Nghiên cứu: Bí quyết phía sau những tấm huy chương Olympic

Theo hãng CNN, những vận động viên Olympic không chỉ có cơ thể săn chắc đến mức gần như hoàn hảo mà họ còn được trau dồi tâm trí quyết tâm hết sức.

"Bộ não của người chiến thắng không phải là cách rèn luyện nhanh chóng. Bạn phải nuôi dưỡng và chăm sóc bộ não của mình," nhà tâm lý học Jeff Brown, Trợ lý giáo sư lâm sàng tại Trường Y Harvard và đồng tác giả cuốn "Bộ não của người chiến thắng: 8 chiến lược mà những bộ óc vĩ đại sử dụng để đạt được thành công" cho biết.

VĐV Sofia Goggia từ Italy tham gia Thế vận hội Olympic mùa đông Bắc Kinh 2022. Hình ảnh: Fabrice Coffini/AFP/Getty

Sức mạnh tinh thần, sự tập trung và khả năng phục hồi không thể đạt được nếu không nỗ lực, ngay cả với những vận động viên hàng đầu thế giới. Một số nhà nghiên cứu mới đây đã tập trung nghiên cứu về thành công của những vận động viên Olympic trong nhiều thập kỷ và nhận thấy điểm chung về một số đặc điểm, thói quen và phẩm chất mà chúng ta cũng có thể sử dụng để phát triển tư duy của người chiến thắng.

Xem căng thẳng là tích cực

Nhà tâm lý học thể thao Dan Gould, cựu giám đốc Viện Nghiên cứu Thể thao Thanh niên và là Giáo sư danh dự về vận động học tại Đại học bang Michigan cho biết nhiều vận động viên Olympic, đặc biệt là những người cực kỳ thành công, xem căng thẳng là một thử thách thay vì là điều họ sợ hãi.

"Chúng tôi gọi đó là tư duy căng thẳng hoặc thế giới quan của bạn về căng thẳng", ông Dan Gould nói sau khi nghiên cứu về hành trình thành công của các vận động viên Olympic trong nhiều thập kỷ.

Nghiên cứu về những vận động viên bơi lội giỏi ở Anh cho thấy những người có thành tích bơi lội cao nhất xem căng thẳng là vấn đề không quá khó khăn để vượt qua.

"Bất kỳ vận động viên ưu tú nào cũng biết rằng họ sẽ có áp lực. Những vận động viên hàng đầu đã học cách coi đó là một thử thách, bằng cách thử và sai hoặc bằng cách rèn luyện tinh thần như ở trong hiện tại. Điều đó có rất nhiều ý nghĩa đối với mọi người," ông Gould nhấn mạnh.

Một nghiên cứu nổi tiếng từng được công bố trong báo cáo vào năm 1998 nhấn mạnh những người xem căng thẳng là điều tích cực có nguy cơ tử vong thấp hơn những người nói rằng họ gặp rất ít căng thẳng.

Học cách vượt qua

Nhà tâm lý học thể thao Gould khẳng định nhiều vận động viên có tinh thần dẻo dai và kiên cường nhất đều có lịch sử vượt qua nghịch cảnh trong quá khứ. Đó có thể là khó khăn, bệnh tật hay thậm chí là sự mất mát của người thân.

"Thật khó để xây dựng khả năng phục hồi trừ khi bạn gặp thử thách. Nếu tôi bảo vệ bạn suốt cuộc đời và không bao giờ để bạn tự mình giải quyết vấn đề, bạn chắc chắn sẽ bị căng thẳng khi gặp chướng ngại vật", ông Gould nói.

Theo chuyên gia Brown, Simone Biles là một ví dụ điển hình về một vận động viên đã đối mặt với nghịch cảnh trước công chúng và đã phục hồi. Simone Biles quyết định rút lui khỏi chung kết toàn năng cá nhân tại Olympic 2020 vì lý do sức khỏe tinh thần.

