Nghị quyết 66: Tư duy xây dựng pháp luật cần hướng tới việc giải phóng tiềm năng

Luật sư phải nâng cao trình độ

PV: Nghị quyết số 66-NQ/TW, ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật có tác động như thế nào đối với giới luật sư thưa anh?

Ths, luật sư Nguyễn Mạnh Thuật: Quan điểm chỉ đạo và giải pháp nhiệm vụ của Nghị quyết số 66-NQ/TW (Nghị quyết 66) có những đột phá quan trọng, sẽ tác động lớn đến giới luật sư, buộc luật sư cần nhanh chóng thay đổi, chuyển biến tích cực nhằm phù hợp xu thế phát triển xã hội Việt Nam trong thời gian tới.

Cụ thể, về nhân sự cán bộ công chức được quan tâm cơ cấu người có năng lực pháp lý, được đào tạo chuyên ngành luật "Các bộ, cơ quan ngang bộ và cơ quan của Quốc hội cơ cấu ít nhất một lãnh đạo có chuyên môn pháp luật. Các cấp ủy địa phương quan tâm phân công cấp ủy viên phụ trách công tác tư pháp và cơ cấu giám đốc sở tư pháp tham gia cấp ủy cấp tỉnh…". Như vậy, cán bộ công chức sẽ là những người có kiến thức pháp luật tốt buộc luật sư khi làm việc cũng phải chuyên nghiệp và tuân thủ pháp luật hơn.

Nghị quyết đề cập nghiên cứu mở rộng phạm vi và nâng cao hiệu quả áp dụng thủ tục tố tụng tư pháp rút gọn, kết hợp các phương thức phi tố tụng tư pháp với các phương thức tố tụng tư pháp, có giải pháp khuyến khích, phát triển các thiết chế giải quyết tranh chấp ngoài tòa án như trọng tài thương mại, hòa giải thương mại... Như vậy, pháp luật và thủ tục giải quyết các vấn đề pháp lý sẽ có những cải tiến khác biệt đối với quy định hiện hành, buộc luật sư cần cập nhật kiến thức kỹ năng đồng hành với cải cách tư pháp.

Lần đầu tiên Nghị quyết TW đề cập đến việc hình thành chế định luật sư công và cơ chế có điều kiện cho phép viên chức được hành nghề luật sư. Như vậy, giới luật sư sẽ được mở rộng, giao thoa và việc quản lý, hoạt động của luật sư sẽ có thay đổi.

Nghị quyết đề cập việc tăng cường chuyển đổi số, ứng dụng trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn trong công tác xây dựng và thi hành pháp luật. Như vậy, các hoạt động xã hội, thủ tục hành chính, tố tụng, phổ biến giáo dục pháp luật, trợ giúp pháp lý, đăng ký biện pháp bảo đảm,… sẽ được đẩy mạnh sử dụng công nghệ số, buộc luật sư phải nâng cao trình độ, thích ứng ứng dụng công nghệ trong thời gian tới.

PV: Nghị quyết số 66-NQ/TW là một trong "bộ tứ trụ cột" giúp đất nước cất cánh. Ông có thể phân tích thêm về điều này?

Ths, luật sư Nguyễn Mạnh Thuật: Nghị quyết số 66-NQ/TW được xem là một trong "bộ tứ trụ cột" giúp đất nước cất cánh là một nhận định rất khách quan, thể hiện tầm nhìn chiến lược của Đảng trong giai đoạn phát triển mới của xã hội Việt nam.

Trong bối cảnh phát triển của Việt Nam, đề cập đến "bộ tứ trụ cột" được hiểu là các yếu tố then chốt, mang tính nền tảng và dẫn dắt sự phát triển bền vững. Theo tôi, "bộ tứ trụ cột" gồm, một là thể chế và pháp luật, hai là kinh tế, ba là văn hóa xã hội, bốn là chính trị và đối ngoại.

Ths, luật sư Nguyễn Mạnh Thuật, Giám đốc Công ty luật TNHH Đông Nam Á.

Thể chế, pháp luật: Đây chính là trụ cột mà Nghị quyết số 66-NQ/TW đóng vai trò trung tâm. Một hệ thống pháp luật hoàn thiện, đồng bộ, minh bạch, kiến tạo và được thi hành nghiêm minh là điều kiện tiên quyết để đảm bảo ổn định chính trị - xã hội, tạo môi trường đầu tư kinh doanh thuận lợi, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người dân và doanh nghiệp, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và hội nhập quốc tế. Nghị quyết 66 với mục tiêu đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật chính là nhằm củng cố và nâng cao chất lượng của trụ cột này.

