Nghiên cứu đột phá: Động vật cũng có thể hình thành tình bạn lâu dài như con người

Không có gì lạ khi con người thường giúp đỡ lẫn nhau, ngay cả khi không có mối quan hệ huyết thống, như cách chúng ta gìn giữ những tình bạn lâu năm. Tuy nhiên, việc chứng minh loại hình hợp tác này ở động vật từ trước đến nay vẫn là điều cực kỳ khó khăn. Trong nghiên cứu mới do Alexis Earl, cựu nghiên cứu sinh tiến sĩ tại phòng thí nghiệm của Giáo sư Dustin Rubenstein, đứng đầu, các nhà khoa học đã dành hơn 20 năm quan sát các cá thể sáo đá tại vùng thảo nguyên khắc nghiệt ở Đông Phi. Họ phát hiện rằng những loài chim này thường xuyên tham gia vào hành vi “có đi có lại” - tức là giúp đỡ lẫn nhau với sự hiểu biết rằng sự giúp đỡ đó sẽ được đáp lại trong tương lai.

Giáo sư Rubenstein chia sẻ: “Xã hội của sáo đá không chỉ đơn giản là những nhóm gia đình, mà phức tạp hơn rất nhiều. Chúng bao gồm các cá thể có và không có quan hệ huyết thống sống cùng nhau - tương tự như xã hội loài người”.

Các nhà nghiên cứu đã xác nhận rằng loài sáo châu Phi hình thành mối quan hệ hợp tác lâu dài, ngay cả với những loài không phải họ hàng, một đặc điểm trước đây được cho là chỉ có ở con người.

Việc động vật giúp đỡ các cá thể họ hàng nhằm bảo vệ và kéo dài gen di truyền của mình từ lâu đã được khoa học ghi nhận. Sáo đá cũng không ngoại lệ khi chúng thường xuyên giúp đỡ các cá thể cùng huyết thống. Tuy nhiên, điều đáng chú ý là nhiều loài trong số này cũng giúp đỡ những cá thể không cùng huyết thống. Alexis Earl cùng các đồng nghiệp đã phát hiện rằng sự giúp đỡ giữa các cá thể không họ hàng diễn ra một cách có hệ thống, được hình thành và duy trì qua nhiều năm, thông qua các mối quan hệ xã hội mang tính “có đi có lại”.

Điểm nổi bật của nghiên cứu chính là độ dài và quy mô dữ liệu. Từ năm 2002 đến năm 2021, các nhà khoa học đã ghi lại hàng nghìn tương tác giữa hàng trăm cá thể sáo đá. Họ cũng thu thập mẫu DNA để xác định quan hệ huyết thống giữa các cá thể trong quần thể. Dựa trên dữ liệu hành vi và di truyền qua 40 mùa sinh sản, nhóm nghiên cứu đã tìm lời giải cho các câu hỏi quan trọng: Liệu sáo đá có ưu tiên giúp đỡ họ hàng không? Chúng có sẵn sàng giúp các cá thể không họ hàng ngay cả khi có họ hàng ở gần? Và liệu chúng có nhớ và đáp lại sự giúp đỡ từ một cá thể cụ thể trong nhiều năm?

Kết quả cho thấy các cá thể thường ưu tiên giúp đỡ họ hàng, nhưng cũng thường xuyên và nhất quán giúp các cá thể không họ hàng - đặc biệt là những cá thể mà chúng đã có mối quan hệ hợp tác trước đó. Giáo sư Rubenstein nhận định: “Nhiều con chim trong số này về cơ bản đang hình thành tình bạn theo thời gian”. Ông cho biết thêm: “Bước tiếp theo của chúng tôi là khám phá cách mà các mối quan hệ đó được hình thành, chúng kéo dài bao lâu, vì sao một số mối quan hệ bền vững còn số khác lại tan vỡ”.

Nghiên cứu này là kết quả của hàng chục năm thu thập dữ liệu không chỉ về chim mà còn về nhiều loài động vật khác trên toàn cầu. Giáo sư Rubenstein cùng các cộng sự và sinh viên của ông đã nghiên cứu các xã hội động vật đa dạng, từ tôm càng ở vùng Caribe, ong bắp cày ở châu Phi, bọ cánh cứng ở châu Á, đến chuột và thằn lằn ở Úc.

Ông kết luận: “Tôi tin rằng loại hành vi hợp tác có đi có lại này tồn tại ở rất nhiều xã hội động vật. Chúng ta chỉ đơn giản là chưa quan sát đủ lâu để phát hiện ra nó”.

Bảo Ngọc (t/h)