Ngôi nhà cổ còn lưu dấu những kỷ niệm về Bác Hồ

Cụ Nguyễn Thị An (1897 - 2020) quê ở xã Trung Hà, huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc. Năm 1919, cụ về làm con dâu cụ tổng Công Văn Trường, là vợ của cụ Chánh tổng Công Ngọc Lâm. Cụ An sinh được 2 người con trai là Công Ngọc Kha và Công Ngọc Thụ cùng hai người con gái là Công Thị Tòng và Công Thị Thu. Cụ cùng gia đình đã tham gia và bảo vệ cách mạng, bảo vệ các đồng chí Lãnh đạo Trung ương Đảng trong thời kỳ 1941 - 1945.

Địa điểm lưu niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh ở và làm việc tại nhà cụ Nguyễn Thị An (23 - 25/8/1945)

Nhà cụ Nguyễn Thị An nằm tại số 6 ngõ 319 đường An Dương Vương, phường Phú Thượng, quận Tây Hồ, Hà Nội. Ngôi nhà được xây dựng năm 1931, với năm gian bằng gạch, lợp ngói. Phía trước nhà có bốn chữ Hán "Minh nguyệt thanh phong" (trăng thanh gió mát). Hai bên có hai dòng chữ nhỏ "Bảo Đại tứ niên - Tôn tạo Đông thành" (Nhà xây năm thứ tư thời vua Bảo Đại, khánh thành vào mùa Đông).

Đây là nơi Bác Hồ dừng chân nghỉ lại đầu tiên trên chặng đường từ chiến khu Việt Bắc về Hà Nội từ ngày 23/8-25/8/1945 để ra mắt quốc dân đồng bào, chuẩn bị cho ngày 2/9/1945. Sở dĩ nơi đây được chọn là nơi Bác Hồ dừng chân nghỉ lại bởi nơi đây vốn là cơ sở cách mạng vững chắc từ 1941- 1945, nằm trong An toàn khu của Trung ương Đảng, nhân dân được giác ngộ, một lòng theo cách mạng, đã từng nuôi và bảo vệ các đồng chí trong Ban thường vụ Trung ương Đảng cùng nhiều cán bộ cao cấp của Đảng như các đồng chí Trường Chinh, Hoàng Văn Thụ, Lê Đức Thọ, Hoàng Tùng, Bạch Thành Phong…

Trong suốt những năm từ 1941-1945, các cán bộ cao cấp của Đảng đã đi lại, ăn ở, hội họp trong nhiều gia đình cơ sở ở hai làng được an toàn, không xảy ra một vụ việc nào làm ảnh hưởng đến phong trào cách mạng, không một cán bộ nào bị địch bắt ở địa phương.

Cũng tại đây còn được Trung ương Đảng đặt cơ sở in báo Cờ giải phóng, trạm liên lạc với các cơ sở của Xứ ủy, Tỉnh ủy trong cả nước. Bến đò Phú Xá là đầu mối giao thông nối liền hai vùng Bắc và Nam sông Hồng trong An Toàn Khu (ATK) của Trung ương Đảng. Cây gạo trên bến đò Phú Xá là nơi gặp nhau của các cán bộ Trung ương với cán bộ Xứ ủy, Tỉnh ủy. Nhân dân địa phương đã chở đò và bảo vệ rất nhiều cán bộ của Đảng đi lại qua sông Hồng được an toàn. Phú Gia và Phú Xá cũng là nơi có phong trào cách mạng mạnh mẽ, nhất là sau ngày Nhật đảo chính Pháp trong cao trào tiền khởi nghĩa. Lực lượng cách mạng hầu như làm chủ và địa phương đã nhiều lần tổ chức họp mít tinh quần chúng ở bãi giữa sông Hồng để nghe các đồng chí Lê Đức Thọ và Hoàng Tùng nói chuyện, tổ chức Việt Minh phát triển tự vệ bí mật, luyện tập quân sự, lấy súng đạn trong các trại lính của Pháp để vũ trang cho mình, tước đoạt 6 thuyền thóc của Pháp trên sông Hồng cứu đói.

Trong hai ngày (từ chiều 23/8 đến chiều 25/8/1945) nghỉ tại nhà anh Kha (con trai cụ Nguyễn Thị An) ở Phú Gia, Bác Hồ đã làm việc với đồng chí Trường Chinh - Tổng Bí thư của Đảng, cùng các đồng chí Võ Nguyên Giáp, Trần Đăng Ninh, Nguyễn Lương Bằng…về kết quả Tổng khởi nghĩa trong cả nước và chuẩn bị cho ngày Quốc Khánh, ngày Tuyên ngôn độc lập khai sinh nước Việt Nam.

Lần thứ 2, gia đình đón Chủ tịch Hồ Chí Minh về thăm là ngày 24/11/1946, sau khi Người dự Hội nghị Văn Hóa về, trước tình hình thực dân Pháp gây hấn ở nhiều nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh và Trung ương Đảng chuẩn bị cho ngày Toàn quốc kháng chiến 19/12/1946 và lên chiến khu Việt Bắc tiến hành cuộc kháng chiến trường kỳ.

