Ngày Xuân nói về thú chơi hoa Thủy tiên

“Thủy tiên là loài hoa đặc biệt, mỗi năm chỉ cho hoa một lần vào dịp tháng Chạp âm lịch và kéo dài đến khoảng rằm tháng Giêng. Cánh hoa trắng muốt, nhị hoa vàng, hương thơm nhè nhẹ, chỉ cần nước sạch tinh khiết để sống. Thủy tiên là thú chơi cầu kỳ của người Hà Nội mỗi dịp Tết đến xuân về, theo thời gian, thú chơi này dần bị mai một. Thế nhưng, sau những thăng trầm của lịch sử, vẫn có những con người yêu Hà Nội âm thầm cất giữ và lưu truyền nét văn hóa này, trong đó có cả những người trẻ.” – nhà báo Nguyễn Vĩnh Quyên chia sẻ.

Đó là lý do để vào những ngày gần Tết Ất Tỵ 2025, chị đã đứng ra tổ chức một buổi workshop mời nghệ nhân Phạm Hồng Phương nói chuyện và hướng dẫn gọt hoa thủy tiên. Sự kiện này nằm trong chuỗi rất nhiều hoạt động Vì một tình yêu Hà Nội được nhà báo Nguyễn Vĩnh Quyên khởi xướng trong năm 2024.

Nghệ nhân Phạm Hồng Phương hướng dẫn cắt gọt hoa thủy tiên.

Phạm Hồng Phương vốn là một chuyên viên đào tạo khách sạn. Nhưng với niềm yêu thích hoa thủy tiên, anh đã có kinh nghiệm chơi hoa được gần 30 năm. "Tôi biết đến hoa thủy tiên từ khi đi học ở nước ngoài nhưng lúc đó chưa thích vì mùi của nó khá là hắc. Năm 1995, tôi về quê nhà khi đi qua Hàng Lược thì thấy người ta bày bán củ và chậu hoa thủy tiên thì liền thấy thích và mua về để trải nghiệm thử" – Phương kể.

Lần đầu dưới sự hướng dẫn sơ sài của người bán và mày mò theo trí tưởng tượng thì Phương cũng có chậu hoa thủy tiên ra hoa nhưng chỉ nở được 3 bao hoa. Rồi để chuyên nghiệp hơn thì sau này, Phương có cơ duyên gặp bác Dung (ở làng Võng Thị) để học hỏi và trao đổi về thú chơi hoa thủy tiên. Đó là người anh coi như người thầy đầu tiên của mình về hoa thủy tiên, dù trước đó anh đã chơi được một số năm. Cùng với một số người bạn yêu hoa mong muốn phục dựng lại thú chơi hoa thủy tiên ở Hà Nội, Phạm Hồng Phương đã lập nhóm "Hoa Thủy Tiên và những người bạn”, hiện nhóm này có lượng thành viên rất lớn. Tại đó, họ thường xuyên chia sẻ những kĩ năng gọt, uốn tỉa, tạo hình hoa thủy tiên.

Nghệ nhân Phạm Hồng Phương cho biết: "Để hướng dẫn một người biết chơi thủy tiên thì chỉ cần khoảng 10-15 phút. Nhưng chơi được hay không thì còn phụ thuộc vào sự kiên trì và tinh thần tập luyện của mỗi người."

Mọi người thường lầm tưởng học gọt củ là đủ, nhưng trên thực tế gọt thủy tiên chỉ chiếm khoảng 10%, còn 90% là chăm sóc và dưỡng nó, anh Phương cho biết. "Những người mới thì mất khoảng 1-2 tiếng để gọt thủy tiên. Nhưng 20 ngày còn lại để cho thủy tiên ra hoa thì ngày nào họ cũng mất 1 tiếng với nó. Họ phải tắm rửa, mới gọt xong thì rất là nhiều nhựa phải tắm cho cái nhựa đó hết, để tránh vi khuẩn, sửa sang lại chỉnh hoa chỉnh lá, chải từng cái rễ một. Đặc biệt những ngày cuối năm ở Hà Nội trời nồm, độ ẩm lên cao, nhiệt độ lên cao, lúc đó vi khuẩn bám lên rễ thì củ hoa sẽ thối. Chăm thủy tiên phải tỉ mỉ, chải từng rễ một, sau 8-10 ngày thì có thể nhàn hơn vì chỉ phải thay nước, nhưng lại đến bước tạo hình. Khi thủy tiên lớn thì phải gỡ lá, uốn lá, xén lá… rồi cù hoa, căn chỉnh bông hoa cành hoa đúng với tư thế mà mình mong muốn", anh Phương nói.

Theo anh Phương, một người muốn chơi được hoa thủy tiên thì cần có 2 yếu tố. Một đó là sự nhẫn nại, kiên trì bởi gọt thủy tiên cần lấy từng lớp bẹ ra một. Thứ hai là đam mê bởi có đủ tình yêu thì mọi thứ sẽ làm được: "Bản thân mình là một người nóng vội nhưng khi biết đến thú chơi này từ ngày còn là thanh niên thì chính hoa thủy tiên đã giúp mình có tính nhẫn nại hơn".

Nhà báo Nguyễn Vĩnh Quyên cho biết, có lẽ không có workhop nào mà dù dài hơn qui định hơn một giờ đồng hồ mà mọi người vẫn còn bịn rịn không muốn nói lời tạm biệt như với buổi về hoa thủy tiên. Trong hương trầm thoang thoảng, hương thủy tiên khe khẽ, dịu dàng mọi người vừa nhấm nháp trà, mứt vừa ngắm hoa vừa lắng nghe những chia sẻ tuyệt hay của diễn giả. Có những giọt nước mắt khi nhìn bình hoa thủy tiên lại nhớ đến bà nội ngày xưa ngồi tỉa hoa khi tháng Chạp về. Có những giọt nước mắt chia sẻ khi đã vịn vào hoa để vượt qua những thử thách của cuộc đời và trên hết là những rung cảm trước vẻ đẹp của một loài hoa đặc biệt thích sạch sẽ và cần sự chăm chút của người tinh tế.

Phạm Hồng Phương đã chia sẻ cặn kẽ để mọi người hiểu hơn quá trình từ củ đến hoa của thủy tiên, cũng như chia sẻ triết lý hoa thủy tiên: cái đẹp không có chỗ cho sự dễ dãi mà đôi khi phải cần đến sự hy sinh, sự tận tụy và dâng hiến.

Những buổi nói chuyện và trình diễn thú chơi hoa thủy tiên, theo mong muốn của nhà báo Vĩnh Quyên là để lan tỏa một nét đẹp văn hóa vào dịp Tết của người Hà Nội. Qua buổi nói chuyện, người nghe đã cùng nhau tìm hiểu vì sao nhiều người tin rằng, nếu trồng thủy tiên trong nhà vào dịp Tết, sẽ mang lại vận may, xua đuổi đi những điều không may mắn và giúp gia đình đón một năm mới an lành, hạnh phúc.

Mai Linh