Nghề đóng tàu gỗ - 'linh hồn' của mỗi chuyến vươn khơi

Ông Năm Cảnh (Phan Văn Cảnh), sinh sống cả đời ở cửa biển Hương Mai, xã Khánh Tiến, huyện U Minh (Cà Mau) tươi cười chia sẻ: "Lâu rồi, ai cũng hỏi nghề biển qua những chuyến lưới, chuyến câu; mùa nào đánh bắt con gì ở vùng này. Mãi rồi tôi cũng xoay theo mà quên mất chuyện cốt yếu nhất của nghề biển, đó là những con tàu. Để có được con tàu lướt sóng vươn khơi an toàn và hiệu quả thì phải được qua bàn tay của người thợ. Chỉ một sơ suất nhỏ của họ là chuyến ra khơi không an toàn".

Một chiếc tàu cần được sửa chữa

Ở cửa biển Hương Mai, nghề đóng ghe tàu hay sửa chữa quy mô lớn thì không có, nhưng gần đây nếu có nhu cầu thì bà con liên hệ với thợ qua những mối quen. Thợ đến tận nhà để đóng, sửa. Họ là người bản xứ cũng có nhưng không khéo tay và lành nghề bằng thợ đến từ xứ Rạch Giá, Hà Tiên (Kiên Giang).

"Mấy đứa cứ nghĩ, đóng một chiếc tàu biển như mình xây một căn nhà vậy. Phải chuẩn bị tiền thợ, tiền vật tư và cả đất nữa. Tàu đẹp hay xấu, chất lượng hay không đều phụ thuộc vào bàn tay thợ và vật liệu dùng. Ở xứ Hương Mai, người muốn đóng tàu nhưng không có đất để lên chẹt (chỗ để đóng tàu) thì bà con cho mượn một khu đất trống thuận tiện cả vận chuyển vật tư và hạ thủy. Cái tình cái nghĩa ở xóm biển là vậy!", chú Năm Cảnh cười nói.

Những người thợ trét keo để chữa lành cho chiếc tàu

Kể về vật liệu để đóng, sữa chữa tàu, chú Năm Cảnh cho biết: "Thường xứ này đóng, sửa chữa tàu chủ yếu bằng cây gỗ địa phương, được tìm mua ở rừng. Bây giờ tìm mua cây lớn, già rất khó, không khéo thì vớ phải cây non, kém chất lượng. Ngư dân thường chọn cây gỗ bản địa để tiết kiệm chi phí, chứ dùng loại gỗ quý ở miền Đông thì giá rất đắt. Nhìn thấy nhiều chủ tàu muốn đóng tàu lớn phải cất công tìm đến Rạch Giá, Hà Tiên (Kiên Giang) hay ngược lên Ninh Thuận, Bình Thuận để ký hợp đồng đóng mới những chiếc tàu biển trị giá bạc tỷ mà ứa nước mắt".

Đục đẽo là công việc thường ngày của những người thợ sửa tàu

Anh Lê Minh Khánh, một chủ cơ sở đóng tàu ở cửa biển Khánh Hội, huyện U Minh (Cà Mau) cho biết thêm: "Để đóng mới một tàu biển loại dài 19m thì cần cả chục khối gỗ. Nếu chủ tàu có điều kiện kinh tế thì sử dụng gỗ tốt như gỗ sến, gỗ dên dên; kinh phí eo hẹp thì chèn thêm công bằng gỗ bạch đàn, tràm. Những loại gỗ bản địa ở Cà Mau đem đóng tàu biển thì tuổi thọ không cao, thường hay bị bung be, phá nước". Anh Khánh cho hay, ụ tàu của anh vừa sửa xong và hạ thủy một chiếc tàu câu mực của ngư dân Khánh Hội và đang tiếp nhận sửa chữa tàu tải bị xì nước, bung be.

Anh Nguyễn Hoàng Phúc, thợ đóng tàu cho biết: "Tôi hành nghề đóng tàu được hơn 20 năm. Vì chỗ thâm tình nên tôi nhận lời từ Hà Tiên (Kiên Giang) về Khánh Hội (Cà Mau) đóng và sửa tàu, chứ nghề này của tôi ở Hà Tiên cũng không có ngày ngơi nghỉ. Ở Hà Tiên hay Rạch Giá thì trại đóng tàu, ụ tàu biển nhiều và toàn đóng tàu lớn, sử dụng gỗ tốt".

Một con tàu cũ đang được sửa chữa để tiếp tục hạ thủy vươn khơi

Rồi mở lòng, anh Phúc kể: "Thợ đóng tàu như tui cực không thua kém thợ hồ xây nhà. Nghề này buộc chúng tôi phải tỉ mỉ và trách nhiệm đến từng milimet và phải bền bỉ, suốt ngày phơi nắng tổn hao sức lực. Cực khổ nhưng được thu nhập ổn định, anh em thợ phụ kiếm khoảng 250.000 - 350.000/ngày, thợ chính thì công được trả theo thỏa thuận hợp đồng với chủ tàu, chủ chẹt. Nhưng quy chung, mỗi tháng trung bình cũng kiếm tầm 18 đến 20 triệu đồng".

Vừa nói, anh Phúc rút cây viết chì trên vành tai, điểm chỉ vào khúc gỗ lớn. Sau khi tạo những nét chì đứt khúc trên mặt gỗ, anh cầm máy cưa điện, ấn nút khởi động. Chỉ trong nháy mắt, khúc gỗ sần sùi đã hóa thành những dây công. Hai người thợ phụ bước đến khiêng đoạn công anh Phúc vừa cắt áp vào thân chiếc ghe biển đã thành hình. Đặt đúng vào vị trí kẻ mực, người thợ phụ khác cầm máy khoan, ấn nút xuyên thấu. Chúng được cố định với nhau bằng cùi song sắt vững chắc.

Hôm ấy, anh Phúc và nhóm thợ thi công thay mới toàn bộ công và một phần ván be chiếc tàu câu mực của ngư dân bị bục nước, gãy công. Nếu có đủ gỗ để thay thế, con tàu sẽ được "chữa lành" sau khoảng 4 tuần.

Những người thợ cẩn thận lắp đặt từng dây công tạo hình thân tàu

Nghề đóng tàu bây giờ đã có nhiều thiết bị hiện đại hỗ trợ chứ không làm thủ công hoàn toàn như trước. Tuy nhiên, do tính chất đặc thù của những con tàu ra biển, người thợ vẫn phải nắm được những kỹ thuật truyền thống. Riêng khâu lào, trét để chống thấm nước bây giờ toàn ứng dụng công nghệ lắp composite (lắp keo). Mỗi con tàu sau khi đóng hoàn thành chi phí cho phần composite cũng không dưới 100 triệu đồng.

Nghĩ về chuyện mở rộng quy mô của cơ sở sửa chữa, anh Khánh nói như than: "Theo nghề hơn 20 năm, cũng từng ước mơ có được cơ sở đủ lớn để vừa làm ăn vừa giúp ngư dân, nhưng khổ nỗi chi phí rất lớn".

Trời trở nắng, anh Phúc và nhóm thợ vẫn khom lưng hoàn thành từng công đoạn để 3 tuần nữa chiếc tàu này sẽ lại hạ thủy ra khơi. Người thợ sửa tàu là vậy, họ chỉ ở trong bờ nhưng mỗi khi thấy những chiếc tàu được tận tay họ "chữa lành" ra khơi là lòng ngập tràn niềm vui.

Lê Phong Phú - Trần Khải