'Ngóng' khung pháp lý về tài sản số và tiền số

Việt Nam không thể đứng ngoài xu thế

Ngày 20-1, thị giá bitcoin, đồng tiền kỹ thuật số lớn nhất thế giới, vượt mốc 109.000 đô la Mỹ - mức cao nhất lịch sử, trong bối cảnh nhà đầu tư kỳ vọng Tổng thống Mỹ Donald Trump sẽ nới lỏng quy định đối với ngành tiền kỹ thuật số sau khi nhậm chức. Đến ngày 27-2, thị giá bitcoin là dưới 85.000 đô la, giảm hơn 20% so với cách đây hơn một tháng.

Giá bitcoin liên tục biến động thời gian qua. (Ảnh chụp màn hình)

So với bitcoin, thị giá nhiều đồng tiền số khác giảm mạnh hơn do lo ngại chính sách thuế quan của ông Donald Trump làm gia tăng rủi ro với các tài sản có tính đầu cơ. Ngoài ra, vụ việc ethereum, đồng tiền số lớn thứ hai thế giới, bị đánh cắp khỏi sàn giao dịch Bybit cũng ảnh hưởng tới niềm tin của nhà đầu tư.

Điều này khiến giá trị tài sản ròng của không ít cá nhân sụt giảm đáng kể. Dữ liệu từ trang web CoinMarketCap cho thấy giá trị danh nghĩa của thị trường tiền ảo toàn cầu đã giảm 810 tỉ đô la, từ mức đỉnh ghi nhận hồi tháng 1-2025.

Với Việt Nam, câu chuyện về một vài cá nhân giàu lên sau khoảng thời gian ngắn rồi sớm rơi vào cảnh trắng tay vì biến động của tiền số không phải hiếm gặp.

Chứng khiến một số nhà đầu tư khoe những lệnh lãi hàng trăm, hàng nghìn phần trăm trong vài ngày, anh N.B.H (Hà Nội) sớm chuyển từ việc mua và nắm giữ, sang giao dịch các hợp đồng tương lai và sử dụng đòn bẩy tài chính.

Mở vị thế mua (long) với một số đồng tiền số có vốn hóa trung bình vào tháng 2-2024, đòn bẩy trong khoảng 10-20 lần, với kỳ vọng thị trường sớm bùng nổ theo đà sau khi bitcoin tăng mạnh. Thế nhưng tài khoản của anh H nhanh chóng "bốc hơi" chỉ trong vài phút khi thị giá của những đồng tiền này giảm nhanh.

“Lúc đầu, tôi nghĩ rằng đòn bẩy cao sẽ giúp tối đa hóa lợi nhuận nhưng đó là một con dao hai lưỡi. Khi thị trường giảm mạnh, tài sản của tôi cũng ‘bốc hơi’ nhanh chóng. Toàn bộ vị thế với đòn bẩy trong khoảng 10-20 lần bị thanh lý do các đồng tiền rơi hơn 10% trong khoảng thời gian tính bằng phút”, anh H nhớ lại.

Với sự kiện bitcoin và loạt tiền số trên thị trường đồng loạt giảm giá mạnh sau quyết định áp thuế mới của Tổng thống Donald Trump vào đầu tháng 2-2025, anh H cho biết, tình trạng hàng triệu nhà đầu tư bị thanh lý hợp đồng, với tổng giá trị thanh lý lên tới hàng tỉ đô la Mỹ trong một ngày sau sự kiện này là bình thường. Lý do là sàn giao dịch buộc phải đóng vị thế có đòn bẩy, khi nhà đầu tư thua lỗ quá lớn, bị mất một phần hoặc toàn bộ số tiền ký quỹ ban đầu, không đáp ứng các yêu cầu để duy trì lệnh.

Một rủi ro sau sự kiện này, theo anh H, là một số nhà đầu tư sẵn sàng dụ dỗ bạn bè, người quen góp vốn, mua bán tiền số trực tiếp (P2P – peer to peer) - không qua sàn trung gian, để lừa đảo.

“Nhiều trường hợp khách chuyển tiền rồi mới phát hiện bị lừa. Trên các hội nhóm, lời kể về việc ‘tiền trao, cháo không múc’ không phải hiếm nhưng không biết làm gì để lấy lại tiền”, anh H nói.

