Ngày Quốc tế Người cao tuổi 01/10: Chăm lo để không ai bị bỏ lại phía sau

Những "cây cao bóng cả” giữa đời thường

Theo thống kê, cả nước hiện có khoảng 16,1 triệu NCT, chiếm hơn 16% dân số. Họ là "cây cao bóng cả”, là chỗ dựa tinh thần cho gia đình và cộng đồng. Trong đó, không ít cụ ông, cụ bà vẫn tiếp tục lao động, giữ nghề truyền thống, tham gia sản xuất để nuôi sống bản thân và hỗ trợ con cháu. Hàng chục nghìn NCT từng tham gia kháng chiến nay vẫn tích cực vận động Nhân dân chấp hành pháp luật, tham gia hòa giải ở cơ sở, góp phần giữ gìn ANTT địa phương. Nhiều tấm gương tiêu biểu của phong trào "Tuổi cao - Gương sáng" cho thấy, khi được quan tâm và tạo điều kiện, NCT không chỉ sống vui, sống khỏe mà còn tiếp tục có đóng góp thiết thực cho xã hội.

Ở góc độ văn hóa, tinh thần, NCT chính là "kho tàng ký ức sống", truyền dạy kinh nghiệm, đạo lý, bồi đắp truyền thống hiếu nghĩa cho thế hệ trẻ. Việc tri ân, chăm sóc họ cũng chính là giữ gìn nền tảng đạo đức xã hội.

Chủ tịch UBND TPHCM Nguyễn Văn Được tặng quà mừng thọ của Thành phố đến cụ Bùi Công Ngọc

Song hành cùng vai trò là chỗ dựa tinh thần, NCT cũng chính là "bức tường thành" gìn giữ nếp sống, phong tục, hương ước ở từng khu dân cư. Ở nhiều vùng quê, lời nói của các cụ có sức nặng trong việc hòa giải mâu thuẫn, hàn gắn tình làng nghĩa xóm, giải quyết những xích mích nhỏ trước khi trở thành tranh chấp pháp lý. Đây là một trong những kênh góp phần giữ gìn ANTT cơ sở, giảm gánh nặng cho lực lượng chức năng.

Không chỉ vậy, các cụ còn là những "tai mắt" thầm lặng, cùng phối hợp với chính quyền trong công tác phòng, chống tội phạm. Ở nhiều địa phương, Hội NCT thường xuyên tham gia các buổi tuyên truyền pháp luật, vận động con cháu không sa vào tệ nạn xã hội, không vi phạm pháp luật. Chính sự gương mẫu, uy tín của các cụ đã giúp nhiều chương trình xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư đạt hiệu quả rõ rệt. Có cụ ông ngoài 60 tuổi ở Đồng Nai vẫn ngày ngày tham gia tổ tuần tra tự quản, góp phần giữ gìn an ninh cho xóm làng. Ở miền Tây, nhiều cụ bà dù tuổi cao vẫn đi từng nhà vận động bà con bỏ rác đúng nơi quy định, giữ gìn vệ sinh môi trường. Ở đô thị lớn, hình ảnh các cụ tham gia câu lạc bộ dưỡng sinh, hăng hái luyện tập để làm gương cho con cháu cũng là một cách lan tỏa lối sống lành mạnh, trách nhiệm.

Điều đó cho thấy, NCT không chỉ là đối tượng thụ hưởng chính sách, mà còn là nguồn lực xã hội quý báu. Chăm lo cho họ không chỉ để đền đáp công lao, mà còn là cách phát huy tiềm năng của một "kho tàng" kinh nghiệm sống, một lớp công dân mẫu mực. Chính vì vậy, khi nói đến chính sách dành cho NCT, cần nhìn nhận họ trong cả hai vai trò: đối tượng cần được bảo vệ, chăm sóc và chủ thể tích cực tham gia xây dựng xã hội. Đây cũng là quan điểm xuyên suốt trong chủ trương của Đảng và Nhà nước ta, coi NCT vừa là trách nhiệm, vừa là nguồn lực để củng cố nền tảng đạo đức, phát triển xã hội bền vững.

Tuy nhiên, để những đóng góp quý báu ấy của NCT không bị mai một, công tác chăm sóc và phát huy vai trò của họ phải được nhìn nhận một cách nghiêm túc, gắn liền với trách nhiệm cụ thể của từng cấp, từng ngành. Đây không chỉ là vấn đề nhân văn mà còn là một yêu cầu chính trị - xã hội trong bối cảnh Việt Nam đang bước vào giai đoạn già hóa dân số nhanh chóng.

Những năm qua, nhiều chính sách đã được ban hành: Luật NCT, các chương trình y tế cộng đồng, bảo hiểm y tế (BHYT) miễn phí cho người trên 80 tuổi, mô hình câu lạc bộ dưỡng sinh, tổ liên thế hệ tự giúp nhau... Một số địa phương còn xây dựng trung tâm dưỡng lão, tổ chức khám sức khỏe định kỳ, hỗ trợ sửa chữa nhà cho các cụ neo đơn. Những hoạt động này đã góp phần mang lại sự an tâm, thể hiện trách nhiệm của xã hội đối với lớp người đi trước.

Song thực tế vẫn còn nhiều bất cập. Hơn 5 triệu NCT chưa có lương hưu hoặc trợ cấp thường xuyên, phải dựa vào con cháu hoặc tự mưu sinh trong tuổi xế chiều. Các dịch vụ y tế chuyên biệt cho người già còn hạn chế, đặc biệt ở tuyến cơ sở. Ở không ít nơi, NCT phải vật lộn với bệnh tật mà không được tiếp cận kịp thời các dịch vụ chăm sóc phù hợp. Công tác chăm sóc tinh thần cho người già cũng chưa được quan tâm đúng mức; nhiều cụ rơi vào cảnh sống cô đơn, thiếu sẻ chia, dễ bị tổn thương tâm lý.

