Người giữ nghề làm khèn Mông ở Suối Tọ

Ông Thào A Vang làm khèn Mông.

Để tìm hiểu về nghề làm khèn Mông truyền thống, từ quốc lộ 37, mất 2 tiếng đồng hồ vượt hơn 10km đường dốc, đất đá, chúng tôi mới đến được bản Bắc Bẹ B, xã Suối Tọ, tìm đến nhà ông Thào A Vang, là người làm khèn Mông giỏi có tiếng ở địa phương.

Bên hiên nhà, ông Vang đang cặm cụi chế tác những chiếc khèn Mông truyền thống. Ông Vang chia sẻ: Khèn là một nhạc cụ không thể thiếu, giữ một vị trí quan trọng trong đời sống sinh hoạt, văn hóa tín ngưỡng đối với đồng bào dân tộc Mông. Được bố chỉ dạy và học thêm từ những người biết thổi khèn trong bản, đến năm 16 tuổi, tôi đã biết thổi khèn.

Ông Thào A Vang giới thiệu về cấu tạo chi tiết của chiếc khèn Mông.

Với mong muốn phát huy nghề làm và lưu giữ tiếng khèn của dân tộc mình không bị mai một, cùng với dạy thổi khèn, bố ông Vang đã hướng dẫn, chỉ dạy ông làm khèn Mông khi còn là thanh niên. Sau nhiều năm miệt mài học hỏi, năm 20 tuổi, cây khèn đầu tiên do ông Vang chế tác mới được hoàn thành.

Ông Thào A Vang hướng dẫn thanh niên trong bản kiểm tra lam khèn (lưỡi gà).

Chia sẻ về kỹ thuật chế tác khèn Mông, ông Thào A Vang cho biết: Để hoàn thiện một chiếc khèn Mông, phải mất 3-5 ngày tùy vào tay nghề của người làm khèn. Bầu khèn được làm bằng gỗ pơ mu là tốt nhất; đai khèn làm bằng vỏ cây đào rừng; ống khèn được làm từ cây nứa, đem về uốn "vênh" để tạo độ mềm mại. Khó nhất trong các công đoạn là rèn “lưỡi gà” và chỉnh âm; để chiếc khèn cho ra âm thanh trong và vang, "lưỡi gà" của khèn phải được làm từ loại đồng nguyên chất, được rèn cẩn thận, tán mỏng, thử âm thanh bằng cách đập nhẹ vào tay rồi đưa lên tai nghe.

Ông Thào A Vang kiểm tra âm thanh của ống khèn.

Ông Vang cho biết thêm: Hiện nay, phổ biến nhất là những chiếc khèn 6 ống, tạo ra 7 nốt nhạc, có giá dao động từ 2-3 triệu đồng/chiếc, tùy theo kích thước dài, ngắn. Hơn 40 năm làm nghề chế tác khèn, tôi đã làm được trên 300 chiếc khèn, chủ yếu bán cho đồng bào Mông ở trong huyện để sử dụng trong đời sống, sinh hoạt cộng đồng; ngoài ra, có một số người tìm đến để hỏi mua về làm kỷ niệm.

Ông Thào A Vang Kiểm tra âm thanh của chiếc khèn vừa hoàn thiện.

Ngoài tích cực chế tác khèn, ông Vang còn tích cực truyền dạy miễn phí nghề làm khèn và thổi khèn cho người thân cùng các thanh niên trong và ngoài bản có nhu cầu học tập. Hiện nay, có khoảng 60% thanh niên trong bản Bắc Bẹ B biết thổi khèn, có 6 người biết chế tác; nhiều người có thể biểu diễn, tham gia các lễ hội, buổi biểu diễn văn hóa của địa phương, góp phần quảng bá văn hóa của đồng bào dân tộc Mông.

Ông Sồng Trống Di, Phó Chủ tịch UBND xã Suối Tọ, thông tin: Bảo tồn, phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Mông trên địa bàn, UBND xã đang khuyến khích và hỗ trợ ông Thào A Vang truyền dạy kỹ thuật thổi, biểu diễn và chế tác khèn cho thế hệ trẻ.

Ông Thào A Vang hướng dẫn thanh niên trong bản thổi khèn Mông.

Việc ông Thào A Vang duy trì và phát triển nghề chế tác khèn Mông đã góp phần giữ gìn nét văn hóa bao đời nay của dân tộc, đồng thời, giới thiệu, quảng bá những giá trị văn hóa độc đáo của người dân xã Suối Tọ đến với bạn bè gần xa.

Ngọc Khiêm (CTV)