Người Thái ở Sơn La giữ mạch nguồn văn hóa

Không gian văn hóa của đồng bào Thái với tiếng khèn, tiếng nhạc rộn rã trong bất cứ sự kiện nào cũng thu hút rất đông người dân và du khách đến tham quan, trải nghiệm, khám phá.

Chị Nguyễn Thị Liên, du khách đến từ Quảng Ninh khi tham quan không gian văn hóa cùa bà con người Thái phường Chiềng Cơi, trong khuôn khổ hoạt động phố đi bộ của thành phố Sơn La (cũ), nay là phường Chiềng Cơi, tỉnh Sơn La chia sẻ, mỗi dân tộc có một nét văn hóa riêng, nhưng đồng bào dân tộc Thái Sơn La thì có các nét văn hóa rất độc đáo và đặc sắc. Được hòa mình vào trải nghiệm không gian văn hóa của đồng bào Thái nơi đây, chị thấy rất vui và tuyệt vời.

Phụ nữ Thái Sơn La cùng nhau lưu giữ văn hóa dân tộc

Người Thái có tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên, thờ cúng thần nông nghiệp, thần sông núi

Bản Chậu Cọ, phường Chiềng Cơi, tỉnh Sơn La có 386 hộ, gần 1.100 nhân khẩu, chủ yếu đồng bào dân tộc Thái sinh sống. Năm 2020, câu lạc bộ (CLB) Văn hóa Thái của bản được thành lập, mục đích là bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa độc đáo của dân tộc.

Ông Lèo Dũng Nhi, Chủ nhiệm câu lạc bộ cho biết, cứ mỗi tối thứ Sáu hàng tuần, các thành viên trong CLB lại cùng nhau tập trung về nhà văn hóa bản để tập múa, hát, chia sẻ về các phong tục tập quán, tiếng nói, chữ viết của dân tộc. Mỗi buổi sinh hoạt, Ban Chủ nhiệm đều xây dựng kế hoạch sinh hoạt theo từng chủ đề, hoạt động theo phương thức xã hội hóa, huy động sự tham gia tự nguyện từ cá nhân và cộng đồng. Tính đến nay, CLB đã thu hút hơn 60 thành viên tham gia sinh hoạt; trong đó, thành viên nhỏ tuổi nhất 12 tuổi, thành viên nhiều tuổi nhất hơn 70 tuổi.

"Từ khi thành lập, CLB chúng tôi vẫn hoạt động đều đặn, chủ yếu là sưu tầm các đồ vật liên quan đến hoạt động sản xuất, đời sống của đồng bào mình về trưng bày tại nhà văn hóa của bản; hai là chúng tôi cũng tìm hiểu, phục dựng các bài hát bài múa cổ của dân tộc mình để truyền dạy cho giới trẻ. Song song với đó, bản thân chúng tôi cũng vận động các ông bà – những người cao tuổi hiểu biết về phong tục, tập quán và các nét văn hóa của dân tộc mình truyền dạy, hướng dẫn cho chúng tôi, để chúng tôi có thêm hiểu biết để truyền dạy cho lớp trẻ hôm nay…", ông Lèo Dũng Nhi cho biết.

Câu lạc bộ văn hóa Thái bản Chậu Cọ, phường Chiềng Cơi (Sơn La) sinh hoạt đều đặn vào mỗi tối thứ Sáu hàng tuần

Các thành viên CLB văn hóa Thái bản Chậu Cọ chia sẻ về văn hóa, chữ viết của dân tộc mình

Ông Quàng Văn Hặc ở bản Bó, phường Chiềng An, thành phố Sơn La (cũ), nay là phường Chiềng An, tỉnh Sơn La suốt nhiều năm qua, bằng niềm tự hào và tình yêu các nét đẹp văn hóa của dân tộc mình cũng đã miệt mài truyền dạy chữ Thái cổ cho con, cháu mình và người dân trong bản. Các lớp học đầu tiên ông mở ở bản chỉ vài ba người, sau đến hơn 100 người theo học. Cứ thế, ông đã giúp rất nhiều người biết đọc, biết viết chữ của dân tộc mình, không để mai một.