Ở tuổi gần 80, ông Phạm Văn Tư, cán bộ hưu trí ở xã Tân Bình Thạnh, huyện Chợ Gạo, tỉnh Tiền Giang (cũ) luôn là điển hình làm ăn kinh tế giỏi và hết lòng vì cộng đồng Ảnh: TTXVN

Điều đó cho thấy, chăm sóc NCT không thể chỉ là hoạt động phong trào vào ngày 01/10, mà cần những giải pháp lâu dài, đồng bộ. Trước hết, phải nâng cao chất lượng hệ thống an sinh xã hội, tăng mức trợ cấp cho phù hợp thực tế, đồng thời phát triển mạnh các dịch vụ y tế lão khoa. Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh xã hội hóa, khuyến khích doanh nghiệp, tổ chức tham gia xây dựng mô hình dưỡng lão nhân văn, phù hợp điều kiện kinh tế của số đông.

Quan trọng hơn cả, mỗi gia đình, mỗi người con phải nhận thức rõ chăm sóc cha mẹ, ông bà không chỉ là nghĩa vụ mà là đạo lý, là cội nguồn của truyền thống dân tộc. Một bữa cơm ấm cúng, một cuộc trò chuyện hàng ngày đôi khi có ý nghĩa lớn lao hơn nhiều so với những hỗ trợ vật chất. Đó cũng chính là cách để xã hội ta thực sự trở thành xã hội của tình nghĩa, không ai bị bỏ lại phía sau.

Chăm sóc người cao tuổi: Trách nhiệm và hành động

Hàng năm, ngân sách bố trí khoảng 28 nghìn tỷ đồng để chi trả trợ cấp xã hội và mua thẻ BHYT cho người thuộc diện bảo trợ, trong đó phần lớn là NCT. Hiện 95% NCT đã có thẻ BHYT; trên 1,8 triệu người hưởng trợ cấp xã hội; 1,4 triệu người được hưởng chế độ người có công; 2,7 triệu người nhận lương hưu và trợ cấp bảo hiểm hằng tháng. Bên cạnh đó, hơn 6.300 câu lạc bộ liên thế hệ tự giúp nhau được thành lập, góp phần nâng cao đời sống tinh thần và phát huy vai trò NCT.

Ngày 21/02/2025, Thủ tướng ban hành Quyết định số 383/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược quốc gia về NCT đến năm 2035, tầm nhìn 2045. Chiến lược đặt mục tiêu hoàn thiện hệ thống chính sách theo hướng toàn diện, công bằng, bền vững; đặc biệt chú trọng hỗ trợ nhóm NCT nghèo, khó khăn, vùng sâu vùng xa tiếp cận dịch vụ y tế, phục hồi chức năng, trợ giúp xã hội. Bộ Y tế khẳng định sẽ tiếp tục kiểm tra, giám sát và kiến nghị điều chỉnh chính sách sát thực tiễn.

Ngoài ra, trước kiến nghị của cử tri về mở rộng diện trợ cấp, Chính phủ đã có cơ chế cho phép HĐND cấp tỉnh bổ sung các nhóm khó khăn khác. Luật Bảo hiểm xã hội 2024 cũng đã bổ sung chính sách trợ cấp hưu trí xã hội, từng bước giảm độ tuổi hưởng, bảo đảm phù hợp điều kiện kinh tế - xã hội và ngân sách.

Những nỗ lực này cho thấy sự quan tâm toàn diện của Nhà nước trong việc chăm sóc, bảo vệ và phát huy vai trò của NCT, đồng thời ứng phó với thách thức già hóa dân số nhanh chóng.

Tuy nhiên, thực tế vẫn còn không ít khoảng trống. Hiện nay, khoảng 5 triệu NCT chưa có lương hưu hay trợ cấp thường xuyên. Nhiều cụ phải sống neo đơn, một số rơi vào cảnh bệnh tật, cô đơn, dễ bị tổn thương cả về thể chất lẫn tinh thần. Các dịch vụ y tế chuyên biệt cho người già còn hạn chế; hoạt động văn hóa, sinh hoạt cộng đồng ở nhiều nơi còn nghèo nàn.

Trước bối cảnh dân số Việt Nam đang bước nhanh vào giai đoạn già hóa, việc chăm sóc NCT không thể chỉ dừng ở phong trào hay hoạt động thăm hỏi, mà cần những giải pháp đồng bộ, lâu dài: tăng mức trợ cấp xã hội, mở rộng hệ thống bệnh viện lão khoa, phát triển dịch vụ chăm sóc tại nhà, khuyến khích xã hội hóa mô hình dưỡng lão chất lượng cao nhưng phù hợp túi tiền của đa số người dân.

Ngày Quốc tế Người cao tuổi 01/10 không chỉ là ngày tri ân, mà còn là hồi chuông nhắc nhở toàn xã hội phải hành động mạnh mẽ, thiết thực hơn để chăm lo cho lớp người đi trước. Một xã hội văn minh là xã hội không để ai bị bỏ lại phía sau, đặc biệt là những người đã dành cả đời để gieo hạt, dựng xây. Quan tâm đến NCT hôm nay chính là đầu tư cho đạo lý, cho tương lai và cho sự bền vững của quốc gia.

Quốc Nam - Bảo Trân