Người mở đường can thiệp mạch máu não điều trị đột quỵ

Cuối tháng 7-2025, BVĐK trung tâm tỉnh Gia Lai được Hội Đột quỵ Thế giới (WSO) trao chứng nhận chất lượng chuẩn Bạch kim trong điều trị đột quỵ. Đây là 1 trong 3 mức chuẩn cao nhất về điều trị đột quỵ: Vàng, Bạch kim, Kim cương.

Cứu sống, hồi phục nhiều bệnh nhân

Đây hẳn là cột mốc rất đặc biệt với ông-người mở đường, phát triển can thiệp mạch máu não điều trị đột quỵ tại tỉnh nhà?

- Khi WSO trao chứng nhận Bạch kim chuẩn trong điều trị đột quỵ cho bệnh viện chúng tôi, đó là sự ghi nhận cho cả một tập thể. Nó khẳng định rằng, bệnh viện tỉnh đã có thể đạt chuẩn quốc tế với quy trình điều trị nhanh, hiệu quả và cứu sống, hồi phục được rất nhiều bệnh nhân.

Bác sĩ Nguyễn Văn Trung (người đang thao tác máy vi tính) giao ban từng ca bệnh điều trị với bác sĩ, điều dưỡng. Ảnh: M.H

Vậy, sự công nhận này dựa trên những tiêu chí nào?

- Rất nhiều tiêu chí khắt khe về tỷ lệ thực hiện kỹ thuật chuyên môn, thời gian bệnh nhân được tiêm thuốc tiêu huyết khối, can thiệp lấy huyết khối tái lập lại dòng chảy mạch máu não…

Từ năm 2021, với nghiên cứu ứng dụng lấy huyết khối bằng stent phối hợp với ống hút trên bệnh nhân nhồi máu não cấp do tắc động mạch não lớn, chúng tôi đã tối ưu kỹ thuật lấy huyết khối tái thông mạch, giúp tăng hiệu quả điều trị và trả lại cuộc sống cho nhiều bệnh nhân.

Tỷ lệ tái thông mạch máu đạt gần 88%, tương đương các trung tâm lớn; thời gian can thiệp rút ngắn còn 48 phút tính từ lúc chọc kim vào mạch máu bệnh nhân; hơn 54% bệnh nhân hồi phục chức năng tốt. Đây là đột phá, giúp bệnh nhân ở Gia Lai và các vùng lân cận không phải mất “giờ vàng” khi chuyển vào TP Hồ Chí Minh.

Chúng tôi đã can thiệp mạch máu não cho bệnh nhân đột quỵ được chuyển đến từ BVĐK tỉnh Khánh Hòa, BVĐK tỉnh Phú Yên (cũ), Bệnh viện ĐH Y Dược Hoàng Anh Gia Lai, BVĐK tỉnh Gia Lai (cũ). Đồng thời, tiến hành chuyển giao kỹ thuật cho BVĐK tỉnh Gia Lai, thông qua đào tạo trực tiếp kíp can thiệp và hỗ trợ ca lâm sàng thực tế, hiện bệnh viện bước đầu tiếp cận các ca tắc động mạch não lớn ngay tại chỗ, rút ngắn thời gian cấp cứu, giảm chi phí và nâng cao khả năng cứu sống bệnh nhân.

Việc chuyển giao cũng tạo nền tảng để hình thành mạng lưới cấp cứu đột quỵ liên tỉnh, tăng cường hợp tác chuyên môn và chia sẻ nguồn lực y tế trong khu vực. Xa hơn nữa, sẽ giúp tránh quá tải bệnh nhân đột quỵ cho BVĐK trung tâm tỉnh.

Nỗ lực đưa kỹ thuật mới về phục vụ bệnh nhân

Tôi biết bác sĩ Trung từ năm 2002 khi ông về công tác tại Khoa Ngoại thần kinh-Cột sống. Lúc ấy, ông chủ yếu làm phẫu thuật thần kinh, rồi học tiếp thạc sĩ tại Trường Đại học Y Hà Nội và thực hành tại Bệnh viện Việt Đức…

Cơ duyên nào đưa ông đến với chuyên ngành đột quỵ và can thiệp mạch máu não - một lĩnh vực còn mới mẻ ở Việt Nam cách đây hơn chục năm?

- Năm 2009, bệnh viện quyết định đầu tư máy DSA (thiết bị hiện đại để can thiệp bệnh lý tim mạch và mạch máu não), tôi được cử ra Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 để học chuyên sâu can thiệp mạch máu não, chuẩn bị cho bước tiến mới.

