Ngành gỗ Việt 'hồi hương' trong cơn gió ngược thương mại toàn cầu

Họ quay về “sân nhà” hơn 100 triệu dân, nơi giá trị tiêu thụ nội ngoại thất đã vượt 15 tỉ đô la mỗi năm và đang tăng trưởng nhờ tốc độ đô thị hóa và mức sống ngày càng cao.

Tham gia Triển lãm VIBE 2025 mới đây, doanh nghiệp gỗ tăng cường mở rộng thị trường nội địa. Ảnh: LH

Từ cú sốc thuế quan đến bước ngoặt chiến lược

Trong 9 tháng đầu năm 2025, xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ của Việt Nam đạt 12,52 tỉ đô la Mỹ - một con số tưởng khả quan nhưng lại ẩn chứa nhiều bất ổn. Mỹ - thị trường chiếm hơn 55% tổng kim ngạch liên tục siết thuế: nhiều sản phẩm gỗ Việt vừa chịu tăng thêm 5% sau cú sốc thuế đối ứng 20%, và từ đầu năm 2026, thuế với tủ bếp, bàn trang điểm có thể lên đến 50%, đồ nội thất bọc nệm khoảng 30%.

“Việc áp thuế cao khiến giá bán sản phẩm đến tay người tiêu dùng Mỹ tăng cao, sức mua giảm đáng kể. Nếu không đa dạng hóa thị trường, doanh nghiệp sẽ bị bóp nghẹt”, ông Thang Văn Hóa, Chủ tịch HĐTV Tập đoàn Hào Hưng, nhận định.

Không riêng Hào Hưng, nhiều doanh nghiệp khác đa dạng hóa thị trường xuất khẩu và đang “xoay bánh lái” hướng về thị trường nội địa - nơi được xem là "điểm tựa chiến lược” giúp cân bằng rủi ro xuất khẩu, đồng thời mở ra cơ hội xây dựng thương hiệu Việt thực thụ.

Sân nhà - từ thử nghiệm đến chiến lược dài hạn

Với thị trường xuất khẩu chủ chốt ở Mỹ, Hào Hưng đang dần tận dụng năng lực sản xuất sẵn có để phát triển dòng sản phẩm phục vụ người tiêu dùng trong nước. Công ty khai trương showroom đầu tiên tại TPHCM 4 tháng nay và dự kiến mở rộng hệ thống cửa hàng ra các tỉnh thành.

“Khách hàng mua nội thất giá trị cao phải được tận tay sờ, tận mắt thấy sản phẩm. Vì vậy, chúng tôi chọn đầu tư bài bản vào cửa hàng trưng bày thay vì chỉ bán online", ông Hóa nói. Với hơn 300 mẫu bàn, ghế, giường, tủ… Hào Hưng hướng đến phục vụ cả phân khúc trung cấp và cao cấp. “Người Việt có sức mua tốt, đặc biệt với sản phẩm dưới 20 triệu đồng - hàng bán rất chạy”, ông chia sẻ.

Tương tự, Furnist - thương hiệu đồ nội ngoại thất tại TPHCM - cũng ghi nhận doanh thu nội địa quí 3 tăng hơn 30% so với quí trước đó. “Khi nhu cầu trong nước đang tăng, việc đẩy mạnh thị trường nội địa không chỉ giúp góp phần ổn định doanh thu mà còn mở rộng nhận diện thương hiệu”, ông Nguyễn Văn Sang, Giám đốc điều hành Furnist, chia sẻ.

Ở nhóm dẫn đầu, AA Corporation - chủ sở hữu chuỗi Nhà Xinh - cũng đang mở rộng mảng bán lẻ. “Chúng tôi dự kiến tăng trưởng 15-20% trong năm nay. Toàn bộ sản phẩm được thiết kế và sản xuất trong nước, không chỉ phục vụ khách hàng Việt mà còn đạt tiêu chuẩn xuất khẩu cao”, ông Nguyễn Quốc Khanh, Chủ tịch AA Corporation, nói.

Theo ông Khanh, đây là thời điểm các doanh nghiệp cần “bước qua lằn ranh gia công”, tận dụng thị trường nội địa như một “bệ phóng thương hiệu” trước khi vươn ra quốc tế bằng chính thiết kế và sáng tạo Việt.

Nội địa - bức tranh tiềm năng hàng chục tỉ đô la

Theo ước tính của Hiệp hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TPHCM (HAWA), thị trường nội thất Việt Nam đạt giá trị khoảng 15 tỉ đô la mỗi năm và có thể lên tới 30 tỉ đô la nếu tính cả vật liệu xây dựng, trang trí.

Thị trường này đang tăng trưởng 5-10% mỗi năm, nhờ hai động lực chính: đô thị hóa nhanh kéo theo nhu cầu nhà ở, dịch vụ, công trình công cộng; mức sống nâng cao, khiến người Việt ngày càng chú trọng đến chất lượng không gian sống và thiết kế nội thất.

Thị trường nội địa đang tăng trưởng giúp doanh nghiệp xuất khẩu mở thị trường. Ảnh: LH

Ông Nguyễn Chánh Phương, Phó Chủ tịch HAWA, nhận định: “Năm 2026 sẽ là thời điểm rõ rệt nhất cho sự phục hồi của xây dựng và nội thất, nhờ đầu tư công, hạ tầng và tái cấu trúc đô thị".

Đặc biệt, việc sáp nhập các đơn vị hành chính và hình thành TPHCM mới mở ra không gian phát triển đô thị khổng lồ, kéo theo nhu cầu mạnh mẽ về xây dựng, thiết kế, nội thất dân dụng và thương mại. Đây chính là “làn gió mới” thổi vào thị trường nội địa, vốn từng bị bỏ ngỏ trong giai đoạn ngành gỗ quá phụ thuộc vào xuất khẩu.

