Ngành đường sắt cần 35.000 nhân lực trong 5 năm tới

Ngày 24/10, Trung tâm Xúc tiến Thương mại và Đầu tư TP.HCM (ITPC) cùng Hội Doanh nghiệp Cơ khí - Điện TP.HCM (HAMEE) tổ chức hội thảo "Công nghiệp hỗ trợ cơ khí - điện cho ngành đường sắt đô thị", bàn giải pháp nâng cao tỷ lệ nội địa hóa trong các dự án metro, tăng cường năng lực công nghiệp phụ trợ cho TP.HCM và cả nước.

TS Nguyễn Minh Khoa, Khoa Kỹ thuật Giao thông, Trường Đại học Bách khoa (Đại học Quốc gia TP.HCM).

Chia sẻ về nhu cầu nhân lực ngành đường sắt đô thị, TS Nguyễn Minh Khoa, Khoa Kỹ thuật Giao thông, Trường Đại học Bách khoa (Đại học Quốc gia TP.HCM), cho biết, từ nay đến năm 2030, ngành đường sắt Việt Nam cần ít nhất 35.000 nhân lực ở nhiều trình độ khác nhau. Trong đó, bậc sau đại học khoảng 1.000 người, đại học 14.000 người, cao đẳng 11.000 người và trung cấp khoảng 9.000 người.

Riêng nhóm kỹ thuật xây dựng công trình đường sắt chiếm nhu cầu lớn nhất (16.300 người), tiếp theo là khai thác vận tải (6.000 người), tín hiệu - thông tin (3.700 người) và đầu máy - toa xe (1.700 người).

Cùng với đó, cần đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ cho ít nhất 12.000 người đáp ứng yêu cầu vận hành, khai thác, bảo trì các tuyến đường sắt, bao gồm khoảng 4.500 người cho các tuyến đường sắt quốc gia và khoảng 7.500 người cho các tuyến đường sắt đô thị.

Ngành đường sắt cần khoảng 35.000 nhân lực trong 5 năm tới.

Trước nhu cầu này, Trường Đại học Bách khoa sẽ mở mới chuyên ngành Đường sắt đô thị thuộc khoa Kỹ thuật giao thông. Dự kiến khóa đầu tiên đào tạo nhân sự riêng cho metro sẽ tuyển sinh tháng 9/2026, tập trung vào các ngành bức thiết như kỹ thuật hạ tầng và công trình đường sắt đô thị; tín hiệu - điều khiển và tự động hóa; cung cấp điện và điện khí hóa; quản lý vận hành; dịch vụ phương tiện và cơ khí đường sắt; quản lý dự án và kinh tế vận tải đường sắt; quản lý bảo trì, sửa chữa; vật liệu xây dựng và kỹ thuật đường sắt...

Nguồn nhân lực này sẽ cung ứng cho các cơ quan quản lý nhà nước, đơn vị quản lý dự án, đơn vị vận hành, thi công, khai thác, vị tư vấn thiết kế, tư vấn giám sát, kiểm định thi công... các cơ sở nghiên cứu, đào tạo.

Ông Khoa đánh giá, thực trạng mạng lưới đường sắt quốc gia hiện tại có tổng chiều dài 3.315km, còn lạc hậu; hơn 80% chiều dài mạng lưới có khổ 1.000mm, áp dụng công nghệ diesel (thế hệ 2), vận tốc thấp và chưa điện khí hóa, dẫn đến tỷ trọng đóng góp vận tải rất thấp (0,1% hành khách và 0,3% hàng hóa).

Trong bối cảnh Việt Nam đặt mục tiêu quy hoạch 25 tuyến vào năm 2050 và chuyển dịch sang khổ 1.435mm, thách thức về nhân lực rất lớn do số cơ sở đào tạo chuyên sâu trong nước còn ít; đội ngũ giảng viên và cơ sở vật chất phục vụ đào tạo chuyên sâu ngành đường sắt cũng mới ở bước đầu, rất cần thời gian phát triển và đầu tư lớn.

Nhu cầu nhân lực ngành đường sắt đòi hỏi phải có chiến lược đào tạo dài hơi.

TS Tô Thanh Tuần, Phó Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Công nghệ Quốc tế LILAMA2, cho rằng hợp tác giữa nhà trường - doanh nghiệp - cơ quan quản lý là yếu tố then chốt phát triển nguồn nhân lực đường sắt. Theo ông, nhà trường đảm nhận đào tạo và chuyển giao công nghệ; doanh nghiệp đặt hàng, hỗ trợ cơ sở vật chất, tham gia xây dựng chương trình và hướng dẫn thực tập; còn cơ quan quản lý kiến tạo chính sách, hỗ trợ kinh phí và kiểm định chất lượng.

Sự phối hợp này giúp doanh nghiệp có nhân lực chất lượng, giảm chi phí đào tạo lại, còn người học được rèn kỹ năng thực tế, sẵn sàng làm việc sau tốt nghiệp. Tuy vậy, ông cũng thừa nhận thách thức hiện nay là thiếu sự chủ động giữa các bên, chương trình đào tạo chậm cập nhật và thiếu cơ chế ràng buộc lợi ích khiến doanh nghiệp chưa mặn mà đầu tư cho đào tạo.

Để khắc phục, LILAMA2 đề xuất doanh nghiệp và nhà trường phối hợp xây dựng chương trình đào tạo qua các hội thảo kỹ thuật, đồng thời tập trung đào tạo chuyên sâu các lĩnh vực như kết cấu thép, đường ray, toa tàu, công nghệ hàn, điện công nghiệp, với mô hình đào tạo phối hợp (CVT) và đào tạo kép nhằm gắn chặt học với hành.

Mỹ Quỳnh