Ngành xuất bản 'tròn vai', tìm hướng đột phá phát triển

Ngành xuất bản làm “tròn vai”, tìm hướng đột phá trong phát triển kinh tế văn hóa. Ảnh: N.Lộc

Bước đầu mang lại giá trị kinh tế lớn

Không chỉ góp phần vào thực hiện nhiệm vụ chính trị, hoạt động xuất bản với vai trò là một lĩnh vực trong ngành công nghiệp văn hóa đang từng bước mang đến những giá trị kinh tế, đóng góp chung vào sự phát triển của đất nước.

Theo ông Nguyễn Nguyên - Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch - VHTTDL), ngành xuất bản đã nỗ lực đưa các tác phẩm mới đến gần hơn với công chúng, đặc biệt là những đối tượng trẻ tuổi và độc giả tiềm năng, thông qua việc đẩy mạnh chuyển đổi số và nhiều kênh truyền thông hiện đại khác.

“Sự thay đổi này giúp nâng cao hiệu quả quảng bá và thúc đẩy doanh thu. Nhờ đó, xuất bản góp phần xây dựng diện mạo của ngành công nghiệp sáng tạo tại Việt Nam” - ông Nguyên cho biết.

Tuy nhiên, bên cạnh kết quả đạt được, các chuyên gia cho rằng, lĩnh vực xuất bản vẫn còn những rào cản, thách thức trong việc nâng cao chất lượng hoạt động xuất bản nói chung, chất lượng nội dung xuất bản phẩm nói riêng.

Trong đó, những hạn chế, bất cập xuất phát từ quy định pháp luật về lĩnh vực xuất bản, đặc biệt là trong Luật Xuất bản hiện hành được đánh giá là rào cản cơ bản nhất. Theo đó, Luật Xuất bản và các văn bản dưới luật còn thiếu cụ thể, thiếu đồng bộ với một số luật có liên quan; một số quy định không còn phù hợp với thực tiễn hoạt động xuất bản, in và phát hành xuất bản phẩm, gây ra những khó khăn, vướng mắc trong công tác quản lý nhà nước cũng như việc chấp hành, thực thi pháp luật…

Dẫn chứng cụ thể về bất cập này, đại diện NXB Thế giới cho biết, quy định hiện hành cho phép các đơn vị xuất bản được tổ chức và hoạt động theo hai loại hình: Đơn vị sự nghiệp công lập hoặc doanh nghiệp kinh doanh có điều kiện do Nhà nước là chủ sở hữu. Tuy nhiên, chưa có chính sách chung để các NXB đều được hưởng cơ chế hợp lý.

Mặt khác, những chính sách liên quan đến tiền thuê đất, thuê nhà hay một số khoản thuế hiện không áp dụng mức ưu đãi, giảm trừ cho đơn vị xuất bản…

Các NXB kiến nghị sửa Luật Xuất bản để tạo thuận lợi, đưa ngành công nghiệp văn hóa này phát triển. Ảnh: P.Hiến

Do đó, “các cơ quan quản lý cần khẩn trương hoàn thiện thể chế, chính sách, nhất là sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới các quy định nhằm tháo gỡ các điểm nghẽn, rào cản, tạo động lực thúc đẩy hoạt động xuất bản nói chung và nội dung xuất bản phẩm nói riêng” - lãnh đạo một NXB cho biết.

Tạo động lực cho ngành xuất bản bứt phá

Từ việc nhận diện rõ rào cản đối với ngành xuất bản hiện nay, Bộ VHTTDL đang rà soát, sửa đổi Luật Xuất bản cho phù hợp với tình hình thực tiễn, tạo động lực để ngành xuất bản tiếp tục làm “tròn vai”: Bảo tồn, truyền tải tri thức, văn hóa; đồng thời mang lại đóng góp lớn hơn cho nền kinh tế với vai trò là một ngành công nghiệp văn hóa.

Cho rằng ngành xuất bản đang đứng trước những thời cơ lớn nhưng cũng phải đối diện với những thách thức, Bộ trưởng Bộ VHTTDL Nguyễn Văn Hùng lưu ý, điều này đòi hỏi phải thay đổi từ tư duy đến hành động.

