'Người hùng' góp phần tạo nên vắc xin Covid-19

‘Người hùng’ góp phần tạo nên vắc xin Covid-19

Katalin Kariko là một trong những người đầu tiên phát minh ra RNA thông tin (gọi tắt là mRNA), công nghệ đang được sử dụng trong việc điều chế các loại vắc xin Covid-19 tân tiến nhất thế giới.

Thế nhưng, việc chứng minh được sức mạnh tiềm tàng của mRNA đầy gian nan. Suốt một thời gian dài, ý tưởng của nhà hóa sinh người Hungary bị xem là “phi thực tế”, và liên tục nhận những cái lắc đầu từ chối hỗ trợ từ các chính phủ, tổ chức khoa học, thậm chí là từ chính đồng nghiệp của bà.

Sinh năm 17/1/1955 ở thị trấn Kisujszallas (Hungary) trong một gia đình làm nghề bán thịt, Katalin Kariko có niềm đam mê với khoa học từ khi còn rất nhỏ. Do hoàn cảnh nghèo khó, bà đã dốc hết tâm trí cho việc học tập với mong ước đổi đời. Nỗ lực này đã giúp bà giành được học bổng Cộng hòa Nhân dân Hungary, học bổng danh giá nhất lúc bấy giờ.

Sau khi tốt nghiệp đại học, Kariko tiếp tục học lên tiến sĩ, rồi làm việc tại Trung tâm Nghiên cứu sinh học thuộc Học viện Khoa học Hungary ở Szeged. Bà theo đuổi công nghệ mRNA từ lúc còn là sinh viên đến khi trở thành nhà nghiên cứu hóa sinh. Nhưng do chi phí quá tốn kém, nên đến đầu những năm 1980, học viện đã phải ngưng tài trợ tiền cho các chương trình nghiên cứu của bà.

Rơi vào cảnh thất nghiệp ở tuổi 30, Kariko ban đầu đi khắp các nước châu Âu để tìm việc làm, nhưng đều bất thành. Đến một buổi chiều năm 1985, bà quyết định dốc sạch túi, bán hết những tài sản có giá trị trong nhà để đưa chồng và con gái rời Hungary, vượt Đại Tây Dương cập bến nước Mỹ.

Thời gian đầu ở Mỹ, Kariko tốt nghiệp hệ sau đại học ở Đại học Temple và được nhận vào làm trợ lý cho tiến sĩ Elliot Barnathan tại Đại học Pennsylvania. Tuy nhiên, công việc này không giúp bà có được tài trợ để tiếp tục nghiên cứu mARN. Mọi thứ ngày càng xấu đi sau khi tiến sĩ Barnathan rời Đại học Pennsylvania, và Kariko rơi vào cảnh khánh kiệt cả tiền trợ cấp lẫn công cụ nghiên cứu.

Năm 1995, tức 10 năm sau khi đến Mỹ, trở thành quãng thời gian tồi tệ nhất trong đời của Katalin Kariko, khi bà vừa phải nhận trát sa thải từ Đại học Pennsylvania, vừa bị chẩn đoán mắc bệnh ung thư. Thất nghiệp và bệnh tật một lần nữa khiến bao nhiêu thời gian và tâm huyết cho việc nghiên cứu của bà dường như đổ sông đổ bể.

Một cuộc gặp gỡ tình cờ sau đó 3 năm đã thay đổi sự nghiệp của Kariko. Một buổi chiều năm 1998, bà đi photo tài liệu thì gặp giáo sư miễn dịch học Drew Weissmen. Trong lúc chờ photo, Kariko đã kể cho Weissmen về mRNA. Giáo sư Weissmen nhận ra đó là một nguồn tri thức vô giá. Ông quyết tâm đầu tư tiền của, cộng tác với Kariko để cùng phát triển mRNA trong lĩnh vực y sinh học.

Vạn sự bao giờ cũng khởi đầu nan. Giới khoa học hồi đó hầu như đều làm ngơ và từ chối tài trợ cho việc nghiên cứu mRNA, vì họ cho rằng công nghệ này không mang tính thực tiễn cao. Nhiều tạp chí khoa học danh tiếng đã từ chối đăng tải công trình của Kariko và Weissmen, và nghiên cứu của họ thu hút rất ít sự chú ý sau khi được công bố chính thức.

"Thông thường, vào thời điểm đó, mọi người chỉ nói tạm biệt và rời đi vì cho rằng nghiên cứu này quá phi lý”, bà Katalin Kariko chia sẻ trong một cuộc phỏng vấn. Tuy nhiên, bà khẳng định vẫn kiên trì đối mặt với những khó khăn này: "Bề ngoài, điều này có vẻ điên rồ, khó khăn, nhưng tôi vẫn cảm thấy hạnh phúc vì những công sức đã bỏ ra trong phòng thí nghiệm".

Sự kiên trì không biết mệt mỏi của hai nhà nghiên cứu cuối cùng đã được đền đáp. Năm 2005, Kariko và Weissman đạt được một bước đột phá lớn, khi họ lần đầu tiên đưa mRNA tổng hợp vượt qua hệ thống miễn dịch của cơ thể con người.

Công trình của họ nhanh chóng thu hút sự chú ý của nhà sinh học tế bào gốc Canada Derrick Rossi, người sau này đã góp phần sáng lập hãng dược Moderna và đối tác tương lai của Pfizer, BioNTech. Không chỉ công nhận nó là một đột phá lớn, mà Rossi còn tin tưởng những đóng góp của Kariko và Weissman cho nền y khoa thế giới xứng đáng giúp họ nhận được giải Nobel cao quý.

Giờ đây, công nghệ mRNA được các nhà nghiên cứu tại Pfizer-BioNTech và Moderna ưa chuộng trong việc điều chế vắc xin Covid-19. Thậm chí, tiến sĩ Anthony Fauci, Giám đốc Viện Dị ứng và Bệnh truyền nhiễm Quốc gia Mỹ, còn nhận định mRNA có triển vọng rất lớn trong việc nghiên cứu vắc xin của các bệnh nan y như cúm mùa, sốt rét hay HIV.

Sau nhiều thập kỷ bị cộng đồng khoa học ghẻ lạnh, nhờ những nỗ lực nghiên cứu kiên định, bền bỉ, cùng ý chí vượt qua nghịch cảnh một cách phi thường, Katalin Kariko và Drew Weissman đang đứng trước cơ hội rất lớn để giành được giải Nobel Y học đầu tiên trong sự nghiệp của mình.

Dù vậy, nhà hóa sinh Hungary vẫn rất khiêm nhường khi cho biết, bà “chỉ thực sự ăn mừng” một khi các chiến dịch tiêm chủng có thể loại bỏ hoàn toàn mối đe dọa của dịch Covid-19 trên toàn cầu.

Việt Anh