Người giữ hồn Sình Ca ở Giếng Đõ

Đoàn công tác của Báo Đại đoàn kết trao đổi với ông Âu Ngọc Như.

Tiếng Sình Ca văng vẳng

Đầu tháng 11/2025, phóng viên đã tìm về thôn Giếng Đõ (xã Mỹ Lâm, tỉnh Tuyên Quang) để gặp ông Âu Ngọc Như - người tiếp lửa điệu Sình Ca. Ngày đẹp, thôn Giếng Đõ có tiệc cưới, ông Như đến dự. Tuy vừa đến bữa, thấy có khách đến tìm hiểu về Sình Ca, ông vội buông đũa, chào gia chủ ra về.

Sau khi rót nước mời khách, ông Như vội thay trang phục Cao Lan truyền thống, ông bắt đầu say sưa kể về cái duyên đến với Sình Ca. Trong câu chuyện, Sình Ca như hơi thở, cuộc sống mà ông không thể thiếu. “Điệu Sình Ca tôi được nghe từ nhỏ khi theo ông bà, bố mẹ và anh chị đi hát. Nghe thì hay và thích đấy, nhưng sao không thấm được. Bởi lúc đó tôi thích văn hóa tâm linh hơn, nhưng một đêm nọ, khi tôi ở tuổi đôi mươi, tiếng Sình Ca cứ văng vẳng trong đầu, tôi ngân nga đọc theo như bị thôi miên, từ đó tôi gắn bó với điệu Sình Ca” - ông Như nói.

Theo ông Như, năm 20 tuổi, ông thường được chọn là thành viên trong đoàn nhà trai (gọi là Phu) tham gia các đám cưới trong thôn để hát Sình Ca đối đáp lại đoàn nhà gái. Càng tập, càng tìm hiểu về điệu hát Sình ca của dân tộc mình, ông càng khám phá được nhiều nét độc đáo. Những lời hát đối đáp giữa người con trai và con gái thể hiện sự thông minh, ứng khẩu nhanh và đòi hỏi người hát phải có sự hiểu biết phong phú, biết cách ví von hóm hỉnh… Chính vì thế, thế hệ trước có thể hát 12 - 13 đêm, mỗi đêm là những chủ đề khác nhau mà lời hát không bị lặp lại. Mỗi chủ đề đều gắn với đời sống hàng ngày, gần gũi, dễ hiểu, mà vẫn sâu sắc.

Trước đây, khi các cô gái sang chơi (hoặc ngược lại), thường mang theo miếng trầu để xin phép bà Lưu Tam để hát Sình Ca đối đáp. Bên nữ hát một câu, bên nam hát đối đáp lại, những buổi như thế thường xuyên đêm. Trước khi kết thúc ra về, bắt buộc phải chào bà Lưu Tam, nếu không, các câu hát vẫn tiếp diễn, hoặc cứ văng vẳng trong đầu, không sao dứt được.

Giếng Đõ là thôn có 70% người dân tộc Cao Lan, năm 2013, khi là Chi hội trưởng Người cao tuổi của thôn, lo lắng văn hóa dân tộc ngày càng bị mai một, ông Như đã phối hợp với các đoàn thể trong thôn đề xuất với chi bộ xin ý kiến UBND xã thành lập Câu lạc bộ hát Sình Ca Cao Lan của thôn. Khi ấy, Câu lạc bộ đã thu hút hơn 30 thành viên tham gia, trong đó Chi hội Người cao tuổi là nòng cốt, do ông làm chủ nhiệm.

Để sưu tầm các tài liệu, ông đi khắp vùng, từ Đồng Quý, Văn Phú (Tuyên Quang), đến sang Yên Bình (Yên Bái cũ) để gặp để gặp các nghệ nhân, người am hiểu văn hóa Cao Lan, đặc biệt là Sình Ca. Đến nay “kho tàng” tư liệu của ông Như rất nhiều, ai muốn tìm hiểu ông đều sẵn sàng chia sẻ. Thu thập được tư liệu, ông nghiên cứu, tập hát, xong lại truyền dạy cho các thành viên trong câu lạc bộ.

Cùng với hát Sình Ca, những điệu múa truyền thống của dân tộc như: múa chim gâu, cầu mùa, khai đèn… được Câu lạc bộ tập luyện và biểu diễn phục vụ bà con địa phương, đi giao lưu ở các thôn, các xã. Không có trống sành thì ông lấy ống tre để làm nhạc cụ gõ tắc sình, tắc sình… phục vụ các tiết mục múa. Nhờ đó, phong trào văn hóa văn nghệ trong thôn, trong xã ngày càng phát triển.

Cần được quan tâm đầu tư

Theo ông Âu Ngọc Như, điệu Sình Ca rất hay nhưng học khó, mất thời gian và phải có duyên. Trong khi đó, Sình Ca chỉ hát phong trào, không có cơ hội biểu diễn ở sân khấu lớn, nên không có thu nhập. Vì vậy, giới trẻ bây giờ cũng không mấy mặn mà để học. Như gia đình ông, có mấy người con nhưng cũng không ai theo học.

Bà Nguyễn Minh Huệ - Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ Việt Nam xã Mỹ Lâm, Chủ tịch Liên hiệp phụ nữ xã Mỹ Lâm cho biết, hiện xã có 5 Câu lạc bộ Sình Ca. Trong đó, ông Âu Ngọc Như có đóng góp rất lớn trong việc thành lập, truyền dạy. Tuy nhiên, các câu lạc bộ hoạt động không được cấp kinh phí, các thành viên phải tự đóng góp hoặc kêu gọi hỗ trợ.

“Việc hát Sình Ca bằng tiếng dân tộc phải là người có đam mê vì học rất khó. Trong khi đó, việc hoạt động của các câu lạc bộ lại không được hỗ trợ. Ở Mỹ Lâm chưa có chương trình lồng ghép hát Sình Ca và du lịch nên để duy trì đã khó, để phát triển càng khó hơn. Tuy nhiên, với sự tâm huyết của ông Âu Ngọc Như, tiếng Sình Ca sẽ còn vang mãi” - bà Huệ chia sẻ.

Theo phân công của Ban Thường trực UBTƯ MTTQ Việt Nam, Báo Đại đoàn kết phối hợp cùng Tổng Công ty CP Bia - Rượu - Nước giải khát Sài Gòn (Sabeco) tổ chức chương trình “Vinh danh Người truyền lửa”. Chương trình “Vinh danh Người truyền lửa” nhằm tôn vinh những cá nhân có đóng góp thiết thực cho sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước bằng tinh thần tử tế, bền bỉ và đổi mới. Mục tiêu của chương trình là lan tỏa các giá trị tích cực, đặc biệt trong giới trẻ, khơi dậy tinh thần yêu nước, trách nhiệm xã hội và khát vọng vươn lên; từ đó góp phần nhân rộng những tấm gương “người tốt, việc tốt” trong cộng đồng.

Ngô Hùng