Người Mạ Lâm Đồng - Nâng tầm nghề truyền thống

Anh K’Blin, người dân tộc Mạ, sống tại Tổ dân phố 43, phường 2 Bảo Lộc bên nong kén tằm

Đổi đời từ nghề “ăn cơm đứng”

Nghề “ăn cơm đứng” - cách gọi thân thương của người dân dành cho công việc chăm sóc tằm, không chỉ mang lại thu nhập mà còn giúp bà con giữ gìn được nét văn hóa nghề thủ công dân gian đặc trưng của người Mạ.

Bên cạnh việc sản xuất dâu, nuôi tằm, bà con còn kết hợp với các hoạt động dệt thổ cẩm truyền thống, phát triển những sản phẩm thủ công mỹ nghệ phục vụ thị trường và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.

Bên những khay kén tằm

Nghề "ăn cơm đứng" đã giúp bà con người Mạ đổi đời, thoát nghèo

Vườn dâu xanh mướt của bà con người Mạ

Anh K’Blin, người dân tộc Mạ, sống tại Tổ dân phố 43, phường 2 Bảo Lộc, chia sẻ: “Đồng bào DTTS ở đây xưa nay đều quen với nghề trồng dâu, nuôi tằm. Đây là nghề truyền thống nhưng lại rất có ý nghĩa, bởi công việc không quá nặng nhọc, phù hợp với mọi thành viên trong gia đình, có thể tranh thủ làm trong thời gian rảnh. Mỗi hộ trung bình có thêm thu nhập từ 5 đến 10 triệu đồng mỗi tháng. Nguồn thu nhập ấy rất quý với bà con”.

Từ những nỗ lực phát triển kinh tế, đồng bào người Mạ còn chú trọng phát huy các giá trị văn hóa truyền thống gắn liền với nghề trồng dâu nuôi tằm.

Tổ dệt thổ cẩm tại phường 2 Bảo Lộc hiện đã có hơn 20 thành viên, không chỉ tạo thêm nguồn thu nhập mà còn bảo tồn, phát huy nghề thủ công đặc sắc của dân tộc mình.

Ngoài ra, các đội cồng chiêng được duy trì hoạt động thường xuyên, góp mặt trong các lễ hội lớn và biểu diễn tại buôn làng, trở thành cầu nối văn hóa, thúc đẩy du lịch sinh thái nghỉ dưỡng kết hợp giới thiệu sản vật địa phương như trà, cà phê, lụa tơ tằm.

Chuyển đổi cây trồng - thu nhập bền vững

Phường 2 Bảo Lộc là một điểm sáng trong việc phát triển nghề trồng dâu nuôi tằm ở tỉnh Lâm Đồng. Với gần 1.231 hộ đồng bào DTTS, trong đó người Mạ và K’Ho chiếm đa số, Phường 2 Bảo Lộc đã có bước chuyển mình rõ nét nhờ việc chuyển đổi diện tích cà phê kém năng suất sang trồng dâu tằm.

“Chỉ riêng trong thôn với 358 hộ, năm vừa rồi đã có hơn 30 hộ mạnh dạn bỏ cà phê già cỗi, chuyển sang trồng dâu nuôi tằm với gần 10 ha. Thu nhập từ nghề này đều đặn, ổn định, mỗi tháng có thể đạt trên 9 triệu đồng cho mỗi hộ”, Trưởng thôn 2 K’Wàm cho biết.

Trưởng thôn 2, anh K’Wàm (áo vàng) chia sẻ về kỹ thuật trồng dâu

Việc chuyển đổi cây trồng không chỉ giúp bà con thoát khỏi cảnh phụ thuộc vào một loại cây trồng dễ bị biến động giá cả như cà phê mà còn mở ra hướng đi mới với thu nhập ổn định và an toàn hơn.

Nguồn thu từ kén tằm và sản phẩm dâu cung cấp mỗi năm cho xã khoảng 350 tấn, góp phần làm cho đời sống của đồng bào được nâng cao đáng kể.