Kinh tế: Sự phát triển kinh tế mạnh mẽ, bền vững, dựa trên nền tảng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là một trụ cột không thể thiếu. Một nền kinh tế năng động, có khả năng cạnh tranh cao sẽ tạo ra của cải vật chất, nâng cao đời sống người dân và tăng cường sức mạnh tổng hợp quốc gia.

Văn hóa - Xã hội: Sự phát triển văn hóa, đảm bảo an sinh xã hội, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, xây dựng một xã hội văn minh, công bằng, dân chủ là trụ cột quan trọng để đảm bảo sự phát triển hài hòa và bền vững. Yếu tố văn hóa là nền tảng tinh thần, là sức mạnh nội sinh của dân tộc, còn an sinh xã hội đảm bảo mọi người dân được hưởng thành quả của sự phát triển.

Chính trị và đối ngoại: Một môi trường chính trị ổn định, đoàn kết thống nhất trong Đảng và nhân dân, cùng với một đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hợp tác và phát triển, đóng vai trò then chốt trong việc tạo dựng môi trường hòa bình, ổn định để phát triển đất nước và nâng cao vị thế trên trường quốc tế.

Trong tình hình hiện nay, Nghị quyết số 66 về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật có vai trò đặc biệt quan trọng, là nền tảng vững chắc cho sự phát triển của cả ba trụ cột còn lại. Một hệ thống pháp luật tốt sẽ tạo ra khuôn khổ pháp lý rõ ràng, minh bạch cho hoạt động kinh tế, định hướng các giá trị văn hóa và xã hội, đồng thời củng cố sự ổn định chính trị.

Như vậy, khi pháp luật được xây dựng phù hợp với thực tiễn, kiến tạo sự phát triển và được thi hành nghiêm minh, nó sẽ tạo ra một môi trường thuận lợi để kinh tế tăng trưởng, văn hóa phát triển, xã hội ổn định và chính trị vững chắc. Đây chính là lý do tại sao Nghị quyết số 66 được xem là một trong "bộ tứ trụ cột" có ý nghĩa quyết định, giúp đất nước ta "cất cánh" và đạt được những mục tiêu phát triển đã đề ra.

Bước nhảy nhanh, mạnh, tinh túy nhất trong công tác xây dựng và thi hành pháp luật

PV: Nghị quyết số 66 xác định, công tác xây dựng và thi hành pháp luật là “đột phá của đột phá” trong hoàn thiện thể chế phát triển đất nước? Vậy làm thế nào để tạo được “đột phá của đột phá” thưa luật sư?

Ths, luật sư Nguyễn Mạnh Thuật: Việc xác định công tác xây dựng và thi hành pháp luật là “đột phá của đột phá” cho thấy tầm quan trọng đặc biệt và kỳ vọng lớn lao của Đảng trong việc sử dụng pháp luật làm công cụ then chốt để phát triển đất nước. Nếu hiểu đơn giản thì đây sẽ là bước nhảy nhanh, mạnh, tinh túy nhất trong công tác xây dựng và thi hành pháp luật từ trước đến nay.

Để thực sự tạo ra được “đột phá của đột phá” này, theo quan điểm của tôi, cần có sự chuyển biến mạnh mẽ và đồng bộ trên nhiều phương diện:

Tư duy và định hướng: Chúng ta cần đổi mới tư duy xây dựng pháp luật theo hướng kiến tạo, tạo động lực cho sự phát triển. Thay vì chỉ tập trung vào việc quản lý và kiểm soát, pháp luật cần phải khơi thông nguồn lực, tạo hành lang pháp lý thuận lợi cho các hoạt động kinh tế, xã hội, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. Điều này đòi hỏi sự tham gia rộng rãi của các chuyên gia, nhà khoa học, doanh nghiệp và người dân trong quá trình xây dựng pháp luật, đảm bảo tính thực tiễn và khả thi cao. Hay hiểu một cách đơn giản, pháp luật không là rào cản sự phát triển mà là định hướng mở cho sự phát triển quan hệ xã hội.

Chất lượng xây dựng pháp luật: “Đột phá” ở đây đòi hỏi pháp luật phải có chất lượng vượt trội, đảm bảo tính hệ thống, đồng bộ, minh bạch, dễ tiếp cận và phù hợp với các chuẩn mực quốc tế. Cần nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ làm công tác xây dựng pháp luật, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo, để phân tích, dự báo và xây dựng các quy định pháp luật hiệu quả. Việc rà soát, sửa đổi, bổ sung và ban hành mới các văn bản quy phạm pháp luật cần được thực hiện một cách chủ động, kịp thời, đáp ứng yêu cầu thực tiễn đang thay đổi nhanh chóng.

