Nghệ sĩ 'lệch chuẩn văn hóa': Cần một cơ chế sàng lọc

Ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy TP.HCM vừa có công văn gửi Sở VH&TT TP.HCM, Hội âm nhạc TP.HCM, thành viên Hội đồng Lý luận, phê bình văn học nghệ thuật TP.HCM cùng các cơ quan báo chí TP.HCM về việc "đề nghị định hướng, chấn chỉnh hoạt động âm nhạc có biểu hiện lệch chuẩn văn hóa".

Ca khúc ngôn ngữ âm nhạc cẩu thả, phản cảm, dung tục

Theo Ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy TP.HCM, thời gian gần đây xuất hiện tình trạng đáng lo ngại trong môi trường âm nhạc.

Một số ca sĩ trẻ sáng tác, biểu diễn và lan tỏa trên mạng xã hội những ca khúc thể hiện ngôn ngữ âm nhạc cẩu thả, phản cảm, dung tục, dùng ngôn ngữ tiếng Việt không trong sáng; thậm chí biến âm nhạc thành nơi trút giận, đả kích, công kích lẫn nhau, thể hiện thái độ ngạo mạn, thiếu văn minh, thiếu đạo đức nghề nghiệp và không tôn trọng khán giả hay cổ xúy sử dụng chất cấm, lối sống buông thả, giang hồ, tệ nạn xã hội.

Điển hình như trường hợp ca sĩ Jack (Trịnh Trần Phương Tuấn) trong ca khúc được trình diễn ngày 16-10-2025 tại Hà Nội, với ca từ lệch chuẩn văn hóa, dung tục, ngạo mạn; ca sĩ Pháo với bài Sự nghiệp chướng; Rapper Gducky với bài Miền mộng mị, CLME (Hoàng Tôn X Andree X Tinle), Jack với bài Chưa bao giờ, Andree với bài Kẹo, Bray x Đạt G với bài Cao ốc 207; Hiếu Thứ Hai với bài Trình; Andree x Bình Gold với bài Em iu.....

Hiếu Thứ Hai và Jack có các ca khúc được đánh giá là có ca từ lệch chuẩn.

Ngày 27-10, ông Lê Quang Tự Do, Cục trưởng Cục Phát thanh truyền hình và Thông tin điện tử (Bộ VH-TT&DL) bày tỏ, cá nhân ông và Cục rất hoan nghênh và ủng hộ chỉ đạo của Ban Tuyên giáo và Dân vận TP.HCM về công văn nêu trên.

Đối với ca khúc của ca sĩ Jack biểu diễn trong một chương trình ở Hà Nội gần đây, ông Tự Do cho biết đơn vị tổ chức từng có giải trình đăng tải trên báo chí, nhưng "các nội dung này còn mang tính chống chế, thiếu thuyết phục".

Ông dẫn chứng, ví dụ như có 1 câu mà dư luận cho rằng tục tĩu, phản cảm trong bài hát này, qua kiểm tra kỹ lưỡng, kể cả khi giảm tốc độ phát để nghe rõ thì ca sĩ thực sự vẫn là hát câu đó chứ không phải như giải thích của ca sĩ rằng chỉ hát chữ "tôi" chứ không phải chữ "tôn".

Ông Tự Do nhấn mạnh, cơ quan quản lý không thể chỉ dựa vào lời giải trình của nghệ sĩ hoặc ê-kíp sản xuất, mà phải dựa trên thẩm định thực tế và phản hồi của dư luận. "Ngay cả Ban Tuyên giáo và Ban Dân vận TPHCM cũng đã có ý kiến cho rằng ca từ của bài hát là tục tĩu, phản cảm, có thể gây tác động xấu đến giới trẻ", ông nói.

Thêm dẫn chứng, Cục trưởng Cục Phát thanh, Truyền hình và Thông tin điện tử ví dụ tiếp: "Những câu như Mấy đứa không ưa anh ngoài đời làm sao mà dám. Anh hát chơi chơi hơn một kiếp của nó đi làm... mà ca sĩ Jack hát là những lời lẽ tiêu cực, kích động, không phù hợp với văn hóa ứng xử của nghệ sĩ".

