tháo gỡ vướng mắc thuế để kích cầu và phát triển

Tọa đàm “Kích cầu tiêu dùng để tăng trưởng kinh tế - Góc nhìn từ ngành đồ uống,” ngày 25/9. (Ảnh: Vietnam+)

Trong bối cảnh nền kinh tế thế giới và trong nước đang đối mặt với nhiều biến động và thách thức, ngành đồ uống Việt Nam đang đứng trước rất nhiều áp lực, đặc biệt là trước thềm chu kỳ tăng thuế tiêu thụ đặc biệt sắp tới.

Tại tọa đàm “Kích cầu tiêu dùng để tăng trưởng kinh tế - Góc nhìn từ ngành đồ uống” do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), Hiệp hội Bia-Rượu-Nước giải khát Việt Nam (VBA) phối hợp với Hiệp hội doanh nghiệp đầu tư nước ngoài (VAFIE) tổ chức, ngày 25/9, các chuyên gia và đại diện doanh nghiệp đã có những phân tích về thực trạng, chỉ ra những khó khăn và kiến nghị các giải pháp cấp bách nhằm hỗ trợ ngành phục hồi, tiếp tục đóng góp vào mục tiêu tăng trưởng kinh tế quốc gia.

Đối mặt với “gánh nặng” đầy thách thức

Ông Lương Xuân Dũng, Chánh văn phòng VBA, cho biết hàng năm, ngành đóng góp khoảng 60 nghìn tỷ đồng vào ngân sách Nhà nước, tạo công ăn việc làm cho hàng triệu lao động trong toàn bộ chuỗi sản xuất kinh doanh.

Tuy nhiên, ngành đồ uống hiện tại và tương lai gần đang cho thấy một giai đoạn đặc biệt khó khăn. Các cú sốc kéo dài từ dịch bệnh COVID-19 đến thiên tai, bất ổn kinh tế chính trị toàn cầu đã làm gián đoạn chuỗi cung ứng, đẩy chi phí nguyên vật liệu, vận chuyển lên cao. Bên cạnh đó, các cơ chế chính sách khung pháp lý của nhà nước cũng có nhiều thay đổi, như tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với sản phẩm đồ uống có cồn và bổ sung mặt hàng nước giải khát có đường vào diện chịu thuế tiêu thụ đặc biệt.

Bên cạnh đó, Phó giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Văn Việt, Chủ tịch VBA, cho rằng cần phải có sự nhìn nhận và đánh giá công bằng, khách quan về những đóng góp, vai trò của ngành trong việc tạo công ăn việc làm, đóng góp ngân sách cũng như đầu tư phát triển bền vững.

Ông Việt đặc biệt trân trọng tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm về việc thúc đẩy hoàn thiện thể chế, tháo gỡ rào cản pháp lý - hành chính, tạo môi trường thuận lợi cho doanh nghiệp, đặc biệt là khu vực kinh tế tư nhân.

Ngành đồ uống hiện tại và tương lai gần đang cho thấy một giai đoạn đặc biệt khó khăn. (Ảnh: Vietnam+)

Số liệu thống kê từ VBA cho thấy khối lượng sản xuất bia, nước giải khát cả nước năm 2024 đạt 7,14 tỷ lít, giảm 9,21% so với năm 2023. Chỉ số tồn kho đồ uống cuối năm 2024 tăng thêm 23,7% so với cuối năm 2023, đánh dấu 10 năm liên tiếp có chỉ số tồn kho tháng 12 tăng. Nhìn chung, tăng trưởng toàn ngành nước giải khát đã có dấu hiệu suy giảm, từ 3,2% giai đoạn 2019-2022 xuống còn 1% giai đoạn 2022-2024 và ước tính tới tháng 7/2025, tăng trưởng âm 7,8% so với cùng kỳ năm trước. Đặc biệt, một số nhóm sản phẩm như nước ngọt có ga và nước trái cây có mức tăng trưởng âm hai chữ số.

