Người phụ nữ 'thoát ngồi tù' vì phát cây rừng gây bóng ruộng lúa

Suýt mất tình anh em vì tranh chấp nhỏ

Những ngày đầu năm 2024, xóm Thôm Quỷnh, xã Hạ Lang (tỉnh Cao Bằng) vốn yên bình bỗng trở nên nặng nề bởi một mâu thuẫn kéo dài giữa hai gia đình có quan hệ họ hàng thân thích.

Ở tuổi ngoài 60, ông Đ.V.H. (người thuộc diện dân tộc thiểu số sinh sống ở vùng có điều kiện kinh tế – xã hội đặc biệt khó khăn) không ngờ rằng, những thửa đất gia đình đã canh tác ổn định nhiều năm lại trở thành nguồn cơn khiến tình thân rạn nứt, tình làng nghĩa xóm bị thử thách.

Gia đình ông H. có ba thửa đất vườn và một thửa đất rừng phòng hộ, tất cả đều đã được Nhà nước cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất từ các năm 2008 và 2013. Các thửa đất này giáp ranh với đất của gia đình ông Đ.V.U. (vốn là anh em họ hàng sống cùng xóm).

Từ đầu tháng 1/2024, tranh chấp phát sinh khi ông H. cho rằng gia đình ông U. đã rào lấn sang đất vườn, trồng cây ăn quả trên phần đất rừng phòng hộ của gia đình mình. Mâu thuẫn trở nên căng thẳng khi hai cây ăn quả của gia đình ông H. bị chặt hạ, với lý do tán cây ảnh hưởng đến việc trồng màu của gia đình bên kia.

Song song với công tác TGPL, Trung tâm TGPL tỉnh Cao Bằng thường xuyên phổ biến kiến thức pháp luật cho người dân.

Đơn thư gửi đi, các buổi hòa giải tại xóm rồi tại UBND xã đều không mang lại kết quả. Các cuộc hòa giải do chính quyền địa phương tổ chức cũng không thể giúp hai bên tìm được tiếng nói chung.

Bế tắc và mệt mỏi, ông H. đã tìm đến Chi nhánh Trợ giúp pháp lý (TGPL) số 1 Hạ Lang (thuộc Trung tâm TGPL nhà nước tỉnh Cao Bằng) vào ngày 20/1/2025, với hi vọng được pháp luật "chỉ đường".

Trợ giúp viên Đoàn Thị Tâm đã được cử thực hiện trợ giúp cho ông H. Ngay khi tiếp nhận hồ sơ, chị nhận thấy đây không chỉ là một tranh chấp dân sự thuần túy mà còn là câu chuyện của tình họ hàng, của nguy cơ đổ vỡ các mối quan hệ gia đình nếu mâu thuẫn tiếp tục bị đẩy đi xa hơn.

Chính vì vậy, bên cạnh việc nghiên cứu hồ sơ, căn cứ pháp lý, chị đã dành nhiều thời gian gặp gỡ, lắng nghe, nắm bắt tâm lý, thái độ của từng bên để tìm hướng giải quyết phù hợp nhất.

Với sự kiên trì, mềm mỏng nhưng thấu tình đạt lý, trợ giúp viên đã phân tích cho các bên hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của mình theo quy định pháp luật, đồng thời gợi mở những hệ lụy có thể phát sinh nếu tranh chấp kéo dài. Quan trọng hơn, chị đã giúp hai gia đình nhìn lại mối quan hệ ruột thịt, khơi dậy sự tôn trọng, chia sẻ và trách nhiệm trong ứng xử.

Nhờ đó, ngay trong buổi hòa giải đầu tiên tại Tòa án, các bên đương sự đã thống nhất được phương án giải quyết. Quyền và lợi ích hợp pháp của ông H. được bảo đảm, mâu thuẫn kéo dài nhiều tháng được tháo gỡ, và quan trọng nhất là tình thân trong dòng họ được hàn gắn. Từ chỗ đối đầu căng thẳng, hai gia đình đã trở lại cuộc sống bình thường, yên tâm canh tác, ổn định sản xuất để phát triển kinh tế.

"Với người làm trợ giúp pháp lý, niềm vui lớn nhất không chỉ là bảo vệ được quyền lợi hợp pháp cho người yếu thế, mà còn là khi pháp luật trở thành cầu nối để hóa giải mâu thuẫn, gìn giữ được sự bình yên trong mỗi gia đình, mỗi cộng đồng", trợ giúp viên Đoàn Thị Tâm chia sẻ.

Thoát án sơ thẩm 18 tháng tù vì phát cây rừng

Câu chuyện ở xóm Thôm Quỷnh là minh chứng cho giá trị nhân văn của công tác TGPL trong hàn gắn những rạn nứt và giữ gìn tình thân, thì câu chuyện bảo vệ người phụ nữ dân tộc thiểu số trước nguy cơ phải ngồi tù là minh chứng rõ nét cho vai trò của TGPL trong tố tụng hình sự.

Cụ thể, đầu tháng 4/2025, Trung tâm TGPL nhà nước tỉnh Cao Bằng tiếp nhận yêu cầu trợ giúp của bà Phùng M. L. (người dân tộc Dao, thuộc hộ nghèo ở huyện Nguyên Bình cũ). Bà là mẹ đơn thân, mù chữ, không biết tiếng phổ thông, một mình nuôi hai con nhỏ bằng nghề làm nương rẫy.

Trung tâm TGPL nhà nước tỉnh Cao Bằng không ngừng lớn mạnh, trưởng thành, trở thành những "cầu nối" pháp lý miễn phí cho người yếu thế.

Do thiếu hiểu biết pháp luật, trong tháng 7/2024, bà L. đã phát dọn cây rừng và chặt một số cây gỗ nhỏ tại khu vực rừng đặc dụng Phja Oắc – Phja Đén. Mục đích để phát quang cây cối rậm rạp, tránh chim chuột phá hoại và bóng râm khiến lúa kém phát triển, đồng thời chặt một số cây gỗ nhỏ để làm chuồng gà.

Hành vi này khiến bà bị truy tố về các tội Vi phạm quy định về khai thác, bảo vệ rừng và lâm sản và Hủy hoại rừng, với mức án sơ thẩm 18 tháng tù giam.

Sau khi được phân công trợ giúp, Trợ giúp viên Linh Thị An đã trực tiếp xuống địa bàn, vượt qua rào cản ngôn ngữ và nhận thức để giải thích quyền, nghĩa vụ pháp lý cho bà L.

Sau khi phân tích bản án sơ thẩm, chị An đã hướng dẫn người phụ nữ thay đổi nội dung kháng cáo và thu thập đầy đủ các tình tiết giảm nhẹ liên quan đến hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, nhân thân và mục đích phạm tội không vì trục lợi của bà L.

Tại phiên tòa phúc thẩm, Hội đồng xét xử ghi nhận nhiều tình tiết giảm nhẹ, chấp nhận kháng cáo và sửa án sơ thẩm, tuyên phạt bà 18 tháng cải tạo không giam giữ.

Câu chuyện của bà Phùng M. L. cho thấy vai trò quan trọng và nhân văn của công TGPL, góp phần giúp người yếu thế vượt qua rào cản tiếp cận công lý và bảo đảm sự khoan hồng, công bằng của pháp luật.

Đặng Ngọc Thủy