Với bối cảnh trên, ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain Việt Nam cho rằng, xây dựng chính sách quản lý về tài sản số, tiền số là rất cấp thiết.

Cụ thể, giá trị các loại tài sản truyền thống được mã hóa sẽ đạt 16.000 tỉ đô la - chiếm 10% GDP toàn cầu tới năm 2030. Do đó, Việt Nam không thể đứng ngoài cuộc do là nơi có cộng đồng đầu tư lớn, với 17 triệu nhà đầu tư sở hữu tài sản mã hóa năm 2024.

Đại biểu Quốc hội Hoàng Minh Hiếu (đoàn Nghệ An) đánh giá, việc không có khung pháp lý cho hình thức sở hữu này đồng nghĩa với việc bỏ qua một mảng rất quan trọng trong phát triển kinh tế số trị giá hàng trăm tỉ đô la Mỹ.

Vì vậy, cần có sự phân loại cụ thể loại hình tài sản số để có phương án quản lý. Chẳng hạn, giữa tiền mã hóa, tài sản số đại diện và tài sản ảo trong hệ sinh thái kỹ thuật số phải có những quy định khác nhau.

Cần sớm hành động

Trước bối cảnh một số quốc gia có những bước tiến đáng kể trong việc xây dựng khung pháp lý cho tiền kỹ thuật số và tiến hành thử nghiệm công nghệ, Tổng Bí thư Tô Lâm vừa chỉ đạo các cơ quan chức năng phải có giải pháp quản lý tiền kỹ thuật số linh hoạt, vừa không được để Việt Nam tụt hậu, chủ động nắm bắt cơ hội, vừa không tạo kẽ hở hoặc rào cản với các hình thái tài chính mới.

Người dân cần cẩn trọng trước lời mời gọi đầu tư tiền kỹ thuật số. Ảnh minh họa: H.T

Từ góc nhìn chuyên gia, ông Phan Đức Trung, cho rằng cần chú trọng vào các vấn đề như công nhận tài sản số, tiền số; xây dựng chính sách thuế với tài sản số, tiền số; ngăn chặn rửa tiền thông qua tiền số, tài sản số; bảo đảm an toàn thông tin và dữ liệu cá nhân khi giao dịch tài sản số, tiền số.

“Khi được luật hóa, các giao dịch của tài sản số, tiền số được hợp pháp, minh bạch hơn, tăng cường công tác quản lý của nhà nước. Đặc biệt, khi Luật Công nghiệp công nghệ được ban hành, sẽ làm giảm nguy cơ gian lận, rửa tiền và các hoạt động phi pháp liên quan đến tài sản số. Nếu xây dựng được hệ thống quản lý hiệu quả cho các loại tài sản mã hóa sẽ bảo đảm được tính minh bạch và an toàn thông tin”, ông Trung phân tích.

TS Phạm Đức Anh, Viện Nghiên cứu khoa học ngân hàng, Học viện Ngân hàng, cho biết việc thí điểm tiền số, tài sản số trong khuôn khổ sandbox sẽ hạn chế rủi ro và tạo môi trường thử nghiệm an toàn. Tuy nhiên, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa Bộ Tài chính, Ngân hàng Nhà nước và các cơ quan liên quan để giám sát chặt chẽ các giao dịch, ngăn chặn việc sử dụng tài sản mã hóa cho các hoạt động bất hợp pháp.

“Kinh nghiệm từ các vụ sập sàn giao dịch tiền mã hóa như FTX với thiệt hại lên đến 8 tỉ đô la cho thấy, tầm quan trọng của việc xây dựng cơ chế bảo vệ nhà đầu tư và quản lý rủi ro hiệu quả”, ông Đức Anh lưu ý.

Cũng theo chuyên gia này, Việt Nam cần xây dựng cơ chế hợp tác quốc tế trong việc phòng chống tội phạm tài chính và rửa tiền, đặc biệt khi 20% giao dịch tiền mã hóa toàn cầu được ước tính có liên quan đến hoạt động phi pháp.

Vân Phong