Thông cáo của Liên đoàn thể dục dụng cụ Mỹ vào thời gian đó đã nêu rõ sau khi được các bác sĩ tiến hành những đánh giá thêm về y tế, Simone Biles đã quyết định rút lui khỏi chung kết toàn năng cá nhân tại Olympic 2020 vì lý do sức khỏe tinh thần. Chúng tôi hoàn toàn ủng hộ và hoan nghênh quyết định dũng cảm của Simone trong việc ưu tiên sức khỏe bản thân. Sự can đảm của cô ấy sẽ là tấm gương cho nhiều người khác đang phải chịu áp lực, bất chấp sức khỏe tinh thần không ổn định.

"Bất cứ ai cũng có thể bị choáng ngợp. Khả năng phục hồi là phần giúp chúng ta đứng dậy mỗi khi bị vấp ngã. Tôi nghĩ Simone đã cho thấy cô ấy thực sự xử lý căng thẳng tốt và kiên cường hơn rất nhiều so với những người chưa bao giờ gặp phải bức tường đó ", ông Brown nói.

Theo ông Gould, trên thực tế, mối liên hệ giữa nghịch cảnh và hiệu suất tinh thần đỉnh cao mạnh mẽ đến mức các huấn luyện viên thể thao ngày nay sử dụng điều này trên quan điểm "huấn luyện áp lực" để giúp vận động viên của họ chuẩn bị tốt nhất cho cuộc thi.

"Với sự cho phép của vận động viên, huấn luyện viên sẽ tăng thêm áp lực trong thời gian tập luyện, gần giống như tôi đang truyền cho bạn căn bệnh sợ hãi và sau đó để kháng thể của bạn phát triển. Sau đó, huấn luyện viên sẽ đặt vận động viên vào những tình huống ngày càng khó khăn hơn và những kháng thể cần phải kích hoạt mạnh nhất để chống lại", ông Gould nói.

Vận động viên Giannis Antetokounmpo của Hy Lạp ném bóng vào vòng loại nam tại Thế vận hội Olympic Paris 2024. Ảnh: Pool/AFP/Getty Images

Loại bỏ nghi ngờ bản thân

Theo ông Gould, không có chỗ cho sự nghi ngờ trong tâm trí của các vận động viên Olympic.

"Các vận động viên phải tin rằng họ có khả năng hoạt động tốt hoặc có lợi thế trước đối thủ. Các vận động viên Olympic phải bước vào sự kiện với sự tự tin tuyệt đối", ông Gould nói.

Các vận động viên Olympic thường cảm thấy cực kỳ tự tin vì họ đã dành hàng trăm, thậm chí hàng nghìn giờ để luyện tập thành tích và học hỏi từ những thất bại trong suốt chặng đường.

Các nhà nghiên cứu cho rằng một số công cụ mà các vận động viên và huấn luyện viên có thể sử dụng để phát triển khả năng phục hồi tinh thần như tự nói chuyện, tưởng tượng, hình dung và chánh niệm.

"Các vận động viên Olympic thực hiện khóa huấn luyện chánh niệm, trong đó họ cố gắng không phán xét hay lo lắng mà chỉ ở trong thời điểm hiện tại. Họ có thể có những câu tự nói nhất định, chẳng hạn như 'Hãy tin vào sự huấn luyện của tôi' hoặc 'Tôi đã từng gặp những tình huống khó khăn này trước đây, hãy làm theo kế hoạch", ông Gould nói.

Một công cụ khác là trực quan hóa. Các vận động viên trượt tuyết Olympic đi bộ trên đường dài, lên kế hoạch cho các bước di chuyển của mình, sau đó trau dồi thêm để hoàn thiện trong quá trình luyện tập trước khi hình dung ra màn trình diễn hoàn hảo đó ngay trước sự kiện.

"Phải dạy bản thân tin rằng điều đó là do sự lặp đi lặp lại và luôn cải thiện bên trong bản thân - không phải để chống lại sự cạnh tranh mà là nỗ lực rèn luyện chính bạn," ông Gould nhấn mạnh.

Điều tiết cảm xúc tốt nhất

"Điều tiết cảm xúc cũng quan trọng như sự chuẩn bị về thể chất hoặc tinh thần. Tất cả chúng ta đều có một loạt cảm xúc nhưng quan trọng vẫn là thể hiện tốt nhất: Tôi tự tin nhưng không quá tự tin. Tôi đang lo lắng, nhưng đó là một sự lo lắng tốt. Có lẽ tôi cũng hơi sợ hãi nhưng nó không quá áp đảo. Có một sự kết hợp tối ưu giữa những cảm xúc đó cho phép bạn thể hiện ở đỉnh cao, nhưng cần phải điều chỉnh những cảm xúc đó lên hoặc xuống khi cần thiết", ông Gould nói thêm.