Tháng 5-2010, chúng tôi thực hiện ca can thiệp nút vòng xoắn kim loại vào túi phình mạch não đầu tiên dưới sự hướng dẫn của thầy Lê Văn Trường.

Những tháng ngày sau đó vừa học vừa làm, đầy áp lực nhưng cũng là nền tảng để tôi và đồng nghiệp trưởng thành trong lĩnh vực can thiệp mạch máu não.

Những kỹ thuật như nút túi phình mạch não, lấy huyết khối tái thông mạch máu lớn… dần dần trở thành thường quy tại bệnh viện chúng tôi.

Nhưng điều quan trọng là chúng tôi không chỉ dừng ở mạch máu não mà còn triển khai can thiệp mạch máu ngoại vi như: nút mạch điều trị u xơ tử cung, nút mạch điều trị ung thư gan, can thiệp mạch chi dưới, hay cầm máu do chấn thương gan, lách, thận.

Nhờ vậy, người bệnh trong tỉnh và một số tỉnh lân cận không phải chuyển viện xa, giảm rất nhiều nguy cơ và chi phí.

Nhưng, để có được sự công nhận chuẩn Bạch kim trong điều trị đột quỵ, hẳn ông và đồng nghiệp của mình phải trải qua nhiều áp lực và đánh đổi?

- Trước kia, hầu như không có phương pháp điều trị tái thông mạch máu não hiệu quả. Từ năm 2010, một số bệnh viện lớn ở Hà Nội, TP Hồ Chí Minh mới triển khai.

Ở tuyến tỉnh thì hiếm hoi, chúng tôi phải vừa học vừa làm. Áp lực lớn nhất là phải cập nhật liên tục, vì kiến thức, kỹ thuật thay đổi, tiến bộ theo từng năm. Nếu không dấn thân, sẽ không bao giờ đưa được kỹ thuật mới về phục vụ bệnh nhân. Đó là sự đánh đổi xứng đáng!

Để không bệnh nhân nào mất cơ hội chỉ vì… ở xa

Mê nghiên cứu khoa học vì ông bảo đó là cách để phục vụ điều trị tốt hơn, cứu nhiều hơn bệnh nhân trong “giờ vàng”.

Đáng chú ý là nghiên cứu cấp tỉnh về can thiệp nút mạch điều trị u xơ tử cung; nút mạch điều trị ung thư gan nguyên phát; đặc biệt là can thiệp lấy huyết khối động mạch não bằng stent phối hợp ống hút cho bệnh nhân đột quỵ do tắc mạch máu lớn.

Nhắc đến “giờ vàng” trong điều trị đột quỵ, ông đã làm gì để giành giật từng phút cho bệnh nhân?

- Trong đột quỵ, mỗi phút trôi qua có hàng triệu tế bào não chết đi. Vì vậy, phải tối ưu hóa mọi khâu. Mỗi thao tác đều phải rút ngắn.

Nhưng điều trị tốt là chưa đủ. Chúng tôi đẩy mạnh truyền thông cộng đồng để người dân biết nhận diện sớm dấu hiệu đột quỵ-méo miệng, yếu tay chân, nói khó-thì sẽ đưa bệnh nhân đến viện kịp lúc. Chính sự kết hợp ấy giúp tăng tỷ lệ cứu sống và hồi phục cho bệnh nhân đột quỵ.

Bác sĩ Nguyễn Văn Trung (bìa phải) cùng đồng nghiệp can thiệp mạch máu não cấp cứu bệnh nhân đột quỵ. Ảnh: M.H

Ông còn “làm thầy” đứng lớp chuyển giao kỹ thuật cho các BVĐK tuyến tỉnh và tuyến dưới. Điều gì khiến ông trăn trở nhất trong hành trình này?

- Có một thực tế là bệnh nhân ở xa vẫn mất quá nhiều thời gian di chuyển. Vì thế, từ năm 2018, tôi cùng phòng Chỉ đạo tuyến về cơ sở huấn luyện nhân viên y tế nhận biết đột quỵ, xử trí ban đầu, thậm chí triển khai điều trị bằng thuốc tiêu sợi huyết tại chỗ. Và BVĐK khu vực Bồng Sơn đã triển khai thành công.

Tại BVĐK Gia Lai, chúng tôi cũng bắt đầu triển khai chụp mạch não, hướng đến can thiệp lấy huyết khối.

Tôi chỉ mong mỏi một điều là mạng lưới cấp cứu đột quỵ sẽ phủ rộng, để không bệnh nhân nào mất cơ hội chỉ vì… ở xa.

Xin cảm ơn ông!

MAI HOÀNG