Bộ trường kỷ nơi Bác Hồ ngồi làm việc tại ngôi nhà

Địa điểm lưu niệm sự kiện Chủ tịch Hồ Chí Minh ở và làm việc tại gia đình cụ Nguyễn Thị An (phường Phú Thượng) là bằng chứng sinh động cho các nhà nghiên cứu tìm hiểu về lịch sử Cách mạng tháng 8 năm 1945; về nghệ thuật, sách lược tài tình của Hồ Chủ Tịch và Đảng trong việc lãnh đạo toàn dân giành chính quyền và bảo vệ chính quyền còn non trẻ, đặc biệt là công tác bảo vệ vị Lãnh tụ kính yêu của dân tộc trong mọi hoàn cảnh, dù công khai hay bí mật.

Ngôi nhà cụ Nguyễn Thị An hiện nay được phục hồi làm phòng trưng bày lưu niệm sự kiện mang ý nghĩa sâu sắc trong việc giáo dục truyền thống yêu nước cách mạng cho mọi thế hệ người dân Việt Nam, cùng niềm nhớ ơn Bác Hồ vĩ đại. Trải qua 77 năm, với ý nghĩa lịch sử to lớn, ngôi nhà của cụ Nguyễn Thị An và địa danh Phú Thượng như một địa chỉ đỏ của cách mạng đã đi vào lịch sử đất nước.

Di tích nhà cụ Nguyễn Thị An đã được bàn giao cho Nhà nước quản lý và Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất mang tên Bảo tàng Hà Nội. Hiện di tích đang được gia đình ông Công Ngọc Dũng, cháu cụ An trông nom (theo Quyết định số 41/2016/QĐ-UBND ngày 19/9/2016 của UBND thành phố Hà Nội về việc phân cấp quản lý nhà nước di tích thuộc quyền quản lý của UBND quận Tây Hồ mà trực tiếp là UBND phường Phú Thượng).

Ông Công Ngọc Dũng (cháu nội cụ An) chăm chút từng kỷ vật trong ngôi nhà

Địa điểm lưu niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh ở và làm việc tại nhà cụ Nguyễn Thị An (23 - 25/8/1945), thành phố Hà Nội được Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng là Di tích lịch sử quốc gia tại Quyết định số 3087/QĐ-BVHTTDL ngày 03/12/2021.

Đã 77 năm trôi qua, nhưng bà Công Thị Thu, con gái cụ Nguyễn Thị An vẫn nhớ như in lần đầu được gặp Bác. Bà cho biết: "Lúc ấy tôi 12-13 tuổi, cụ Hồ đi đôi dép cao su, mặc bộ quần áo đen, đội mũ đen, tối cụ ở nhà tôi có 4 người gác ngoài cổng. Tôi chưa bao giờ gặp và chưa biết Bác nhưng Bác hỏi thăm rất ân cần, nhẹ nhàng, tình cảm hơn cả ông nội đối với tôi". Từ những tình cảm với Bác, với các mạng, sau đó, năm 17 tuổi, bà Công Thị Thu đã theo Vệ quốc quân làm liên lạc.

Những tư liệu, hiện vật trong suốt quá trình hoạt động cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí Minh được trưng bày trong ngôi nhà

Được sinh ra và lớn lên từ mái nhà này, ngay từ nhỏ, ông Công Ngọc Dũng đã được nghe ông bà, bố mẹ kể về những ngày Bác Hồ ở trong nhà mình. Niềm tự hào đó được nhân lên gấp bội khi năm 1996, thành phố Hà Nội đã lấy ngôi nhà của gia đình ông làm Nhà lưu niệm Bác Hồ.

"Khi tìm hiểu hồ sơ, tôi càng hiểu hơn ý nghĩa ngôi nhà và tự hào hơn khi nhà của ông bà, bố mẹ để lại được Nhà nước công nhận là di tích quốc gia Nhà lưu niệm Bác Hồ", ông Công Ngọc Dũng chia sẻ.

Trải qua bao biến cố lịch sử, đến nay căn nhà cổ vẫn được các thế hệ trong gia đình gìn giữ, duy tu từng món đồ, kỷ vật mang hình bóng của Bác. Từ cổng vào nhà, nền gạch lát ở sân đến các hiện vật quan trọng như chiếc sập gỗ, chiếc trường kỷ nơi Bác làm việc và nghỉ ngơi, chiếc phản mà đồng chí tháp tùng theo cạnh Bác (đồng chí Trần Đăng Ninh)... đến nay vẫn được bảo tồn nguyên vẹn.

Ông Công Ngọc Dũng chia sẻ niềm tự hào khi Ngôi nhà được công nhận là Di tích quốc gia. "Tôi rất xúc động và tự hào, và cũng gắn liền với trách nhiệm của người con, người cháu, là phải tăng cường bảo vệ tài sản cha ông mình để lại, thứ hai là phải hết lòng gìn giữ những hình ảnh, hiện vật gắn với những sự kiện cách mạng ở ngôi nhà này. Đó cũng là lời dạy của bà nội tôi, bố tôi, là cố gắng tôn tạo, phát huy giá trị di tích lịch sử của ngôi nhà, qua đó giáo dục truyền thống cách mạng, tình yêu nước, yêu Đảng, Bác Hồ đối với thế hệ mai sau"./.

Hồng Hà