Phác họa bức tranh toàn cảnh về thực trạng đáng lo ngại của ngành. Bà Chu Thị Vân Anh, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký VBA, cho hay ngành đồ uống có cồn chịu ảnh hưởng nặng nề từ các luật chuyên ngành và đặc biệt là Nghị định 100/168, cùng với vấn nạn rượu trôi nổi, không rõ nguồn gốc chiếm tới gần 63% lượng rượu tiêu thụ. Điều này không những gây thất thu ngân sách mà còn ảnh hưởng tiêu cực sức khỏe cộng đồng. Thêm vào đó, ngành đồ uống không cồn (nước giải khát) dù có đóng góp lớn vào doanh thu thị trường những năm gần đây, song cũng đang suy giảm ngay trước thềm thực hiện thuế tiêu thụ đặc biệt từ 1/1/2027 (thuế suất 8% và tăng lên 10% từ 1/1/2028).

Kích cầu tiêu dùng thúc đẩy tăng trưởng

Để đạt được mục tiêu tăng trưởng kinh tế 8,%3-8,5% trong năm 2025 và hai con số trong giai đoạn 2026-2030, kích cầu tiêu dùng nội địa đang đóng vai trò vô cùng quan trọng. Tuy nhiên, các chính sách kích cầu đang bộc lộ những vướng mắc, làm giảm hiệu quả mong muốn.

Ông Kiên nhận định giai đoạn 2026-2030 là thời điểm Việt Nam cần nỗ lực vươn mình, nhưng động lực tăng trưởng vẫn còn nhiều hạn chế, đặc biệt là tiêu dùng nội địa cần được đẩy mạnh. (Ảnh:/Vietnam+)

Về điều này, ông Nguyễn Đức Kiên, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Tài chính của Quốc hội, đã có những phân tích bối cảnh kinh tế toàn cầu và tác động tới Việt Nam. Theo đó, ông nhận định giai đoạn 2026-2030 là thời điểm Việt Nam cần nỗ lực vươn mình, nhưng động lực tăng trưởng vẫn còn nhiều hạn chế, đặc biệt là tiêu dùng nội địa cần được đẩy mạnh.

Chia sẻ về các giải pháp kích cầu tiêu dùng nội địa thông qua chính sách tiền tệ, tài khóa và thương mại, ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng thư ký VCCI chỉ ra rằng ngành đồ uống có nhiều đặc thù, trong đó các sản phẩm đồ uống có cồn bị hạn chế kinh doanh và không được hưởng chính sách giảm thuế giá trị gia tăng 2% (đã được kéo dài đến hết năm 2026).

Một vướng mắc đáng lưu tâm là mặt hàng nước giải khát có đường trên 5g/100ml lại không được hưởng chính sách giảm thuế giá trị gia tăng 2% trong năm 2026, dù chưa chịu thuế tiêu thụ đặc biệt. Vì vậy, ông Tuấn khuyến nghị các giải pháp hỗ trợ cần được thực hiện ngay, như cho phép mặt hàng nước giải khát được hưởng chính sách giảm thuế giá trị gia tăng 2% đến hết năm 2026, tạo đà phục hồi trước khi chịu thuế tiêu thụ đặc biệt.

Tại Tọa đàm, nhiều chuyên gia và đại diện doanh nghiệp đã thẳng thắn bày tỏ quan điểm về những bất cập trong chính sách, đặc biệt là liên quan đến việc áp dụng thuế giá trị gia tăng cho nước giải khát có đường trong năm 2026.

Bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hiệp hội Tư vấn thuế Việt Nam (VTCA), phân tích rằng Quốc hội đã cân nhắc kỹ lưỡng khi lùi thời gian thực hiện thuế tiêu thụ đặc biệt cho nước giải khát có đường đến 1/1/2027 để giảm bớt khó khăn cho doanh nghiệp. Như vậy, việc Phụ lục 2 của Nghị định 174/2025/NĐ-CP loại trừ nước giải khát có đường trên 5g/100ml khỏi diện được giảm thuế giá trị gia tăng 2% trong năm 2026 là không thống nhất. Do vậy, bà kiến nghị Chính phủ (với sự hỗ trợ của Bộ Tài chính) cần xem xét cho phép mặt hàng này tiếp tục hưởng chính sách giảm thuế trên, đảm bảo quyền lợi chính đáng của doanh nghiệp và tính nhất quán của chính sách thuế.

