Nghịch lý công nghiệp: Nông dân xuất khẩu robot, doanh nghiệp mãi gia công

Doanh nghiệp công nghiệp vẫn đứng ngoài cuộc chơi

Lĩnh vực công nghiệp chế biến, chế tạo, vốn được coi là “xương sống” cho sự phát triển bền vững, số doanh nghiệp tuy nhiều nhưng đóng góp giá trị gia tăng còn khiêm tốn.

Nhìn vào bức tranh toàn cảnh, sự phát triển của doanh nghiệp công nghiệp Việt Nam chủ yếu dựa vào gia công, lắp ráp. Các chuỗi cung ứng công nghệ cao, các ngành công nghiệp nền tảng như vật liệu mới, công nghiệp phụ trợ, công nghiệp cơ khí chính xác… vẫn chủ yếu do doanh nghiệp nước ngoài nắm giữ.

Ông Chu Việt Cường, Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ Phát triển Công nghiệp (Cục Công nghiệp – Bộ Công Thương) cho rằng, ngành công nghiệp trong nước vẫn đối mặt nhiều thách thức như: năng lực sản xuất còn phân tán, thiếu tính hệ thống, tỷ lệ nội địa hóa ở nhiều ngành còn thấp.

Ngoài ra, doanh nghiệp trong nước còn phụ thuộc vào nhập khẩu máy móc, nguyên vật liệu, gặp khó trong tiếp cận công nghệ nguồn, liên kết với doanh nghiệp FDI lớn, thiếu nhân lực chất lượng cao và hệ thống đào tạo chuyên ngành phù hợp.

TS. Lương Minh Huân, Viện trưởng Viện Phát triển doanh nghiệp (VCCI) cho biết, nhận thức và sự chuẩn bị của doanh nghiệp Việt khi tham gia chuỗi giá trị toàn cầu còn hạn chế. Ông dẫn chứng: 65% doanh nghiệp chưa có sự chuẩn bị, hơn 50% không có mục tiêu cụ thể. Điều này cho thấy phần lớn doanh nghiệp vẫn đứng ngoài cuộc chơi hoặc tham gia bị động, thiếu chiến lược.

Hiện nay, một trong những điểm yếu của doanh nghiệp công nghiệp Việt Nam là chưa làm chủ được các chuỗi cung ứng, chuỗi giá trị công nghiệp, dẫn đến thiếu các doanh nghiệp đầu ngành dẫn đầu, thiếu sự liên kết, hỗ trợ kết nối các doanh nghiệp nhỏ và vừa để tham gia được vào chuỗi giá trị.

Theo ông Huân, nhiều doanh nghiệp chỉ chú trọng mục tiêu ngắn hạn như cải thiện chất lượng, tăng thị phần, mà chưa quan tâm đúng mức đến năng lực cạnh tranh nền tảng như quản trị rủi ro, đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật hay năng lực công nghệ. “Khả năng đáp ứng yêu cầu chuỗi giá trị toàn cầu của doanh nghiệp Việt hiện chỉ ở mức trung bình, trong đó các khó khăn chính là thời gian giao hàng và tiêu chuẩn kỹ thuật”, ông Huân nhận xét.

Thay đổi tư duy

Trong khi nhiều doanh nghiệp công nghiệp lớn chưa tạo ra được sản phẩm đột phá phục vụ đời sống, thì những nông dân và thợ cơ khí không chuyên lại âm thầm sáng chế ra các thiết bị hữu ích, thậm chí xuất khẩu ra nước ngoài.

Đơn cử như trường hợp của anh Phạm Văn Hát (sinh năm 1972, xã Ngọc Kỳ, huyện Tứ Kỳ, Hải Dương), chỉ học hết lớp 7, đã sáng chế thành công khoảng 30 loại máy nông nghiệp. Đặc biệt, robot gieo hạt tự động của anh đã được xuất khẩu sang 14 quốc gia, bao gồm Mỹ, Đức, Nhật Bản và Israel. Sản phẩm của anh có giá chỉ bằng 1/3 đến 1/10 so với máy nhập khẩu nhưng hiệu quả cao.

Tại TP.HCM, nhóm khởi nghiệp Alta Robotics gồm 8 thành viên đã chế tạo thành công robot chữa cháy điều khiển từ xa, có thể hoạt động trong hẻm nhỏ, nơi xe cứu hỏa không vào được. Robot sử dụng 2 động cơ điện, công suất 1.000 W, vận tốc chạy tối đa 5 km/h, hoạt động trong 3 - 5 giờ và khả năng quay 360 độ tại chỗ. Thân robot được bố trí camera hồng ngoại xoay 360 độ giúp người sử dụng quan sát hiện trường cháy và hai đèn pha gắn trước đầu giúp thuận tiện quan sát toàn khu vực.

Ông Trần Kim Hiệp, một nông dân ở Quảng Ngãi, đã sáng chế ra chiếc máy bóc vỏ keo lưu động, có thể thay thế cho 6 công lao động. Sáng chế này giúp tăng năng suất lao động và giảm chi phí sản xuất cho người nông dân.

Những sáng chế trên đều bắt nguồn từ nhu cầu thực tế của người dân và sự sáng tạo không ngừng nghỉ của những người “chân đất”. Họ không có bằng cấp cao, không được đào tạo bài bản, nhưng với niềm đam mê và tinh thần vượt khó, họ đã tạo ra những sản phẩm hữu ích, góp phần nâng cao đời sống và sản xuất.

Những nhà sáng chế không chuyên này là minh chứng cho thấy trí tuệ Việt Nam có thể vươn ra thế giới, góp phần thúc đẩy nền công nghiệp sáng tạo của đất nước.

Nghịch lý nông dân xuất khẩu robot, doanh nghiệp mãi gia công cho thấy, vấn đề không nằm ở tiềm lực, mà ở tư duy và cách làm. Đã đến lúc ngành công nghiệp phải tự nhìn lại mình, thay đổi tư duy để phát triển.

Ánh Phương/VOV.VN