Người tài năng dung dị

NSND Giang Mạnh Hà.

Bất kì ai gặp NSND - đạo diễn Giang Mạnh Hà cũng khó tưởng tượng người đàn ông đã ở tuổi 62 này là một nhân vật nổi tiếng trong làng sân khấu cả nước. Một người từng đảm nhận nhiều trọng trách trong chỉ đạo và quản lý nghệ thuật. Từ trưởng đoàn nghệ thuật, Trưởng khoa bộ môn đến một phó giám đốc thường trực của một sở Văn hóa, thể thao, du lịch, một vị Chủ tịch Hội Văn học nghệ thuật một tỉnh lớn và nay đương kim Phó chủ tịch Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam.

NSND - đạo diễn Giang Mạnh Hà quê ở Mỹ Lộc, huyện Thái Thụy, tỉnh Thái Bình. Sau khi tốt nghiệp Khoa Kịch hát dân tộc ở Trường Đại học Sân khấu - Điện ảnh Hà Nội ông ra nhập Đoàn cải lương Thái Bình.

Ngay từ tuổi đôi mươi ông đã được phân hàng loạt vai chính và đạt được thành công trong hàng loạt vở diễn như: Lục Vân Tiên trong vở “Kiều Nguyệt Nga”, kĩ sư Tân trong “Khoảng khắc và tình yêu”, giáo sư Bửu trong “Tiếng hát cuộc đời”, vai Nông Văn Lâm trong “Suối mơ”, hoàng tử A li trong vở kịch hai phần “Hoàng hậu Ba Tư “(vở diễn dòng dã bốn tháng ở TP Nam Định với hai xuất diễn một ngày).

Cuối thập niên 80 của thế kỉ trước, khi gia đình chuyển vào TP HCM ông cũng đi theo với mong muốn thay đổi không gian nghệ thuật khi được mời vào làm công tác giảng dậy tại Trường Nghệ thuật sân khấu 2 Sài Gòn.

Công tác ở đơn vị mới chưa được bao lâu ông lại được tỉnh Đồng Nai mời về làm Trưởng phòng giáo vụ, kiêm giảng viên đào tạo nghệ sĩ cho tỉnh. Một thời gian với chính sách chiêu hiền đãi sĩ của Đồng Nai ông được bổ nhiệm làm Chủ nhiệm Khoa Sân khấu của Trường Nghệ thuật Đồng Nai, rồi Trưởng đoàn nghệ thuật Đồng Nai.

Trong thời gian này, ngoài nhiệm vụ quản lý đoàn, ông còn tham gia giảng dậy và đào tạo tại chỗ hàng loạt nghệ sĩ sau này nổi tiếng trong làng biểu diễn các tỉnh phía nam như: NSND Ngân Vương, NSƯT Quế Anh (hiện đang là giám đốc Nhà hát nghệ thuật Đồng Nai). Cũng trong thời gian này, NSND Giang Mạnh Hà đã thực hiện vai trò của một đạo diễn. Chỉ trong vòng một thập niên từ 1990-1999 với tư cách là một đạo diễn trẻ tài năng khi ở độ tuổi 32 ông đã đạo diễn tới 68 vở diễn.

Với ước muốn cần nạp thêm kiến thức và chuyên môn cho công việc nghệ thuật, Giang Mạnh Hà đi học chính khóa 5 năm lớp đạo diễn tại Trường Đại học Điện ảnh-Sân khấu Việt Nam. Ông cùng học với các tên tuổi như các nghệ sĩ: Anh Tú, Quốc Trượng, Quốc Chiêm, Lan Hương… Trong 5 năm ở trường học nghề, đạo diễn Giang Mạnh Hà đã thành công khi đạo diễn các vở “Bão giữa vùng tối sáng”, “Kẻ bạc tình”, “Hoàng hôn mong manh”, “Đỏ đen mịt mùng”…

Cảnh trong vở “Rừng gọi”.

Năm 2004 tốt nghiệp Khoa Đạo diễn của Trường Đại học Sân khấu Điện ảnh Việt Nam, Giang Mạnh Hà lại trở lại guồng quay say mê và hết mình cho sự nghiệp quản lý, cũng như đào tạo và làm nghệ thuật. Cùng với công tác giảng dạy ở Trường Đại học Sân khấu Điện ảnh TPHCM phụ trách các lớp đạo tạo đạo diễn, ông được bổ nhiệm là Phó Giám đốc thường trực Sở Văn hóa, Thể thao, và Du lịch Đồng Nai kiêm Chủ tịch phụ trách nghệ thuật của Hội Văn học, nghệ thuật tỉnh Đồng Nai. Tiếp tục con đường nghệ thuật của mình, thời gian này ông trở thành một trong những đạo diễn ăn khách của sân khấu Việt Nam.

Tính đến hết tháng 5/2022, NSND Giang Mạnh Hà đã đạo diễn hơn 200 vở diễn gồm đủ các loại kịch. Không những thế ông còn tham gia viết kịch bản và làm tổng đạo diễn Lễ hội và sự kiện cho Trung ương và các tỉnh, trong đó đáng kể nhất là Đại lễ 1.000 năm Thăng Long ở Thủ đô Hà Nội năm 2010. Kịch bản của ông đã được chọn, vượt lên hàng loạt kịch bản của nhiều ứng viên sáng giá khác. Sự kiện đáng kể nữa có sự tham gia của NSND Giang Mạnh Hà với tư cách là Tổng đạo diễn chương trình tôn vinh bà mẹ Việt Nam Anh hùng. Trong chương trình này ông đã thành công khi mời được 1.000 Mẹ trên khắp cả nước về tham dự.