Lù Quỳnh Hương – bạn trẻ từng được học chữ Thái cổ từ ông Hặc cho biết, em rất vui và tự hào khi không chỉ nói được tiếng của dân tộc mình, mà còn viết được chữ Thái cổ nữa.

"Cháu rất cảm ơn ông Hặc đã dạy cho chúng cháu và các bạn trẻ về các nét đẹp văn hóa của dân tộc mình. Nhất định chúng cháu sẽ cùng nhau bảo tồn để lưu truyền mãi mãi..", Quỳnh Hương bày tỏ.

Ông Quàng Văn Hặc truyền dạy chữ Thái cổ cho cháu, chắt của mình

Đồng bào dân tộc Thái sinh sống ở nhiều tỉnh như Yên Bái, Hòa Bình (cũ), Thanh Hóa, Nghệ An… nhưng tập trung nhiều nhất ở các tỉnh Tây Bắc, bao gồm Sơn La, Lai Châu và Biện Biên. Với khoảng hơn 1,8 triệu người, đồng bào Thái là dân tộc có dân số đông thứ 3 ở Việt Nam; đây cũng là một trong những dân tộc có ngôn ngữ và chữ viết riêng.

Về tôn giáo, tín ngưỡng, người Thái thờ cúng tổ tiên, thờ cúng thần nông nghiệp, thần sông núi. Việc thờ cúng gắn liền với các lễ hội trong năm như: lễ xuống đồng, lễ cầu mưa, lễ rước hồn lúa, lễ cầu mùa, lễ mừng cơm mới... Tục cưới xin và tang ma của người Thái được tổ chức chặt chẽ theo nghi thức truyền thống.

Theo ông Lò Văn Ruồng, 86 tuổi, ở bản Tông, Phường Chiềng An, TP Sơn La (cũ), nay là Phường Chiềng An, tỉnh Sơn La – vị thầy mo nổi tiếng ở địa phương, trong hành trình gìn giữ bản sắc văn hóa của người Thái, có lẽ việc truyền dạy để giới trẻ biết mo, cúng là một trong những việc khó khăn nhất.

"Không phải quá tự hào nhưng cả vùng hiện nay có mỗi tôi là biết mo bài bản thôi. Thầy cúng thì có nhiều, nhưng gọi là ông mo biết mo sâu, mo bài bản thì chỉ mỗi tôi biết thôi. Bản thân tôi cũng đã truyền dạy cho nhiều người, nhưng lớp trẻ hiện nay một số thì không muốn học, số khác học nhưng không đến nơi đến chốn vì học mo cũng khó… nói chung để tìm được người kế tục làm ông mo là không dễ dàng", ông Ruồng nói.

Ông mo Lò Văn Ruồng thực hành cúng lễ

Ông Ruồng (bên phải) luôn chú trọng việc truyền dạy để lớp trẻ biết lưu giữ bản sắc văn hóa dân tộc

Dù đối mặt với không ít khó khăn; trong bối cảnh xã hội hiện đại với sự giao thoa văn hóa mạnh mẽ, một số nét phong tục tập quán của người Thái đã, đang dần bị mai một. Song xác định bản sắc văn hóa dân tộc là những giá trị tinh thần quý báu, là niềm tự hào của mỗi quốc gia, dân tộc, chính vì vậy mỗi người con của dân tộc Thái ở Sơn La – Tây Bắc, nhất là những nghệ nhân, người am hiểu văn hóa vẫn đang từng ngày cùng ngành chức năng và chính quyền các cấp nỗ lực gìn giữ, phát huy các nét đẹp của dân tộc mình, làm giàu thêm bản sắc văn hóa trong cộng đồng 54 dân tộc Việt Nam.

Clip: Đông đảo người dân, du khách tham gia trải nghiệm biểu diễn xòe cùng đồng bào Thái Sơn La trong khuôn khổ phố đi bộ tổ chức ở phường Chiềng Cơi, tỉnh Sơn La

Thu Thùy/VOV-Tây Bắc