Ngày Quốc tế bảo vệ tầng ozone 16/9: Thúc đẩy các giải pháp làm mát bền vững
Những kết quả cho thấy Việt Nam đã và đang triển khai đúng lộ trình thực hiện Công ước Vienna, Nghị định thư Montreal và tích cực hợp tác, đồng hành với các quốc gia trên thế giới.
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Công Thành phát biểu tại hội thảo. Ảnh: Thắng Trung/Bnews/vnanet.vn
Sáng 15/9, tại Hà Nội, Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức hội thảo ngày quốc tế bảo vệ tầng ozone năm 2025 - 40 năm công ước Vienna: Từ khoa học đến hành động toàn cầu với chủ đề "Hoạt động bảo vệ tầng ozone hướng tới chuyển đổi xanh: Thúc đẩy hợp tác liên chính phủ, hợp tác công tư".
Phát biểu tại hội thảo, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Lê Công Thành cho biết, Việt Nam tham gia Công ước Vienna và Nghị định thư Montreal từ năm 1994.
Trong hơn ba thập kỷ qua, với sự hỗ trợ tích cực của cộng đồng quốc tế, đặc biệt là Quỹ Đa phương thi hành Nghị định thư Montreal, Ngân hàng Thế giới, Chương trình Môi trường Liên hợp quốc và các đối tác phát triển khác, Việt Nam đã loại trừ thành công nhiều chất làm suy giảm tầng ozone, thực hiện quản lý, loại trừ các chất HCFC (là một nhóm hợp chất hóa học chứa carbon, hydro, clo và flo, được sử dụng làm chất làm lạnh và chất đẩy), HFC (là một nhóm khí tổng hợp chủ yếu được sử dụng để làm mát và làm lạnh) theo đúng lộ trình cam kết.
Sự hợp tác cũng đã hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi sang công nghệ thân thiện với khí hậu, thúc đẩy các giải pháp làm mát bền vững; Việt Nam cũng đã tham gia Cam kết làm mát toàn cầu năm 2023.
Đồng thời, Việt Nam cũng đã nỗ lực hoàn thiện chính sách, pháp luật về bảo vệ tầng ozone để quản lý hiệu quả hơn các chất được kiểm soát, Đây là nền tảng quan trọng để Việt Nam quản lý hiệu quả và đồng bộ, gắn kết mục tiêu bảo vệ tầng ozone với các ưu tiên quốc gia khác như quản lý phát thải khí nhà kính, thực hiện mục tiêu chuyển đổi xanh.
Theo thống kê của Ban Thư ký Ozone quốc tế, tính đến tháng 8/2025, Việt Nam đã loại trừ khoảng 240 triệu tấn CO2 tương đương từ các hoạt động quản lý, loại trừ các chất được kiểm soát theo Nghị định thư Montreal. Trong giai đoạn tới, thực hiện Kế hoạch quốc gia về quản lý, loại trừ các chất làm suy giảm tầng ozone và các chất gây hiệu ứng nhà kính được kiểm soát, đến năm 2045, Việt Nam sẽ giảm trực tiếp khoảng 11,2 triệu tấn CO2 tương đương.
Nếu thực hiện các biện pháp bổ sung như quản lý thiết bị theo lộ trình hướng tới sử dụng các chất có chỉ số nóng lên toàn cầu thấp hoặc bằng 0; quản lý vòng đời thông qua thu gom, tái chế, tái sử dụng và tiêu hủy đúng cách; cùng với thúc đẩy các giải pháp làm mát bền vững, lượng phát thải khí nhà kính sẽ giảm hơn nhiều, góp phần thực hiện mục tiêu đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.
"Những kết quả cho thấy Việt Nam đã và đang triển khai đúng lộ trình thực hiện Công ước Vienna, Nghị định thư Montreal và tích cực hợp tác, đồng hành với các quốc gia trên thế giới", Thứ trưởng Lê Công Thành nhấn mạnh.
Theo bà Tina Chondraki Birmpili, Trưởng ban điều hành Quỹ đa phương thi hành Nghị định thư Montreal, nhân dịp Ngày Quốc tế bảo vệ tầng ozone năm 2025, đánh dấu 40 năm Công ước Vienna, với chủ đề “Từ khoa học đến hành động toàn cầu”, cộng đồng quốc tế cùng nhìn lại những thành tựu đã đạt được và khẳng định quyết tâm tiếp tục hành động vì tương lai.
Công ước Vienna và Nghị định thư Montreal được đánh giá là một trong những thành công lớn nhất của hợp tác môi trường toàn cầu, đã giúp giám sát và loại trừ hiệu quả các chất làm suy giảm tầng ozone, đồng thời từng bước kiểm soát HFC loại khí nhà kính có tiềm năng làm nóng lên toàn cầu rất cao – theo Bản sửa đổi, bổ sung Kigali.
"Nghị định thư Montreal cũng góp phần quan trọng làm chậm lại quá trình nóng lên toàn cầu, bởi nhiều chất làm suy giảm tầng ozone, đồng thời giảm thiểu phát thải khí nhà kính", bà Tina Chondraki Birmpili nhấn mạnh.
Quang cảnh hội thảo. Anh: Thắng Trung/Bnews/vnanet.vn
Đối với mối quan hệ hợp tác với Việt Nam, bà Tina Chondraki Birmpili cho rằng: "Chúng tôi đã hỗ trợ Việt Nam khoảng 90 dự án, các dự án này sẽ được thực hiện vào năm 2026. Chúng ta sẽ tiếp tục tăng cường sự hợp tác vì một tương lai tốt đẹp hơn".
