Nghệ sĩ Tawada Yuki: Khi nhiếp ảnh và gốm kể chuyện ký ức
Triển lãm 'Thơ, Khoa học viễn tưởng, Thể xác và Linh hồn' của nghệ sĩ Nhật Bản Tawada Yuki tại Trung tâm Giao lưu Văn hóa Nhật Bản, Hà Nội, mang đến trải nghiệm đan xen nhiếp ảnh, gốm và khoa học viễn tưởng, khám phá ký ức, cảm xúc và mối liên hệ giữa con người với vật chất.
Tawada Yuki (Hamamatsu, Nhật Bản) là một nghệ sĩ đương đại, đồng thời hiện đang là Giáo sư tại Đại học Nghệ thuật Kyoto. Với bằng Tiến sĩ Mỹ thuật, Đại học Nghệ thuật Tokyo và nền tảng học vấn cả về nhiếp ảnh lẫn khoa học sinh học, cô đã phát triển lối thực hành liên ngành độc đáo, nối liền khoa học, nghệ thuật và tinh thần.
Thực hành của Tawada xóa nhòa ranh giới nhiếp ảnh, hội họa và điêu khắc. Thay vì thâu tóm những khoảnh khắc, cô chuyển hóa ảnh chụp thành đồ vật hữu hình tràn đầy cảm xúc, đem lại cảm quan mới cho xúc giác, và thời gian. Tác phẩm của cô chất vấn ý nghĩa của sự “nhìn”, giục người xem trông xa hơn bề mặt của một hình ảnh, để thấy sự hiện diện im ắng cuộn sâu trong đó.
Nghệ sĩ Tawada Yuki chia sẻ: "Nhiếp ảnh, với tôi, không phải là điểm đến. Nó là một thực thể chuyển động — giao lộ nơi ký ức, huyền thoại và vật chất âm thầm va chạm. Nơi cảm giác tìm đường hòa vào dữ liệu".
"Cô gái kết nối với hệ thống" là tác phẩm in phun thể hiện hình ảnh người phụ nữ, con hươu và bông hoa lan được quét, đốt và làm biến dạng. Chúng trôi nổi trong những tác phẩm đóng khung, những quyển sách và triển lãm. Cái tên gợi nhớ tới tựa sách "Cô gái kết nối với hệ thống" của James Tiptree Jr., câu chuyện về những bản ngã tách rời và kết nối qua mạng.
Những bức ảnh được chuyển hóa thành vật thể hữu hình mở ra không gian trừu tượng, nơi nhiếp ảnh không còn là bản sao mà là tồn tại sống, kết nối người xem với quá trình sáng tạo tinh thần và vật chất.
Giữa một thế giới đang ngày càng bão hòa bởi hình ảnh kĩ thuật số, tác phẩm của Tawada đề xuất những trải nghiệm đậm tính cảm quan, của việc chạm, ghi nhớ, và mối liên kết vô hình giữa con người – hình ảnh.
"Nhiếp ảnh không còn là bản lưu, mà là một mạch cảm giác, nơi xúc động đan cài cùng dữ liệu. Tôi xem nhiếp ảnh như một yorishiro (vật thể trong Thần đạo dùng để chứa đựng linh hồn trong nghi lễ) một phương tiện có thể khơi dậy điều gì đó", nghệ sĩ Tawada Yuki chia sẻ.
Tác phẩm gốm men “Thư” từ những mảnh sứ mỏng như giấy, nơi nghệ sĩ khắc lo âu và ký ức vào men. Sau khi nung, các mảnh vỡ che giấu bí mật đã viết, trong đó hai chân dung mờ ảo của phụ nữ trung niên ẩn hiện, lưu giữ những đường nét trầm lặng và thoáng qua của ký ức.
Triển lãm cũng trưng bày cả những tác phẩm hợp tác chung với nghệ nhân gốm nổi tiếng Fukumoto Fuku, mở ra đối thoại giữa nhiếp ảnh và gốm, một cuộc khám phá giàu tính thơ về ký ức và vật chất.
Tác phẩm "Con thuyền hát".Những nếp gấp của tác phẩm như nối liền các vì sao, tạo nên một hình dạng điêu khắc thống nhất trong suốt thời gian triển lãm. Khi hạ màn, tác phẩm được tháo dỡ, trở về mặt phẳng nguyên thủy.
Không gian triển lãm - nơi nhiếp ảnh và gốm có thể khơi dậy cảm xúc, chữa lành ký ức và gợi nhắc mối quan hệ giữa con người và vật chất trong thời đại hình ảnh kỹ thuật số bão hòa.
Ánh sáng dịu trong triển lãm tạo nhịp điệu chậm rãi, dẫn dắt người xem từng bước trải nghiệm, như thể mỗi bức ảnh, mỗi vật thể đều đang thở cùng không gian và thời gian.
Tác phẩm “Hũ nước mắt” được tạo ra trong workshop tại Làng Gốm Kim Lan, nơi tro ảnh và đất sét kết hợp thành vật thể chứa đựng ký ức cá nhân, đồng thời gợi nhắc mối liên hệ giữa con người, ký ức và vật chất trong nghệ thuật đương đại Nhật Bản.
Tác phẩm với sự tham gia của hơn 30 sinh viên Việt Nam. Người tham gia đốt những bức ảnh riêng tư, thu gom tro làm men, và tự tay nặn những “hũ nước mắt” nhỏ từ đất sét dưới sự hướng dẫn của hai nghệ sĩ Tawada và Fukumoto. Những tác phẩm giàu cảm xúc này mở rộng đường biên khám phá của Tawada xa hơn nữa khỏi ranh giới chuyển hóa và ghi nhớ, kết nối ký ức cá nhân với trải nghiệm vật chất tập thể.
Các tác phẩm của triển lãm dẫn dắt người xem khám phá mối quan hệ giữa con người, hình ảnh và ký ức trong kỷ nguyên số, nơi nghệ thuật vừa là ghi chép vừa là phương tiện chữa lành và kết nối cảm xúc.
Các tác phẩm của Tawada Yuki đã được trưng bày trong nhiều triển lãm quốc tế lớn như Les Rencontres d’Arles và nằm trong bộ sưu tập của các tổ chức lớn như Bảo tàng Nghệ thuật Nhiếp Ảnh Tokyo, Bảo tàng Victoria và Albert ở London, hay Bảo tàng Quốc gia Smithsonian – Nghệ thuật Châu Á.
Triễn lãm “Thơ, Khoa học viễn tưởng, Thể xác và Linh hồn” diễn ra đến ngày 14/12/2025 tại Trung tâm Giao lưu Văn hóa Nhật Bản tại Việt Nam, số 27 Quang Trung, Cửa Nam, Hà Nội.
