Nghệ thuật lá thốt nốt khởi nghiệp từ bản sắc

Cha truyền con nối

Năm 1999, ông Tạng bắt đầu tập tành những nét vẽ đầu tiên trên chất liệu lá thốt nốt - một loại cây đặc trưng của vùng Bảy Núi. Con đường trở thành nghệ nhân nổi tiếng chưa bao giờ trải bằng hoa hồng. Những ngày đầu, đôi bàn tay vụng về, ông chỉ dám thử sức với những bức tranh nhỏ, giản đơn, đôi lúc còn e dè trước những “biến hóa” của màu sắc, nét vẽ trên chất liệu lạ lẫm này.

Thế nhưng, khi mỗi đường nét, mỗi gam màu dần trở nên thân quen, sự hứng thú, niềm say mê sáng tạo ngày một lớn dần trong ông. Đối với nghệ nhân Võ Văn Tạng, nghề là đam mê, là cách ông lưu giữ ký ức và văn hóa quê hương trên từng phiến lá, từng nét vẽ.

Anh Trường Khoa - người kế nghiệp nghệ nhân Võ Văn Tạng

Nhiều năm qua, ông Tạng cho ra đời hàng ngàn bức tranh với đủ mọi kích cỡ, đề tài. Từ tranh chân dung, phong cảnh, di tích lịch sử, cho tới hình ảnh đời thường dung dị của miền quê Nam bộ.

Một số tác phẩm tiêu biểu của ông được biết đến rộng rãi, gồm tranh tái hiện những danh thắng nổi tiếng của An Giang: Miếu Bà Chúa Xứ núi Sam, Khu lưu niệm Chủ tịch Tôn Đức Thắng, di tích Óc Eo, đồi Tức Dụp, núi Cấm, rừng tràm Trà Sư…

Mỗi bức tranh thể hiện tâm huyết, độ tỉ mỉ, chỉn chu cùng sự sáng tạo trong từng chi tiết nhỏ nhất. Không chỉ dừng lại ở phong cảnh, chân dung, ông Tạng còn nhận vẽ thư pháp, bảng tên, biển hiệu theo đơn đặt hàng, đáp ứng đa dạng sở thích, nhu cầu của từng khách hàng.

Hiện, anh Trường Khoa - con trai nghệ nhân Võ Văn Tạng nối nghiệp cha. Ban đầu, anh đến với nghề bằng sự tò mò, đôi chút bỡ ngỡ. Qua thời gian kiên trì học hỏi và rèn luyện, tình yêu nghề trong anh dần lớn lên. Chưa từng qua trường lớp mỹ thuật chính quy, anh hoàn toàn học nghề từ cha và những người đi trước.

Trải lòng với chúng tôi, anh Khoa chia sẻ: “Tôi đã gắn bó với nghề suốt 25 năm. Quá trình làm tranh kỳ công, đòi hỏi sự khéo tay, tỉ mỉ và đam mê. Mỗi bức tranh, từ giai đoạn cắt, ghép lá đến phác thảo, hoàn thiện đều cần sự phối hợp của nhiều thợ. Trung bình một bức tranh đơn giản phải hoàn thiện trong 4 ngày”.

Mỗi bức tranh hoàn chỉnh là kết quả của một quy trình công phu: Chọn lá, xử lý, vẽ phác thảo, chạm lửa, dán ghép, phủ keo bảo vệ… Đặc biệt, kỹ thuật vẽ và chạm lửa trên lá đòi hỏi độ chính xác, sự khéo léo tuyệt đối.

“Cọ vẽ” là những cây bút điện đầu to, đầu nhỏ khác nhau, tùy vào từng chi tiết, nét vẽ mà nghệ nhân sẽ lựa chọn phù hợp. Để tạo nên nét lửa sắc sảo, cần phải kiểm soát nhiệt độ, độ mạnh yếu của ngọn lửa. Chỉ cần sơ suất nhỏ cũng khiến bức tranh bị hỏng.

Vang danh tranh lá thốt nốt

Năm 2020, sản phẩm tranh lá thốt nốt của nghệ nhân Võ Văn Tạng được công nhận là sản phẩm OCOP (Chương trình mỗi xã một sản phẩm) 4 sao cấp tỉnh - một bảo chứng quan trọng về chất lượng, tính sáng tạo, giá trị văn hóa, kinh tế của sản phẩm địa phương.

Hiện, nghệ nhân Võ Văn Tạng không ngừng phấn đấu, hoàn thiện hơn nữa quy trình sản xuất, nâng cao chất lượng tranh, hướng tới mục tiêu đạt chuẩn OCOP 5 sao trong thời gian tới.

Ngoài ra, ông Tạng còn nhiệt tình truyền nghề cho thế hệ trẻ, đa phần là người địa phương, không thu phí học nghề. Hiện, xưởng có trên 10 thợ. Người làm lâu năm nhất đã gắn bó hơn 20 năm, người mới vào nghề cũng có 4 - 5 năm kinh nghiệm. Lương trung bình mỗi thợ từ 6 - 8 triệu đồng/tháng, tùy vào tay nghề. Với những đơn hàng lớn hoặc vào dịp lễ, tết, xưởng sẽ tăng ca để kịp tiến độ.

Chị Hồ Thị Cẩm Mai (27 tuổi), ngụ xã Thoại Sơn bén duyên với nghề nhờ lời giới thiệu của chị gái. Khi mới vào nghề, chị Mai hoàn toàn chưa biết gì về tranh lá thốt nốt, nhưng nhờ được chỉ dạy tận tình, dần dần thành thạo các công đoạn phác thảo, cắt ghép lá, hoàn thành bức tranh từ đơn giản đến phức tạp.

“Với mức thu nhập ổn định, công việc này không những nhẹ nhàng hơn lao động phổ thông mà còn đem lại cho tôi cảm giác tự hào khi làm ra sản phẩm nghệ thuật mang dấu ấn quê hương”, chị Mai nói.

Dù đạt được nhiều thành tựu, nghệ nhân Võ Văn Tạng vẫn luôn trăn trở trước bài toán duy trì nguồn nguyên liệu, mở rộng thị trường, phát triển thương hiệu. Theo ông, để tranh lá thốt nốt An Giang tiếp tục khẳng định vị thế, cần không ngừng nâng cao chất lượng, sáng tạo mẫu mã, làm mới đề tài.

“Mong rằng một ngày không xa, tranh lá thốt nốt An Giang sẽ được bạn bè quốc tế biết đến nhiều hơn nữa, trở thành niềm tự hào của quê hương mình”, ông Tạng chia sẻ.

Bài và ảnh: PHƯƠNG LAN