Đề cập đến nỗ lực của Việt Nam trong công tác bảo vệ tầng ozone, Phó Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) Lê Ngọc Tuấn cho hay, trong nhiều năm qua, Việt Nam đã nỗ lực triển khai đồng bộ các biện pháp kiểm soát và loại trừ các chất làm suy giảm tầng ozone như CFC (nhóm hợp chất hữu cơ nhân tạo, bao gồm các nguyên tố Carbon, Clo và Flo, được dùng làm chất làm lạnh, chất đẩy trong bình xịt và dung môi), Halon (chất chứa các nguyên tử Flo, Brom, Clo từng được sử dụng rộng rãi làm chất chữa cháy), CTC (là một chất lỏng không màu, dễ bay hơi, có mùi ngọt, không cháy và có công thức hóa học là CCl), HCFC (là một nhóm hợp chất hóa học chứa carbon, hydro, clo và flo, được sử dụng làm chất làm lạnh và chất đẩy) và Methyl Bromide, cũng như từng bước quản lý HFC theo lộ trình quốc tế.
Việt Nam đã loại trừ hoàn toàn tiêu thụ các chất CFC, Halon, CTC từ ngày 01/01/2010; loại trừ HCFC-141b nguyên chất trong sản xuất xốp từ ngày 01/01/2015; đồng thời chỉ cho phép sử dụng methyl bromide cho mục đích kiểm dịch nông nghiệp. Các hoạt động này đã góp phần quan trọng vào việc bảo vệ tầng ozone và giảm phát thải khí nhà kính.
Nội dung bảo vệ tầng ozone đã được thể chế hóa trong Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 và nhiều văn bản dưới luật, bao gồm Nghị định số 06/2022/NĐ-CP quy định giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và bảo vệ tầng ozone, Nghị định số 45/2022/NĐ-CP về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường, Thông tư số 01/2022/TT-BTNMT và Thông tư số 20/2023/TT-BTNMT ban hành Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về quản lý, thu gom, tái chế và xử lý các chất được kiểm soát.
Gần đây, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 119/2025/NĐ-CP nhằm tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp và các bên liên quan trong quá trình thực hiện. Song song với đó, Việt Nam cũng đã ban hành và áp dụng nhiều tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về an toàn trong sản xuất sử dụng các chất được kiểm soát.
Các hoạt động bảo vệ tầng ozone của Việt Nam không chỉ mang lại lợi ích trực tiếp cho việc khôi phục tầng ozone mà còn gắn kết chặt chẽ với các mục tiêu quốc gia khác. Việc kiểm soát và loại trừ các chất này đã được lồng ghép trong lộ trình giảm phát thải quốc gia, hỗ trợ thực hiện Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC).
Quá trình chuyển đổi công nghệ, thu gom và tái chế môi chất lạnh cũng mở ra cơ hội tham gia thị trường tín chỉ carbon, tiếp cận các cơ chế tài chính quốc tế và huy động thêm nguồn lực cho doanh nghiệp đổi mới công nghệ.
Hoạt động bảo vệ tầng ozone còn gắn liền với việc thúc đẩy chương trình làm mát bền vững, nâng cao hiệu quả năng lượng, đồng thời tạo nền tảng cho chuyển đổi xanh toàn diện, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và hội nhập quốc tế của Việt Nam.
Thông tin về việc xây dựng chương trình quốc gia về làm mát bền vững, Phó Giám đốc Đối tác Chuyển dịch Năng lượng Đông Nam Á (ETP) John Robert Cotton chia sẻ, kế hoạch làm mát tích hợp nhiều nền tảng dưới sự chủ trì của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, trong đó có xây dựng chương trình làm mát xanh quốc gia, tập trung vào việc nâng cao hiệu suất năng lượng của các công nghệ làm mát chủ động và tăng cường quản lý môi trường lạnh; hỗ trợ phát triển chuỗi lạnh và thúc đẩy các giải pháp làm mát thụ động nhằm giảm nhu cầu làm mát cơ học, thông qua thiết kế công trình thích ứng khí hậu, giải pháp dựa vào thiên nhiên và quy hoạch đô thị hiệu quả: chiến lược quốc gia thống nhất về làm mát bền vững, kết hợp giữa giảm nhẹ phát thải và tăng cường khả năng chống chịu.
"Làm mát chủ động tạo ra sức mạnh cộng hưởng cho làm mát bền vững trong kế hoạch làm mát", ông John Robert Cotton nêu rõ.
Tại hội thảo, các đại biểu đã trao đổi, chia sẻ những vấn đề liên quan như: Thực hiện Nghị định thư Montreal tại Việt Nam và những đóng góp vào mục tiêu khí hậu toàn cầu; hợp tác liên chính phủ, hợp tác công tư trong thực hiện các hoạt động về bảo vệ tầng ozone làm mát bền vững; công cụ hỗ trợ tuân thủ và thực hiện Nghị định thư Montreal, trong đó tập trung vào các nội dung cụ thể như: Kế hoạch quản lý, loại trừ các chất HCFC theo Nghị định thư Montreal giai đoạn III và các chất thải HFC theo Bản sửa đổi, bổ sung Kigali giai đoạn I (Dự án SMS-MP); Quản lý vòng đời các chất được kiểm soát và công cụ theo dõi kỹ thuật số; Nguồn lực tài chính cho làm mát bền vững: Từ mô hình thí điểm đến triển khai quy mô lớn; Sáng kiến của khu vực doanh nghiệp trong thu gom, tái chế và sử dụng các chất được kiểm soát tại Việt Nam; Hướng dẫn doanh nghiệp thực hiện khai báo hải quan đối với các chất được kiểm soát; công nghệ tái chế và tiềm năng bù trừ tín chỉ cacbon đối với các chất được kiểm soát..