Theo chuyên gia Gould, kỹ thuật đã được thử nghiệm để giúp bản thân bình tĩnh là tập trung vào việc hít thở sâu, nhưng cũng có những chiến thuật khác mang lại hiệu quả tương tự. Chẳng hạn như, một số vận động viên đeo một sợi dây cao su vào cổ tay của họ và giật nó khi họ muốn lấy lại thăng bằng, đây là một hình thức tiếp đất.

Ông Gould nhớ lại quá trình nghiên cứu một trong những đội bóng đá nữ tham gia Olympic mùa hè, trong đó các cầu thủ nghĩ ra các từ mã để giúp nhau điều chỉnh bộ điều chỉnh cảm xúc của họ.

"Nhóm đã nghĩ ra từ lửa và băng. Người chơi sẽ hét lên với những người chơi khác 'Fire!' (Lửa) nếu họ nghĩ rằng đội cần có nhiều cảm xúc hơn. Khi một cầu thủ có nguy cơ bị phạt đền, họ sẽ hét lên 'Ice!' (Băng) để bình tĩnh lại", Gould nói.

Luyện tập cho đến khi thành thói quen

Các chuyên gia nhấn mạnh các vận động viên Olympic thường có những nghi thức cụ thể thực hiện trước mỗi sự kiện.

"Các thói quen thực sự quan trọng. Họ có thể khởi động theo cách tương tự, họ có thể luôn tưởng tượng mình đang thực hiện sự kiện hoàn hảo, một số thậm chí còn kể chuyện cười cho đến 60 giây trước sự kiện. Những vận động viên có thành tích tốt, đặc biệt là dưới áp lực, sẽ tuân thủ thói quen của họ. Những vận động viên không thể hiện tốt vì lý do nào đó sẽ đi chệch khỏi thói quen đó," ông Gould nói.

Nhà nghiên cứu Gould cũng nhấn mạnh không chỉ sự sẵn sàng về thể chất mới cần có thói quen. Huấn luyện viên cũng sẽ giúp các vận động viên chuẩn bị cho mọi trường hợp khẩn cấp, chẳng hạn như sự chậm trễ có thể xảy ra trước buổi biểu diễn.

Luôn tập trung vào quá trình

Những người có thành tích tốt nhất không được phép bị phân tâm khi đến thời điểm diễn ra sự kiện lớn. Một lần nữa, điều quan trọng là phải xác định bất kỳ yếu tố kích hoạt nào mà bạn có thể gặp phải và trải nghiệm chúng trong quá trình luyện tập.

"Các vận động viên phải chuẩn bị sẵn sàng cho những phiền nhiễu như tiếng ồn của đám đông, tiếng cười của ai đó, thậm chí là một câu chuyện cười được kể ở gần đó. Chúng tôi sẽ đưa ra những yếu tố gây xao lãng trong quá trình đào tạo, chẳng hạn như tiếng ồn lớn phát ra từ loa phóng thanh, để giúp họ rèn luyện khả năng tập trung và điều tiết cảm xúc", ông Gould nói.

Theo ông Gould, khi vận động viên đối mặt với một trong những sự kiện quan trọng nhất của cuộc đời mình, các vận động viên hàng đầu thế giới không tập trung vào kết quả mà tập trung vào quá trình cần thiết để đạt được mục tiêu.

Chẳng hạn như một vận động viên bơi lội Olympic sẽ tập trung vào các kỹ thuật cần thiết để về đích với thời gian kỷ lục thế giới, chẳng hạn như số lần sải tay và vị trí của cánh tay của họ trên mặt nước.

"Tôi không nói rằng họ không có tính cạnh tranh, nhưng khi căng thẳng ập đến, họ tập trung vào những gì họ có thể kiểm soát, đó là quá trình họ cần hoàn thành để đạt được mục tiêu", ông Gould lưu ý./.

Hồng Nhung