Mô hình của TP.HCM sẽ trở thành một thông điệp tích cực

Trao đổi với PLO, PGS.TS Bùi Hoài Sơn - Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội cũng nêu quan điểm, đề nghị của Ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy TP.HCM về việc cân nhắc không mời những nghệ sĩ có ca từ lệch chuẩn tham gia các chương trình của TP là một bước đi thể hiện trách nhiệm văn hóa và tinh thần xây dựng môi trường nghệ thuật lành mạnh.

Ở góc độ quản lý, đây không phải là sự cấm đoán, mà là một cơ chế sàng lọc văn hóa có chọn lọc, nhằm bảo đảm những chương trình đại diện cho hình ảnh TP– trung tâm văn hóa, sáng tạo của cả nước – được thực hiện với sự tôn trọng công chúng, với chuẩn mực đạo đức và giá trị nghệ thuật đúng đắn.

“Tuy nhiên, việc thực thi cần dựa trên nguyên tắc pháp quyền, khách quan và nhân văn. Việc xác định ai là “nghệ sĩ lệch chuẩn” phải có căn cứ pháp lý rõ ràng, minh chứng cụ thể từ cơ quan quản lý có thẩm quyền, tránh tình trạng quy kết theo cảm tính hoặc dư luận mạng.

PGS.TS Bùi Hoài Sơn - Ủy viên chuyên trách Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội.

Cần phân biệt giữa sai sót nghệ thuật – có thể được điều chỉnh, và hành vi vi phạm chuẩn mực đạo đức hoặc pháp luật – cần xử lý nghiêm. Nghệ sĩ nếu có khuyết điểm mà biết nhận lỗi, sửa sai, vẫn nên được tạo cơ hội tái hòa nhập, vì văn hóa luôn hướng tới bao dung và khai sáng"- ông Bùi Hoài Sơn nói.

Cũng theo PGS.TS Bùi Hoài Sơn, nếu làm tốt, mô hình của TP.HCM sẽ trở thành một thông điệp tích cực, làm ví dụ điển hình cho các địa phương khác trong quản lý văn hóa thời đại số – đó là “kiểm soát không phải để hạn chế, mà để bảo vệ”, để sáng tạo nghệ thuật thực sự phục vụ con người, tôn vinh cái đẹp, cái thiện, và nuôi dưỡng niềm tự hào dân tộc.

Cũng liên quan đến vấn đề này, Cục trưởng Cục Nghệ thuật Biểu diễn Nguyễn Xuân Bắc nhấn mạnh: “Nghệ thuật biểu diễn có đặc thù riêng, diễn ra trực tiếp, có tác động sâu rộng đến tâm tư, tình cảm, nguyện vọng đôi khi tác động đến cả ý chí, suy nghĩ, nhận thức của người xem”.

Cục trưởng Nguyễn Xuân Bắc khẳng định Cục Nghệ thuật Biểu diễn kiên quyết yêu cầu các đơn vị phải xử lý thật nghiêm khắc đối với những ca từ phản cảm, cách ăn mặc không phù hợp, không đảm bảo yếu tố thuần phong mỹ tục, tính giáo dục.

Cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn Nguyễn Xuân Bắc (trái) chia sẻ quan điểm về các ca khúc có ngôn từ lệch chuẩn gần đây. Ảnh: VIẾT THỊNH

Bên cạnh đó, các cơ quan chức năng đang nỗ lực hoàn thiện hành lang pháp lý, cụ thể Nghị định số 144/2020 quy định về hoạt động nghệ thuật biểu diễn đang được sơ kết và xin ý kiến chỉnh sửa, bổ sung; Nghị định số 38/2021 quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực văn hóa và quảng cáo đang được tham mưu chỉnh sửa và có những quy định đảm bảo đủ sức răn đe.

Cục trưởng Nguyễn Xuân Bắc cho biết Cục Nghệ thuật Biểu diễn sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các cơ quan liên quan để vừa tạo hành lang pháp lý khích lệ sự sáng tạo, phát triển công nghiệp văn hóa, công nghiệp giải trí, vừa đảm bảo việc quản lý nhà nước để nghệ thuật phát triển theo đúng định hướng và tuân thủ các quy định.

VIẾT THỊNH