Phát huy truyền thống dân tộc Mạ trong dệt thổ cẩm từ tơ tằm

Nâng tầm nghề “tằm tang”

Không chỉ dừng lại ở phương thức truyền thống, bà con người Mạ ngày càng áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất. Anh Bùi Văn Bình, cán bộ khuyến nông Phường 2 Bảo Lộc, cho biết: “Bà con người Mạ đã có ý thức phát triển sản xuất theo hướng bền vững. Hệ thống tưới tự động đã thay thế cho sức người, giúp giảm công lao động. Bên cạnh đó, họ ưu tiên dùng phân bón hữu cơ, chế phẩm sinh học để bảo vệ đất và cây dâu phát triển khỏe mạnh. Điều đó góp phần nâng cao năng suất cũng như chất lượng kén tằm”.

Tơ lụa Bảo Lộc

Việc áp dụng kỹ thuật còn được thể hiện qua các mô hình vườn dâu an toàn dịch bệnh, phòng chống các loại bệnh như tuyến trùng - kẻ thù số một của cây dâu. Địa phương xây dựng các vườn dâu mẫu, hướng dẫn kỹ thuật chăm sóc chuẩn xác, giúp bà con yên tâm phát triển nghề lâu dài.

Ông Nghiêm Văn Việt - Phó Chủ tịch UBND phường 2 Bảo Lộc cho biết, địa phương đặc biệt coi trọng công tác tuyên truyền, hỗ trợ nông dân tái canh, ghép cải tạo cà phê già cỗi và vận động chuyển đổi sang cây trồng mới như dâu tằm để nâng cao thu nhập. Đến nay, hơn 100 hộ đồng bào DTTS ở Lộc Tân đã phát triển thành công nghề trồng dâu nuôi tằm, thu nhập ổn định, đời sống được nâng cao rõ rệt.

Xã đã và đang tổ chức các lớp tập huấn kỹ thuật để nhân rộng mô hình, hỗ trợ nghiêm túc từ cán bộ kỹ thuật khuyến nông, triển khai các chương trình hỗ trợ giống, vật tư, đảm bảo quy trình chăm sóc phù hợp nhằm phát triển vững chắc vùng nguyên liệu.

Trồng dâu ở xã Bảo Lâm 5

Tại nhiều xã khác như Đạ Tẻ 2, Đạ Tẻ 3, cũng như tại các vùng đất trước đây trồng dâu nuôi tằm lớn của tỉnh như Bảo Lâm 1, 2, 3, việc chuyển đổi cây trồng đang diễn ra mạnh mẽ, nhưng với vùng đồng bào Mạ, nghề trồng dâu tằm vẫn giữ vị trí quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội.

Ông Nghiêm Văn Việt nhận định: “Bà con đồng bào dân tộc DTTS luôn tích cực phát huy truyền thống lao động cần cù, sáng tạo, chấp hành tốt chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước. Địa phương sẽ tiếp tục triển khai nhiều chính sách hỗ trợ thiết thực nhằm tạo điều kiện cho đồng bào phát triển sản xuất, giảm nghèo bền vững”.

Từ những vườn dâu tằm của người Mạ, lụa Lâm Đồng trở thành sản phẩm "trứ danh"

Đồng thời, hướng đi phát triển du lịch sinh thái nghỉ dưỡng kết hợp các nét đẹp văn hóa, nghề truyền thống như trồng dâu, nuôi tằm, dệt thổ cẩm và các sản vật đặc trưng đang được các cấp chính quyền quan tâm thúc đẩy, mở ra triển vọng phát triển bền vững, nâng tầm vai trò của nghề “ăn cơm đứng” trong đời sống hiện đại.

Câu chuyện và nỗ lực của người Mạ trên dải đất Lâm Đồng, nghề trồng dâu nuôi tằm không chỉ là sinh kế mà còn là biểu tượng của sức sống, sự đổi thay tích cực, đưa đồng bào DTTS từ khó khăn đến cuộc sống đầy đủ, khấm khá, góp phần giữ gìn và tôn vinh bản sắc độc đáo của dân tộc giữa dòng chảy hội nhập.

Diễm Thương - Đức Tú