Nghiện rượu - nguyên nhân hàng đầu gây viêm tụy mạn, biến chứng ung thư

Ung thư tụy vì nghiện rượu

Theo các bác sĩ Khoa Phẫu thuật tiêu hóa - Gan mật tụy, Bệnh viện Bạch Mai, hằng năm, Khoa tiếp nhận và điều trị nhiều trường hợp viêm tụy mạn có nguyên nhân do nghiện bia rượu. Gần đây nhất Khoa điều trị cho 2 bệnh nhân nghiện rượu gây viêm tụy mãn, trong đó 1 trường hợp có biến chứng ung thư tụy.

Nghiện bia rượu sẽ làm tăng nguy cơ mắc một số bệnh, trong đó có ung thư. Ảnh minh họa.

Ông N.V.B (50 tuổi) có thói quen uống rượu từ năm 20 tuổi, mỗi ngày trung bình uống 150ml. Gần đây ông thấy đau bụng âm ỉ quanh rốn, thượng vị, ở nhà tự mua thuốc giảm đau không đỡ. Sau đó, ông đau bụng tăng lên kèm ăn uống kém. Ông B đến khám tại phòng khám của Khoa Phẫu thuật tiêu hóa - Gan mật tụy, Bệnh viện Bạch Mai. Qua chụp cắt lớp vi tính, ông được chẩn đoán sỏi tụy, viêm tụy mạn - nghiện rượu và được phẫu thuật theo phương pháp Frey (mở dọc ống tụy từ đầu đến đuôi tụy, lấy tổ chức đầu tụy sinh thiết, nối tụy ruột). Sau phẫu thuật 7 ngày ông B được ra viện và đã bỏ rượu theo tư vấn của bác sĩ.

Trường hợp thứ hai là anh P.T.N (38 tuổi), cũng có thói quen sử dụng rượu sớm từ năm 16 tuổi kèm theo hút thuốc lá mỗi ngày trung bình 1 bao. Cách thời điểm vào viện một tháng, anh N xuất hiện đau bụng vùng thượng vị âm ỉ kèm theo vàng mắt, vàng da tăng dần, gầy sút 5kg trong vòng 1 tháng. Anh N đi khám và điều trị tại nhiều bệnh viện lớn ở Hà Nội và được chẩn đoán là tắc mật do viêm tụy mạn. Sau một thời gian điều trị nội khoa nhưng tình trạng bệnh không tiến triển, gia đình đã đưa anh đến Bệnh viện Bạch Mai.

Anh N được chẩn đoán tắc mật do viêm tụy mạn, sỏi tụy, theo dõi u đầu tụy. Kết quả sinh thiết hạch quanh đầu tụy là ung thư biểu mô tuyến di căn, do đó bệnh nhân được quyết định cắt khối tá tràng - đầu tụy, nạo vét hạch mở rộng. Kết quả giải phẫu bệnh khối tá tụy và tổ chức hạch quanh tụy là ung thư biểu mô tuyến tụy trên nền viêm tụy mạn tính, di căn 34 trên 78 hạch nạo vét được. “Tuy phẫu thuật thành công nhưng tiên lượng trường hợp này sẽ rất nặng do tụy viêm đã ung thư hóa và di căn hạch”, BS Nguyễn Thành Khiêm, Khoa Phẫu thuật tiêu hóa – Gan mật tụy cho biết.

Nguy cơ cao gây ra các bệnh tật khác

Theo BS Khiêm, nghiện rượu được coi là nguyên nhân hàng đầu gây viêm tụy mạn (chiếm tới khoảng 90% các trường hợp). Rượu gây kết tủa và làm tăng độ nhớt của dịch tiết tuyến tụy, dẫn đến sự phát triển của các nút protein trong các ống dẫn nhỏ của tụy, sau đó hình thành sỏi gây viêm và xơ hóa tiến triển, dẫn đến hủy hoại tế bào tụy ngoại tiết, tế bào hình sao và tế bào biểu mô ống tụy. Rượu cũng dẫn đến kích hoạt sớm trypsinogen và các enzym tiêu hóa khác trong chính các tế bào tụy ngoại tiết, điều này dẫn tới quá trình tự phá hủy trong nhu mô tụy dẫn đến tình trạng viêm tụy.

Các triệu chứng của viêm tụy mạn thường không đặc hiệu. Tuy nhiên, ở người bệnh có yếu tố nguy cơ như uống rượu với số lượng lớn trong thời gian dài, thì khi đau bụng kéo dài, kém hấp thu, thì phải nghĩ đến viêm tụy.

Vậy, viêm tụy mạn có dẫn đến ung thư tụy hay không? Theo BS Đỗ Văn Minh, Khoa Phẫu thuật Tiêu hóa – Gan mật tụy, Bệnh viện Bạch Mai, viêm tụy mạn được coi là yếu tố nguy cơ phát triển ung thư tụy, tỷ lệ xuất hiện ung thư tụy ở bệnh nhân viêm tụy mạn là 1,8 - 3% sau 10 năm và 4% sau 20 năm. Nghiên cứu của Lowenfels cho thấy, nguy cơ ung thư tụy cao gấp 16 lần ở bệnh nhân viêm tụy mạn. Khi viêm tụy tái phát nhiều lần gây ra tái tạo tế bào, dẫn đến viêm mạn tính, làm mất chức năng tế bào, phá hủy tuyến và làm tăng quá trình tân tạo tế bào. Việc tăng số lượng tế bào biểu mô ống tụy là yếu tố quan trọng hình thành ung thư tụy.

Ung thư tuyến tụy được cho là bệnh lý ác tính vô cùng nguy hiểm. Theo Tổ chức Y tế thế giới, trong số các loại ung thư thì tuyến tụy chỉ đứng vị trí 14 về tỷ lệ ca mắc, nhưng lại xếp thứ 7 về tỷ lệ bệnh nhân tử vong do căn bệnh này. Đây là căn bệnh có tiên lượng rất xấu, mặc dù có nhiều tiến bộ trong chẩn đoán và giảm được tỷ lệ tử vong và biến chứng sau mổ, tỷ lệ sống sau 1 năm 68%, 2 năm 46,7% và 5 năm là 18,7%. Ung thư tụy ban đầu biểu hiện triệu chứng và biến đổi cấu trúc giống như những thay đổi trong viêm tụy mạn nên các triệu chứng lâm sàng và hình ảnh rất khó phân biệt. Những khó khăn trong chẩn đoán phân biệt còn liên quan một số yếu tố khác như một số trường hợp ung thư cũng có vôi hóa ở tụy, u hoại tử cũng có hình ảnh giống nang giả.

Lạm dụng rượu bia không chỉ gây ra nhiều bệnh tật, trong đó có các bệnh như ung thư gan, tuy nhiên tỷ lệ uống rượu bia ở mức nguy hại đều tăng cao qua các năm, nhất là ở nam giới. Cứ 3 nam giới thì có 1 người uống ở mức nguy hại. Rượu bia còn là yếu tố nguy cơ xếp thứ 2 trong 10 nguy cơ gây tàn tật và tử vong hàng đầu ở Việt Nam. Các bác sĩ cảnh báo, viêm tụy mạn thường tiến triển âm thầm, khi phát hiện ra bệnh thường ở giai đoạn muộn. Vì vậy, người dân cần phải kiểm tra sức khỏe định kỳ hằng năm, đặc biệt là những bệnh nhân có nguy cơ như tiểu đường, kém hấp thu, uống rượu nhiều năm... Đặc biệt, hạn chế hoặc cai rượu bia để tránh xa bệnh tật.

Trần Hằng