Những nút thắt cần tháo gỡ

Tuy nhiên, để “sân nhà” thật sự trở thành điểm tựa chiến lược, doanh nghiệp gỗ Việt còn phải vượt qua nhiều rào cản.

Khác với xuất khẩu - nơi đơn hàng quốc tế giúp dễ dàng tiếp cận vốn, hoạt động nội địa lại đòi hỏi tự thân vận động. Chi phí thuê mặt bằng cao, hệ thống phân phối manh mún, thiếu trung tâm nội thất chuyên biệt khiến doanh nghiệp ngần ngại mở rộng quy mô.

Ngoài ra, cạnh tranh cũng ngày càng gay gắt. Nhiều thương hiệu nội thất từ ASEAN, Trung Quốc, Nhật Bản, châu Âu đã thâm nhập thị trường, tạo áp lực về mẫu mã, giá và trải nghiệm dịch vụ.

Điểm nghẽn lớn nhất, theo ông Nguyễn Quốc Khanh, là thiếu chuỗi phân phối quy mô lớn. “Một sản phẩm muốn có giá cạnh tranh thì phải sản xuất với khối lượng lớn. Nhưng để đạt khối lượng đó, cần có hệ thống bán lẻ đủ mạnh. Việt Nam hiện chưa có ‘IKEA của riêng mình’ và đây là điểm yếu cốt lõi của ngành”, ông nhấn mạnh.

Từ gia công đến sáng tạo - bước chuyển bắt buộc

Phần lớn doanh nghiệp gỗ Việt Nam vẫn sống nhờ đơn hàng gia công (OEM), nghĩa là làm theo thiết kế của khách hàng nước ngoài. Khi quay về thị trường nội địa, họ buộc phải học lại từ đầu từ nghiên cứu thị hiếu, xây dựng ngôn ngữ thiết kế riêng, phát triển thương hiệu.

Theo ông Thang Văn Hóa, Tập đoàn Hào Hưng đã đầu tư đội ngũ 5 nhà thiết kế trẻ, chủ động sáng tạo mẫu mã thay vì thuê ngoài. “Chúng tôi hướng đến phong cách độc đáo, ứng dụng công nghệ 3D để tạo khác biệt. Người Việt giờ không chỉ cần sản phẩm bền mà còn muốn đẹp, cá tính, và phản ánh phong cách sống của họ”, ông nói.

Đây cũng là quan điểm được giới chuyên môn đồng thuận, chỉ khi doanh nghiệp làm chủ thiết kế, họ mới nâng cấp vị thế trong chuỗi giá trị từ nhà gia công lên nhà sáng tạo thương hiệu. Khi đó, “nội địa hóa” không chỉ là giải pháp tình thế mà trở thành chiến lược dài hạn để doanh nghiệp Việt tiến ra thế giới bằng chính bản sắc của mình.

Thực tế cho thấy, nhiều doanh nghiệp đang triển khai mô hình “hai chân” vừa xuất khẩu, vừa phục vụ thị trường trong nước. Với chuỗi sản xuất, nguyên liệu và nhân lực sẵn có, việc song hành này giúp tối ưu công suất nhà máy, giảm rủi ro, tăng lợi nhuận biên.

Theo bà Phan Thị Cẩm Tú, Giám đốc thương hiệu Izen Home, việc kết hợp hai thị trường giúp doanh nghiệp linh hoạt hơn: “Hàng xuất khẩu làm theo lô lớn, còn hàng nội địa thì cải tiến mẫu mã, điều chỉnh cho phù hợp với gu người Việt. Nhờ vậy, sản phẩm có giá trị cao hơn mà vẫn tận dụng được dây chuyền sản xuất hiện có”.

Ở góc độ hiệp hội, ông Phùng Quốc Mẫn, Chủ tịch HAWA, cho rằng sự dịch chuyển này đang mở ra một giai đoạn tái cấu trúc ngành. “Doanh nghiệp nào biết kết hợp thị trường nội địa và xuất khẩu một cách thông minh sẽ đứng vững trước mọi biến động thương mại toàn cầu”, ông nói.

Phát triển thị trường nội địa cần có khâu thiết kế và xây dựng thương hiệu.

Thị trường nội địa không chỉ là “nơi trú bão” mà đang trở thành động lực tăng trưởng mới cho ngành gỗ - một ngành từng lệ thuộc nặng nề vào đơn hàng nước ngoài. Khi các thị trường lớn như Mỹ, EU siết thuế và tiêu chuẩn, việc phát triển nội địa không chỉ là cứu cánh, mà là cuộc chuyển mình chiến lược.

Nếu nhìn ở tầm dài hạn, đây chính là bước tái định vị toàn ngành: từ gia công sang sáng tạo, từ xuất khẩu sang song hành nội địa, từ sản xuất theo đơn đặt hàng sang phát triển thương hiệu Việt.

“Ngành gỗ Việt có đầy đủ nền tảng từ tay nghề, nguyên liệu đến năng lực sản xuất. Thị trường hơn 100 triệu dân chính là mảnh đất màu mỡ để nuôi dưỡng những thương hiệu nội thất Việt vươn tầm khu vực”, ông Phương khẳng định.

Dù còn không ít thách thức về vốn, phân phối và thiết kế, nhưng với tốc độ đô thị hóa nhanh, tầng lớp trung lưu mở rộng, và nhu cầu nâng cấp chất lượng sống tăng cao, thị trường nội địa đang trở thành ‘cánh tay thứ hai’ song hành cùng xuất khẩu, giúp doanh nghiệp Việt vững vàng hơn trong hành trình phát triển bền vững.

Lê Hoàng