Hiệu quả thi hành pháp luật: Pháp luật dù tốt đến đâu cũng sẽ trở nên vô nghĩa nếu không được thi hành một cách nghiêm minh và hiệu quả. “Đột phá” trong thi hành pháp luật đòi hỏi sự nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của toàn dân và trách nhiệm của các cơ quan nhà nước trong việc thực thi pháp luật. Cần tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát việc thực thi pháp luật, xử lý nghiêm minh mọi hành vi vi phạm, không có vùng cấm. Đồng thời, cần chú trọng đến công tác phổ biến, giáo dục pháp luật, nâng cao hiểu biết pháp luật cho người dân và doanh nghiệp.

Thể chế và tổ chức: Để tạo ra “đột phá”, cần tiếp tục hoàn thiện thể chế, cơ chế phối hợp giữa các cơ quan trong quá trình xây dựng và thi hành pháp luật, đảm bảo sự thống nhất và hiệu lực của hệ thống pháp luật. Cần xây dựng đội ngũ cán bộ thực thi pháp luật trong sạch, vững mạnh, có năng lực chuyên môn cao và tinh thần trách nhiệm. Bên cạnh đó, việc tăng cường đầu tư nguồn lực, ứng dụng khoa học công nghệ vào công tác này cũng là yếu tố then chốt.

Kiểm tra, giám sát: Cần tăng cường công tác kiểm tra, giám sát của Quốc hội, HĐND các cấp, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội - nghề nghiệp đối với công tác xây dựng và thi hành pháp luật. Lắng nghe ý kiến phản biện, góp ý từ các chuyên gia, nhà khoa học, doanh nghiệp và người dân để kịp thời phát hiện và khắc phục những hạn chế, bất cập trong hệ thống pháp luật.

Tóm lại, để tạo ra “đột phá của đột phá” trong công tác xây dựng và thi hành pháp luật theo tinh thần Nghị quyết số 66, chúng ta cần một hệ thống các giải pháp đồng bộ, toàn diện, từ đổi mới tư duy, nâng cao chất lượng xây dựng pháp luật, tăng cường hiệu quả thi hành, hoàn thiện thể chế và tổ chức, đến đẩy mạnh công tác kiểm tra, giám sát. Chỉ khi đó, pháp luật mới thực sự trở thành công cụ hữu hiệu, góp phần quan trọng vào sự phát triển nhanh và bền vững của đất nước trong giai đoạn mới.

PV: Trước nay, tư duy xây dựng pháp luật trong một số lĩnh vực còn thiên về quản lý. Chất lượng pháp luật chưa theo kịp yêu cầu thực tiễn. Vì thế, một trong những nhiệm vụ, giải pháp mà Nghị quyết số 66 đặt ra là phải đổi mới tư duy, định hướng xây dựng pháp luật? Để có thể đổi mới về tư duy xây dựng pháp luật phải bắt đầu từ đâu thưa luật sư?

Ths, luật sư Nguyễn Mạnh Thuật: Một nội dung Nghị quyết 66 đề cập mà tôi rất tâm huyết, giải tỏa mong ước bấy lâu, chính là "dứt khoát từ bỏ tư duy “không quản được thì cấm”", quan điểm này là rất mở và tiến bộ. Việc chúng ta chuyển đổi tư duy xây dựng pháp luật từ nặng về quản lý sang kiến tạo và thúc đẩy sự phát triển là một nỗ lực rất lớn, theo tôi, chúng ta cần bắt đầu từ những khâu then chốt sau:

Thứ nhất, nâng cao nhận thức và thay đổi quan điểm của các chủ thể tham gia vào quá trình xây dựng pháp luật. Điều này bao gồm các nhà hoạch định chính sách, các cơ quan soạn thảo, thẩm định, thẩm tra văn bản quy phạm pháp luật. Cần quán triệt sâu sắc tinh thần của Nghị quyết 66, nhận thức rõ ràng rằng, pháp luật không chỉ là công cụ để quản lý nhà nước mà còn là động lực quan trọng cho sự phát triển bền vững của đất nước. Tư duy xây dựng pháp luật cần hướng tới việc giải phóng tiềm năng, khơi thông nguồn lực, tạo môi trường pháp lý thuận lợi cho các hoạt động kinh tế, xã hội.

Thứ hai, đổi mới quy trình xây dựng pháp luật theo hướng thực tiễn và có sự tham gia rộng rãi. Chúng ta cần tạo ra cơ chế để thu thập, lắng nghe và phản ánh đầy đủ ý kiến của các đối tượng chịu sự tác động trực tiếp của pháp luật, bao gồm người dân, doanh nghiệp, các chuyên gia và nhà khoa học. Việc tổ chức các hội thảo, tọa đàm, lấy ý kiến công khai, thực hiện đánh giá tác động của chính sách một cách nghiêm túc sẽ giúp cho các quy định pháp luật được ban hành sát với thực tiễn cuộc sống, giải quyết được những vấn đề đang đặt ra và có tính khả thi cao. Cần tránh tình trạng xây dựng pháp luật dựa trên những lý luận suông hoặc chỉ xuất phát từ ý chí chủ quan của một số cơ quan, cá nhân.