Muốn làm được việc này, trước mắt, Cục Xuất bản, In và Phát hành phải phối hợp báo cáo cấp có thẩm quyền sửa Luật Xuất bản theo tinh thần mới là kiến tạo sự phát triển, tạo không gian cho sự phát triển.

Cùng với đó, Bộ trưởng cũng yêu cầu Cục Xuất bản, In và Phát hành phải chủ động hơn nữa trong việc phối hợp với các cơ quan hữu quan để đấu tranh, ngăn chặn với nạn vi phạm bản quyền xuất bản; xây dựng chiến lược phát triển ngành xuất bản, phù hợp với tình hình thực tế và xu hướng thị trường…

Mặt khác, theo các chuyên gia, việc quan tâm phát triển công nghiệp xuất bản cần đảm bảo sự đồng đều giữa các địa phương. Một ví dụ cho thấy, trong khi TP. Hà Nội, Hải Phòng đều có những chương trình riêng để phát triển ngành xuất bản thì tại TP. Hồ Chí Minh, Đề án “Phát triển ngành công nghiệp văn hóa TP. Hồ Chí Minh đến năm 2030” lại chưa đề cập đến ngành xuất bản.

Vì vậy, các ý kiến cũng đề nghị cơ quan quản lý nhà nước về xuất bản cần tham mưu cho thành phố về việc bổ sung ngành xuất bản vào danh mục những ngành công nghiệp văn hóa ưu tiên phát triển, từ đó có những cơ chế, chính sách phù hợp để hỗ trợ cho mục tiêu của ngành.

Điều này, theo các chuyên gia, không chỉ đúng với TP. Hồ Chí Minh mà còn đặt ra với nhiều địa phương trên cả nước, khi vấn đề phát triển công nghiệp văn hóa nói chung, xuất bản nói riêng chưa thực sự được chú trọng đúng mức.

Đại diện một số NXB đề xuất sớm có sự thống nhất về mô hình các NXB; xây dựng cơ chế đặc thù đối với loại hình doanh nghiệp kinh doanh có điều kiện, như chính sách về giá thuê nhà, đất, trụ sở, chi phí xuất bản, đào tạo nguồn nhân lực...

Cùng với việc hoàn thiện pháp luật, lãnh đạo Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam (Bộ VHTTDL) nhấn mạnh, cần tăng cường những giải pháp để nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ trong lĩnh vực xuất bản - những “chiến sĩ trên mặt trận văn hóa”, cũng như cải thiện điều kiện công tác để ngành xuất bản có bước phát triển đột phá trong thời kỳ mới.

Trong bối cảnh nguồn lực đầu tư từ ngân sách có hạn, các ý kiến cũng cho rằng cần ưu tiên bố trí nguồn lực, đẩy mạnh đầu tư cơ sở vật chất, kỹ thuật, chuyển đổi số cho hoạt động xuất bản. Việc nâng cao chất lượng nội dung xuất bản phẩm phải gắn chặt với ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số quốc gia theo Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị.

Cần đẩy mạnh đầu tư cơ sở vật chất, kỹ thuật, chuyển đổi số cho hoạt động xuất bản. Ảnh ST

Theo các chuyên gia, điều này càng trở nên quan trọng, khi thống kê cho thấy, doanh thu từ thị trường sách điện tử toàn cầu đạt 14,16 tỷ USD vào năm 2023. Với tốc độ tăng trưởng hiện nay, số độc giả sử dụng sách điện tử thường xuyên được dự báo vượt mốc con số trên 1,1 tỷ người dùng và sẽ dự kiến sẽ đạt 15,33 tỷ USD vào năm 2027.

Ngoài nguồn lực từ ngân sách, Chủ tịch Hiệp hội In Việt Nam Nguyễn Văn Dòng đề nghị cần đẩy mạnh thu hút nguồn lực xã hội hóa cho ngành công nghiệp xuất bản, in, phát hành. Đồng thời, điều quan trọng là cách làm, sự sáng tạo ở mỗi nơi để thực sự tạo ra động lực mới cho ngành xuất bản./.

N.LỘC