Nghịch lý: Các khu vực có rủi ro cao lại được lựa chọn xây thành phố

Nghiên cứu mới nhất được đăng trên tạp chí Nature cho thấy hoạt động xây dựng các tòa nhà đang tăng vọt ở khu vực nguy cơ lũ lụt cao, dấy lên lo ngại về sức khỏe và tính mạng của người dân, khi biến đổi khí hậu ngày càng trầm trọng.

Theo đó, giai đoạn 1985-2015 chứng kiến mức tăng 122% số lượng tòa nhà tại những nơi có nguy cơ xảy ra lũ lụt cao.

Khu phố Matlacha bị phá hủy sau cơn bão Ian ở Fort Myers, Florida, vào ngày 30/9/2022. Nguồn: CNN

Paolo Avner, chuyên gia kinh tế cấp cao của Ngân hàng Thế giới (World Bank), cho biết: “Ở thời điểm khi các đô thị đang cần được điều chỉnh để thích ứng tốt hơn với biến đổi khí hậu, nhiều quốc gia lại đang vô tình làm gia tăng nguy cơ đối mặt với các rủi ro thiên nhiên”.

Trả lời CNN, ông không khỏi lo lắng: “Xu hướng này thực sự đáng lo ngại, nhất là khi biến đổi khí hậu khiến thảm họa lũ lụt gia tăng chóng mặt trên toàn thế giới”.

Dựa trên việc phân tích dữ liệu về nguy cơ lũ lụt toàn cầu và xu hướng định cư hàng năm từ 1985-2015, các nhà nghiên cứu nhận thấy rằng quá trình đô thị hóa ở những vùng có nguy cơ cao về lũ lụt diễn ra nhanh hơn tới 85% so với những khu vực khác.

Theo nghiên cứu này, vào năm 2015, hơn 11% diện tích xây dựng trên toàn cầu phải đối mặt với nguy cơ lũ lụt từ cao đến rất cao, nghĩa là các khu vực có nguy cơ ngập sâu ít nhất 50 cm trong các đợt lũ lụt sẽ xảy ra khoảng 100 năm/lần.

Nghiên cứu cũng cho thấy người dân ở ven biển sẽ đối diện với khả năng xảy ra lũ lụt cao hơn so với các khu vực khác.

Theo các chuyên gia, một số khu vực sẽ gánh chịu hậu quả lũ lụt cao hơn các khu vực khác. Trong đó, những nơi xảy ra ngập lụt cao nhất là Đông Á và khu vực Thái Bình Dương, còn thấp nhất là ở Bắc Mỹ và châu Phi cận Sahara.

Kết quả từ nghiên cứu này cũng cho thấy những quốc gia có thu nhập trung bình cao có tỉ lệ các đô thị nằm ở trong vùng nguy cơ lũ lụt cao nhất. Trung Quốc là điển hình khi gần một nửa khu đô thị mới được xây dựng ở những nơi có nguy cơ lũ lụt cao trong giai đoạn 1985- 2015.

Không những vậy, tình trạng ngập lụt đang gia tăng đáng kể cả ở một số quốc gia tăng trưởng cao vốn được cho là ít bị ảnh hưởng bởi lũ lụt, trong đó có Mỹ, Nhật Bản và Hà Lan, buộc các chính phủ phải đổ những khoản tiền khổng lồ nhằm bảo vệ người dân.

Nguyên nhân các khu đô thị tập trung đáng kể ở vùng lũ lụt

Lý giải tại sao nhiều nước lại xây dựng công trình tại khu vực dễ ngập lụt, các chuyên gia cho biết tình trạng thiếu quỹ đất để xây dựng các khu vực đô thị mới là nguyên nhân chính, buộc các nhà đầu tư phải tìm đến những khu đất còn sẵn, bất chấp các rủi ro.

Bên cạnh đó, những lợi ích khổng lồ về kinh tế đang che đi nguy cơ tiềm ẩn từ thảm họa, chẳng hạn như việc xây dựng các thành phố cảng lớn, khu cộng đồng ven biển hoặc du lịch. Một số nguyên nhân khác cũng được đề cập đến như: thiếu dữ liệu lũ lụt, quy hoạch đô thị hay chế tài quản lý không hiệu quả.

Tây Nam Florida chứng kiến quá trình bùng nổ dân số mạnh mẽ do thời tiết ấm áp và giá thành rẻ, bất chấp nguy cơ bão lụt luôn cận kề. Sự tăng trưởng đó diễn ra khi tiểu bang nới lỏng các quy định liên quan đến việc xây dựng nhà ở những khu vực có rủi ro cao và vùng trũng thấp.

Nghiên cứu cũng khuyến nghị các nhà hoạch định chính sách nên gấp rút hành động, gồm: đầu tư vào phòng chống thiên tai, thiết lập hệ thống cảnh báo sớm và sơ tán ở những khu vực có nguy cơ lũ lụt cao, sửa đổi kế hoạch sử dụng đất ở những khu vực có nguy cơ gia tăng về mất an toàn.

Tùng Lâm