Đồng quan điểm, Bà Nguyễn Thị Hải Vân, Trưởng Tiểu Ban Nước Giải khát, nhấn mạnh toàn ngành đang tăng trưởng âm và cần được hỗ trợ kịp thời. Vì vậy, bà kiến nghị Bộ Tài chính, Chính phủ xem xét sửa đổi Nghị định 174 hoặc lồng ghép trong quá trình xây dựng Nghị định hướng dẫn Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt, theo hướng loại trừ nước giải khát khỏi Danh mục hàng hóa chịu thuế tiêu thụ đặc biệt không được giảm thuế giá trị gia tăng trong năm 2026.

Có cùng quan điểm, bà Nguyễn Việt Hà, Phó Chủ tịch Amcham Hà Nội đề xuất cơ quan quản lý và cơ quan ban hành chính sách cần diễn giải theo hướng thuận lợi nhất cho doanh nghiệp, phù hợp với tinh thần Nghị quyết của Đảng và Quốc hội về hỗ trợ doanh nghiệp vượt khó. Cụ thể, việc chịu thuế tiêu thụ đặc biệt nên được hiểu là "thời điểm doanh nghiệp thực sự nộp thuế tiêu thụ đặc biệt," tức là từ 1/1/2027 đối với nước giải khát có đường.

Mặt khác, Tiến sỹ Phạm Tuấn Khải, nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp luật, Văn phòng Chính phủ cũng chỉ ra hai cách hiểu về vấn đề này và nghiêng về cách hiểu thứ hai. Năm 2026, nước giải khát có đường chưa phải chịu thuế tiêu thụ đặc biệt, vậy cần cân nhắc xem xét lại Phụ lục 2 của Nghị định 174. Cùng với đó, ông gợi ý có thể giải quyết vấn đề bằng cách làm rõ trong Dự thảo Nghị định thi hành Luật thuế tiêu thụ đặc biệt.

Với mục tiêu hỗ trợ doanh nghiệp vượt qua khó khăn, phục hồi và đóng góp vào tăng trưởng kinh tế, các kiến nghị chính sách tập trung vào xem xét lùi, giãn thời gian thực hiện thuế tiêu thụ đặc biệt thêm 1-2 năm. (Ảnh: Vietnam+)

Đánh giá cao các phân tích tại tọa đàm, Tiến sỹ Nguyễn Anh Tuấn, Chủ tịch VAFIE, nhấn mạnh sự cần thiết của chính sách đồng bộ, nhất quán để ngành đồ uống, đặc biệt là các doanh nghiệp FDI, có thể tiếp tục đóng góp vào tăng trưởng.

Lắng nghe các đề xuất, kiến nghị của các đại biểu, đại diện Bộ Tài chính, ông Tô Thanh Tùng, chuyên viên chính Cục Giám sát quản lý thuế phí và lệ phí, cho biết Bộ Tài chính đang lấy ý kiến Dự thảo Nghị định thi hành luật thuế tiêu thụ đặc biệt.

Ông giải thích quan điểm của Bộ Tài chính theo Điều 2 Luật 66 đã quy định đối tượng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt là mặt hàng nước giải khát có đường, do đó Nghị định 174 đã đưa mặt hàng này vào Phụ lục 2.

Tuy nhiên, bà Bùi Thị Việt Lâm, Đại diện Hội đồng kinh doanh Mỹ-ASEAN (US ABC) khẳng định việc không cho nước giải khát có đường hưởng giảm thuế giá trị gia tăng 2% trong năm 2026 là một vướng mắc cần được giải quyết sớm để gửi thông điệp tích cực tới cộng đồng doanh nghiệp Hoa Kỳ tại Việt Nam và môi trường đầu tư của Việt Nam.

Ông Nguyễn Văn Việt nhấn mạnh năm 2026 có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với ngành nước giải khát, là giai đoạn đệm để doanh nghiệp chuẩn bị cho việc áp dụng thuế tiêu thụ đặc biệt chính thức từ ngày 1/1/2027 – một chính sách đòi hỏi những khoản đầu tư đáng kể./.

(Vietnam+)