Ngổn ngang khu tái định cư bản Ún

Ngổn ngang khu tái định cư bản Ún. Ảnh: Nguyễn Chung.

Thấp thỏm trong mùa mưa bão

Theo sự chỉ dẫn của người dân, chúng tôi men theo cung đường nằm chênh vênh vắt qua các sườn núi, một bên là vách núi dựng đứng, một bên là vực sâu vào khu tái định cư bản Ún, xã Mường Lý. Trên mặt bằng rộng hơn 2ha, được bố trí trên 2 quả đồi độc lập là ngổn ngang các lều, lán của người dân dựng tạm bợ để sinh sống, hệ thống hạ tầng vẫn còn dang dở, vật liệu xây dựng, máy móc rỉ sét nằm ngổn ngang. Rõ ràng, kế hoạch hoàn thiện dự án và tái cư cho người dân bản Ún vào tháng 2/2025 của chính quyền, đã không thể thực hiện như dự kiến.

Trong căn lều tạm với đồ dùng được bày biện khá nhếch nhác, chị Thào Thị Pà vừa tất bật chuẩn bị bữa ăn cho gia đình vừa dỗ dành đứa con mới được 6 tháng tuổi của mình, chị cho biết: Trước nguy cơ sạt lở ở nơi ở cũ, chị và nhiều hộ dân khác trong bản được di dời về đây để tái định cư. Trong khi chờ đợi mặt bằng được hoàn thiện và kinh phí hỗ trợ làm nhà, chị và gia đình đã phải dựng tạm lều bạt để lấy chỗ tránh mưa, nắng. Tuy nhiên, trái với thông báo của chính quyền là sẽ sớm được giao đất, dựng nhà thì đến nay, mọi việc vẫn không có tiến triển, gia đình chị và nhiều hộ dân khác vẫn ngày ngày phải ở trong căn lều tạm. “Sao mãi mà chúng tôi không được giao đất và hỗ trợ tiền để dựng nhà? Thôi thì chưa có để hỗ trợ bà con xây nhà to thì cho mình dựng nhà nhỏ, nhà gỗ đơn sơ cũng được, miễn sao có nơi ở kiên cố để tránh mưa gió.” - chị Pà đặt câu hỏi.

Cùng có chung tâm trạng, anh Giàng A Thành, cũng cho biết: Trước đây, đời sống bà con bản Ún rất khó khăn, do nằm trong vùng có nguy cơ sạt lở nguy hiểm. Mỗi khi khi mưa bão đến là bà con lại phải thay phiên nhau canh núi lở. Khi biết tin được nhà nước di dời đến nơi ở mới an toàn hơn, gia đình anh và các hộ dân khác đã rất vui mừng. Tuy nhiên, sau gần 1 năm, gia đình anh vẫn phải sống trong lều tạm. “Khu tái định cư nay đã xây dựng cơ bản xong nhưng gia đình tôi và còn nhiều hộ vẫn chưa thể lên ở. Chúng tôi mong Nhà nước sớm hỗ trợ thêm kinh phí để bà con được chuyển đến nơi an toàn, yên tâm mỗi khi mùa mưa bão về” - anh Thành bày tỏ.

Trao đổi với chúng tôi về tình hình đời sống của bà con bản Ún, ông Mai Văn Thề - Trưởng bản, cho biết: Bản Ún với 100% là người Mông sinh sống. Trước nguy cơ mất an toàn, xã đề xuất lên huyện báo cáo cấp trên bố trí nguồn kinh phí xây dựng khu tái định cư cho người dân. Sau khi khảo sát, tham vấn ý kiến người dân, 2 khu đồi rộng hợn 2ha được lựa chọn triển khai làm tái định cư cho 126 hộ bản. Khu 1 bố trí 40 hộ, khu 2 bố trí 86 hộ. Mỗi hộ sẽ nhận 150m2 đất và số tiền từ 20 - 40 triệu đồng với hộ nghèo, cận nghèo và hộ bình thường.

Theo dự kiến từ tháng 2/2025, việc tái định cư cho bà con đã được hoàn tất nhưng phải đến 6/2025, 60 hộ đầu tiên mới được di dời về khu tái định cư. Tuy nhiên, do chỉ được Nhà nước hỗ trợ một phần kinh phí, nên đến nay, vẫn còn 63 hộ còn lại chưa đủ điều kiện xây dựng nhà mới. Trong khi đó, sườn núi nơi họ đang ở liên tục xuất hiện nhiều vết nứt, nguy cơ sạt lở rất cao, khiến bà con phải nhiều lần sơ tán khẩn cấp mỗi khi mưa lớn kéo dài.

“Việc được nhà nước hỗ trợ đất, tiền làm nhà là rất quý và kịp thời. Song, với thu nhập bình quân chưa đến 20 triệu đồng/người/năm, số tiền xây dựng 1 căn nhà ở nơi ở mới lại lên đến cả trăm triệu đồng thì người dân không thể kham nổi. Đây là gánh nặng quá lớn đối với bà con bản Ún” - ông Thề nói.

Thiếu kinh phí

Tìm hiểu thêm từ phía chính quyền, chúng tôi được biết: Theo thống kê, trong giai đoạn 2021 - 2025, huyện có 753 hộ dân thuộc diện di dời tái định cư theo “Đề án sắp xếp, ổn định dân cư khu vực có nguy có cao xảy ra lũ quét, sạt lở đất”, 126 hộ dân tại bản Ún cũng nằm trong số này. Trước thực trạng trên, UBND huyện Mường Lát (cũ) đã lập phương án xây dựng 11 khu tái định cư. Tuy nhiên, đến nay mới chỉ có 1 khu hoàn thành đi vào hoạt động, 1 khu đang xây dựng, các khu tái định cư còn lại đang gặp nhiều vướng mắc, hiện đang bế tắc trong triển khai xây dựng.

Nguyên nhân được cho là do địa hình đồi núi phức tạp, khi triển khai dự án huyện bắt buộc phải san lấp mặt bằng, đào núi và kè đảm bảo an toàn thì mới triển khai xây dựng được. Điều này dẫn đến không thể triển khai xây dựng do tổng mức đầu tư bị giới hạn, thiếu kinh phí thực hiện.

Nói về vấn đề nêu trên, ông Phạm Quang Đại - Chủ tịch UBND xã Mường Lý cũng cho biết: “Hiện nay, UBND xã đã làm văn bản, kiến nghị cấp trên hỗ trợ thêm kinh phí để người dân có điều kiện để làm nhà mới. Trước mắt, chúng tôi phối hợp các lực lượng theo dõi chặt chẽ diễn biến thời tiết, thực hiện nghiêm phương châm “4 tại chỗ”, tuyên truyền, vận động các hộ dân còn chưa thể đến khu tái định cư, chủ động di dời, đảm bảo an toàn tính mạng, tài sản khi có mưa lũ xảy ra”.

Nguyễn Chung