Với những thành tựu và cống hiến trong nghệ thuật, năm 1995 nghệ sĩ Giang Mạnh Hà được Nhà nước tặng danh hiệu NSƯT và năm 2012 ông được tặng danh hiệu NSND .

Tôi nghe danh NSND- đạo diễn Giang Mạnh Hà đã lâu nhưng phải mãi đến đầu năm 2020 trong Đại hội sân khấu nhiệm kì 9 tôi mới gặp trực tiếp Giang Mạnh Hà. Trong đại hội đó ông là một trong những đại biểu trúng Ban chấp hành Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam với số phiếu bầu của Đại hội cao nhất. Lần gặp thứ hai với NSND Giang Mạnh Hà là khi ông nhận lời mời của Đoàn cải lương Hải Phòng đạo diễn kịch bản “Tướng quân Phạm Ngũ Lão” của tôi. Qua theo dõi và bằng những lời góp ý của ông để chỉnh sửa, nâng cao kịch bản tôi thêm một lần chứng kiến sự chuyện nghiệp, am hiểu nghệ thuật cải lương và sự rành rẽ thủ pháp để sân khấu đạt hiệu quả cao của đạo diễn Giang Mạnh Hà.

Lần gặp trực tiếp NSND Giang Mạnh Hà có ấn tượng sâu đậm nhất với tôi là dịp ông thay mặt Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam trong vai trò là vị Phó chủ tịch Hội phụ trách nghệ thuật và Trưởng ban sáng tác Hội lãnh đạo và quản lý trại sáng tác kịch bản sân khấu năm 2022 vào tháng 5 này. Bằng sự chân tình, với sự am hiểu sâu sắc ông đã hòa hợp được mọi thành viên, tạo cho các tác giả một sự gần gũi, ấm cúng cùng làm việc, cùng trao đổi nghiệp vụ. Không chỉ trong sinh hoạt, trò chuyện tôi thực sự ấn tượng về chuyên môn của ông.

Trong thời gian 15 ngày ở trại, qua các nhận xét thấu tình đạt lý sau khi nghe kịch bản của các tác giả, NSND Giang Mạnh Hà tóm tắt khá chuẩn xác các lời góp ý của các trại viên về kịch bản được đọc, đồng thời chỉ ra một cách tinh tường các ưu, khuyết của từng kịch bản. Riêng với tôi, những lời nhận xét đánh giá của đạo diễn Giang Mạnh Hà đã giúp tôi chỉnh sửa và tìm được cái kết phù hợp cho kịch bản dự trại của mình.

Trong lần tâm sự, khi nói về nhân tình thế thái NSND Giang Mạnh Hà bộc bạch rằng, kinh qua nhiều vị trí quản lý nên rút ra kinh nghiệm muốn tập hợp được mọi người, ngoài sự chặt chẽ theo những nguyên tắc thì việc tinh tế am hiểu con người, sự hòa đồng và chân thành với mọi người là điều quan trọng nhất.

Với vị trí là một đạo diễn nổi tiếng, ăn khách NSND Giang Mạnh Hà say mê khi kể về công việc của mình và ông cho rằng: Yếu tố đầu tiên để thành công trong công việc đạo diễn là phải có tố chất có thể gọi là bản năng của tư duy đạo diễn. Trong quá trình đạo diễn để có được kết quả tốt thì phải lựa chọn được kịch bản phù hợp trước khi lên sàn. Vì 50% vở diễn thành công bắt đầu từ kịch bản. Còn trong thủ pháp dàn dựng cần huy động, hòa phối tất cả yếu tố nghệ thuật gồm nhiều binh chủng hợp thành, tạo sự hài hòa, nhuần nhuyễn để đảm bảo tính toàn vẹn của tác phẩm. Tất cả những thủ pháp này để đi đến mục đích cuối cùng là ngoài tính hấp dẫn của tác phẩm phải tạo được sự xúc động, mang lại thông điệp của vở diễn tới khán giả.

Theo NSND Giang Mạnh Hà, trong khi dựng kịch bản dù là kịch chủng nào cũng cần tính đến gu của nhà hát, trình độ của diễn viên, và cả sở thích của khán giả vùng đó. Nhưng dù tính toán đến đâu thì nguyên tắc cơ bản, đầu tiên vẫn phải đảm bảo chất lượng nghệ thuật của vở diễn, tránh mọi thỏa hiệp để dẫn đến sự dễ dãi, tạo nên thứ phẩm nghệ thuật.

Giọng ông bỗng trầm lại: Đạo diễn càng được mời dựng nhiều càng phải biết sợ, biết nhìn lại bản thân để đánh giá. Tối kị nhất trong nghề đạo diễn là thỏa mãn với thành tựu đã qua, gặm nhấm quá khứ để từ đó mất đi ngọn lửa sáng tạo, đi vào sự mòn chán, sáo rỗng, quen tay.

Tính đến hết tháng 5/2022, NSND Giang Mạnh Hà đã đạo diễn hơn 200 vở diễn gồm các loại kịch. Không những thế ông còn tham gia viết kịch bản và làm tổng đạo diễn Lễ hội và sự kiện cho Trung ương và các tỉnh, trong đó đặc biệt là Đại lễ 1.000 năm Thăng Long ở Thủ đô Hà Nội năm 2010. Kịch bản của ông đã được chọn, vượt lên hàng loạt kịch bản của nhiều ứng viên sáng giá khác. Sự kiện đáng kể nữa có sự tham gia của NSND Giang Mạnh Hà với tư cách là Tổng đạo diễn chương trình tôn vinh bà mẹ Việt Nam Anh hùng. Trong chương trình này ông đã thành công khi mời được 1.000 Mẹ trong khắp cả nước về tham dự.

NGUYỄN HIẾU