Người nước ngoài chưa thành niên phạm tội có được áp dụng xử lý chuyển hướng?

Ngày 10-9, Khoa Luật Hình sự, Trường Đại học Luật TP.HCM tổ chức hội thảo khoa học: Xử lý chuyển hướng theo Luật Tư pháp người chưa thành niên.

Luật Tư pháp người chưa thành niên 2024 (sửa đổi, bổ sung 2025) lần đầu tiên ghi nhận chế định xử lý chuyển hướng (XLCN) đối với người chưa thành niên (NCTN) phạm tội, đánh dấu một bước đột phá quan trọng trong chính sách pháp luật hình sự đối với NCTN phạm tội, cung cấp một cơ chế thay thế cho thủ tục tố tụng hình sự thông thường, tập trung vào mục đích giáo dục, cải tạo và giúp đỡ NCTN trở thành người có ích cho xã hội.

Do xử lý chuyển hướng là một chế định mới nên có rất nhiều vấn đề cần phải được làm rõ để góp phần bảo đảm công tác thi hành pháp luật và định hướng hoàn thiện khung pháp lý về tư pháp người chưa thành niên.

Các chuyên gia và đại biểu tham dự hội thảo. Ảnh: ULAW

Chia sẻ về áp dụng thi hành các biện pháp XLCH tại cộng đồng, TS Phạm Thái, Khoa Luật Hình sự, Trường ĐH Luật TP.HCM, cho biết chủ thể đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc tiếp nhận, quản lý, tổ chức thi hành quyết định áp dụng biện pháp XLCH tại cộng đồng là UBND cấp xã.

Theo quy định tại Điều 29 Nghị định 37/2018, các biện pháp giám sát, giáo dục người dưới 18 tuổi phạm tội được miễn trách nhiệm hình sự được giao cho UBND cấp xã chịu trách nhiệm tổ chức thi hành.

Theo số liệu thống kê của TAND Tối cao, trong giai đoạn 2018 – 2023 chỉ có 36 trường hợp NCTN phạm tội bị áp dụng biện pháp giám sát, giáo dục khi được miễn TNHS.

Nay, khi Luật Tư pháp người chưa thành niên được thông qua và sắp có hiệu lực thi hành thì UBND cấp xã nơi người chấp hành biện pháp XLCH tại cộng đồng cư trú là chủ thể được đề cập đầu tiên trong các chủ thể chịu trách nhiệm thi hành quyết định áp dụng biện pháp XLCH tại cộng đồng đối với NCTN phạm tội.

Theo đó, UBND cấp xã có nhiệm vụ quyết định danh sách người giám sát thi hành quyết định áp dụng biện pháp XLCH tại địa phương; phân công người trực tiếp giám sát thi hành quyết định áp dụng biện pháp xử lý chuyển hướng...

Chủ thể lần đầu tiên được luật định và có vai trò mang tính quyết định đến chất lượng, hiệu quả của hoạt động thi hành biện pháp XLCH tại cộng đồng đó là người làm công tác xã hội. Chủ thể này bao gồm công chức, viên chức, người lao động làm công tác xã hội, người làm công tác bảo vệ trẻ em cấp xã, công chức văn hóa - xã hội cấp xã và người làm công tác xã hội khác theo quy định của pháp luật.

Vai trò của người làm công tác xã hội được thể hiện qua các quy định cụ thể như quy định công an cấp xã khi đề xuất danh sách người giám sát thi hành quyết định áp dụng biện pháp XLCH tại địa phương thì ưu tiên thứ nhất phải là người làm công tác xã hội, khi lựa chọn người trực tiếp giám sát việc thi hành quyết định áp dụng biện pháp XLCH thì UBND cấp xã cũng phải ưu tiên phân công người làm công tác xã hội.

Cũng theo TS Thái, sắp tới cần có các điều kiện bảo đảm thi hành quyết định áp dụng biện pháp XLCH tại cộng đồng hiệu quả.

"Thuận lợi là hệ thống pháp luật về tư pháp người chưa thành niên ngày càng hoàn thiện. Việt Nam hiện nay đã lựa chọn và xây dựng được cơ chế điều phối thống nhất ở phạm vi quốc gia cũng như từng địa phương trong phối hợp liên ngành về tư pháp NCTN nói chung cũng như trong hoạt động thi hành quyết định áp dụng biện pháp XLCH tại cộng đồng" - TS Thái chia sẻ.

TS Thái cũng đề xuất cần bổ sung quy định về quyền được yêu cầu thay đổi người được giao trực tiếp giám sát việc thi hành quyết định áp dụng biện pháp XLCH tại cộng đồng của người chấp hành biện pháp XLCH tại cộng đồng, cũng như người giám hộ, người đại diện cho họ...

HỮU ĐĂNG