Thứ ba, chú trọng đến chất lượng của công tác nghiên cứu, đánh giá trước khi xây dựng pháp luật. Để có được những quy định pháp luật chất lượng, cần đầu tư hơn nữa vào công tác nghiên cứu lý luận và thực tiễn, phân tích và dự báo xu hướng phát triển của xã hội, tham khảo kinh nghiệm quốc tế. Việc đánh giá một cách khách quan, khoa học những bất cập, hạn chế của hệ thống pháp luật hiện hành cũng là bước khởi đầu quan trọng để xác định rõ những vấn đề cần giải quyết và định hướng cho việc xây dựng pháp luật mới.

Nghị quyết số 66-NQ/TW (Nghị quyết 66) có những đột phá quan trọng, sẽ tác động lớn đến giới luật sư, buộc luật sư cần nhanh chóng thay đổi, chuyển biến tích cực nhằm phù hợp xu thế phát triển xã hội Việt Nam trong thời gian tới.

Thứ tư, tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức trong quá trình xây dựng pháp luật. Việc xây dựng một văn bản quy phạm pháp luật thường liên quan đến nhiều bộ, ngành, lĩnh vực khác nhau. Do đó, cần có cơ chế phối hợp chặt chẽ, hiệu quả giữa các cơ quan này ngay từ giai đoạn đầu của quá trình xây dựng pháp luật, tránh tình trạng chồng chéo, mâu thuẫn hoặc thiếu đồng bộ giữa các quy định.

Thứ năm, nâng cao năng lực và trách nhiệm của đội ngũ cán bộ làm công tác xây dựng pháp luật. Đội ngũ này cần có trình độ chuyên môn cao, am hiểu sâu sắc về lý luận pháp luật và thực tiễn đời sống, có tầm nhìn chiến lược và tinh thần trách nhiệm. Cần có chính sách đãi ngộ, đào tạo, bồi dưỡng phù hợp để thu hút và giữ chân những cán bộ giỏi, tâm huyết với công việc này.

Tóm lại, để đổi mới tư duy xây dựng pháp luật, chúng ta cần bắt đầu từ việc thay đổi nhận thức, cải cách quy trình, nâng cao chất lượng nghiên cứu, tăng cường phối hợp và phát triển đội ngũ cán bộ. Đây là một quá trình đòi hỏi sự kiên trì, nỗ lực của toàn hệ thống chính trị và sự tham gia tích cực của toàn xã hội.

PV: Để pháp luật được thực thi nghiêm minh, khâu giám sát thi hành pháp luật là quan trọng. Khâu giám sát phải thực hiện như thế nào để đem lại hiệu quả thưa luật sư?

Ths, luật sư Nguyễn Mạnh Thuật: Để khâu giám sát thi hành pháp luật đạt được hiệu quả thực chất, theo quan điểm tôi cần thực hiện đồng bộ các biện pháp sau:

Đa dạng hóa chủ thể giám sát: Việc giám sát không nên chỉ giới hạn trong nội bộ các cơ quan nhà nước mà cần có sự tham gia rộng rãi của nhiều chủ thể khác nhau như Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp, các cơ quan quản lý nhà nước cấp trên, cơ quan tư pháp, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội - nghề nghiệp, báo chí, dư luận xã hội và chính người dân.

Nâng cao chất lượng và hiệu quả của hoạt động giám sát: Giám sát cần đi vào thực chất, tập trung vào những vấn đề trọng tâm, có tính chất hệ thống và ảnh hưởng lớn đến đời sống kinh tế - xã hội.

Cần đổi mới phương pháp giám sát, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin hay sử dụng các chỉ số, tiêu chí cụ thể để đánh giá hiệu quả thi hành pháp luật.

Tăng cường tính công khai, minh bạch trong hoạt động giám sát: Kết quả giám sát cần được công khai, minh bạch để nâng cao ý thức chấp hành và trách nhiệm trong việc giám sát.

Hoàn thiện cơ chế xử lý trách nhiệm: Cần có cơ chế rõ ràng, cụ thể để xử lý trách nhiệm đối với các hành vi vi phạm pháp luật hoặc thiếu trách nhiệm trong việc thi hành pháp luật một cách nghiêm minh, kịp thời.

Xây dựng văn hóa pháp luật: Chú trọng xây dựng văn hóa pháp luật trong nội bộ các cơ quan nhà nước và trong toàn xã hội, nâng cao ý thức tự giác chấp hành pháp luật.

Đây là một quá trình liên tục, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, tổ chức và sự tham gia tích cực của toàn xã hội.

PV: Xin trân trọng cảm ơn ông!

Nguyễn Vân/VOV.VN