Người thực sự khiến Tesla 'cất cánh' chỉ có 63 người theo dõi Twitter

Tesla đã đốt tiền hơn một thập kỷ khi Zach Kirkhorn trở thành giám đốc tài chính vào năm 2019. Vào cuối hội nghị công bố báo cáo kết quả kinh doanh quý bốn năm trước, Giám đốc điều hành (CEO) Tesla, Elon Musk, đã tuyên bố “Zach” sẽ là giám đốc tài chính (CFO) mới của công ty xe điện này.

Thậm chí họ của người mang tên “Zach” đó là gì cũng không được đề cập tới. Một số người trong sự kiện chưa bao giờ nghe nói về cái tên đó.

Biến Tesla thành cỗ máy đẻ lợi nhuận

“Zach” cũng không màng thúc đẩy danh tiếng của mình kể từ đó, dù anh là người có công đầu biến hãng ôtô điện của Elon Musk thành cỗ máy đẻ lợi nhuận. Trong khi tỷ phú Elon Musk có đến hơn 137 triệu người theo dõi trên Twitter thì vị CFO kín tiếng chỉ có 63 người theo dõi và khóa chế độ xem công khai.

Ông Musk đang dựa vào CFO Kirkhorn để đưa Tesla thành hãng xe điện lớn nhất thế giới, theo Wall Street Journal.

Tỷ phú Elon Musk (phải) tại lễ khai trương Tesla Gigafactory sản xuất ôtô điện ở Grünheide, Đức vào năm ngoái. Ảnh: POOL/VIA REUTERS.

Tesla đặt mục tiêu bán được 20 triệu chiếc xe điện mỗi năm vào năm 2030, tương đương 1/4 tổng doanh số ôtô bán mới trên toàn cầu. Năm 2022, công ty này mới chỉ bán được 1,3 triệu chiếc. Giữa vô vàn trở ngại phía trước phải kể tới sự hạ nhiệt của thị trường ôtô điện và thêm nhiều đối thủ cạnh tranh.

Khi Kirkhorn tiếp quản vị trí CFO, tổng giá trị của Tesla chỉ vào khoảng 50 tỷ USD. Tới nay, giá trị đã vượt 500 tỷ USD.

CFO Kirkhorn được ghi nhận là người đã đẩy mạnh hiệu quả sản xuất giúp Tesla đạt kỳ tích duy trì 15 quý lợi nhuận liên tiếp và tích lũy 22 tỷ USD trong “rương chiến tranh”.

Rương chiến tranh (war chest) là một thuật ngữ thông tục để chỉ tiền mặt dự trữ của một công ty để tận dụng các cơ hội bất ngờ trong kinh doanh.

Biên lợi nhuận hoạt động của Tesla tăng 16,8% vào năm ngoái, cao hơn nhiều các đối thủ như GM hay Ford. Tuy nhiên, biên lợi nhuận của hãng đã giảm trong cuộc chiến giá cả nhằm mở rộng thị phần.

Đứng sau cánh gà

Những người làm việc với Kirkhorn nhìn nhận rằng thành công của vị CFO này đến từ khả năng quản lý chắc chắn cũng như kết nối được với CEO của Tesla. Đó là hai kỹ năng mà nhiều giám đốc cũ khó nắm bắt được kể từ những ngày đầu thành lập Tesla.

Một số đồng nghiệp cũ nói rằng Kirkhorn rất thoải mái với đứng sau cánh gà triển khai những tầm nhìn của Elon Musk.

“Kirkhorn không muốn hào quang của Elon Musk”, Phó chủ tịch Kurt Kelly của Sila và là cựu giám đốc cấp cao về kỹ thuật ắc quy tại Tesla, cho hay.

Hai ngành học mà Kirkhorn và Elon Musk từng theo đuổi - cách nhau một thập kỷ - ở Đại học Pennsylvania có sự giao thoa đáng chú ý. Trong khi nhà sáng lập Tesla theo học vật lý và kinh tế học thì Kirkhorn lấy bằng kỹ sư công nghệ và kinh tế. Điều đó dường như giúp họ có tiếng nói chung.

Nhờ được đào tạo bài bản về kỹ thuật và sau đó lấy bằng thạc sĩ tại Đại học Harvard mà Kirkhorn có đủ công cụ để thực hiện mục tiêu tăng thị phần thông qua giảm giá xe, hạ chi phí sản xuất nhưng vẫn đạt được hiệu quả như ý, theo các đồng nghiệp cũ.

Tỷ lệ chi phí bán hàng và chi phí chung trên doanh thu của Tesla - thước đo hiệu quả hoạt động, đã cải thiện ở mức 5% năm 2022 (so với mức 13% năm 2018), tốt hơn cả mức 7% của Ford Motor.

Mối quan hệ giữa CFO 38 tuổi và CEO 51 tuổi của Tesla được so sánh với Steve Jobs và Tim Cook của Apple. Trong khi tỷ phú Musk cách mạng hóa ngành ôtô bằng những ván cược rủi ro nhằm phá vỡ hiện trạng thì CFO Kirkhorn ghi công vì các hoạt động tinh chỉnh.

“Khả năng dự đoán là tất cả đối với một CFO”, cựu thành viên ban quản trị Steve Westly của Tesla nói. “Một CFO giỏi là người không gây bất ngờ cho mọi người và Kirkhorn làm được điều đó”.

Một chiếc Tesla Model Y được trưng bày tại Brussels Motor Show ở Brussels. Ảnh: SHUTTERSTOCK.

Năm 2021, Elon Musk từng tuyên bố không có ý định trao Tesla lại cho người khác quản lý. Tuy nhiên, kể từ khi vị tỷ phú mua lại Twitter năm 2022, các nhà đầu tư đã bắt đầu lo ngại.

Trong khi Tesla không có một “vị chỉ huy số hai” rõ ràng, CFO Kirkhorn đang là người “lèo lái” hoạt động của Tesla mỗi ngày như một giám đốc vận hành (COO), theo các cựu giám đốc của công ty.

Các thành viên hội đồng quản trị Tesla đã thảo luận về việc Kirkhorn có thể là người kế nhiệm CEO Musk với tư cách là Giám đốc điều hành, một nguồn thạo tin nói với Wall Street Journal.

Người này cho biết tên của vị CFO đã nổi lên trước một phiên tòa vào năm ngoái liên quan đến gói thưởng cho ông Musk tại Tesla. Vụ kiện do một cổ đông khởi xướng, thách thức thỏa thuận gói thưởng cho CEO Elon Musk được phê duyệt năm 2018 - trị giá khoảng 44 tỷ USD theo giá cổ phiếu gần đây. Vụ việc vẫn chưa ngã ngũ. Một số thành viên hội đồng quản trị cho rằng không có khả năng ông Musk sẽ từ chức trong tương lai gần, nguồn tin nói thêm.

Bà Robyn Denholm, Chủ tịch Hội đồng quản trị Tesla, không hồi đáp câu hỏi về vấn đề này. Hồi tháng 1, bà từng nói rằng “kế hoạch kế nhiệm luôn là một chủ đề quan trọng đối với hội đồng quản trị”. Tỷ phú Musk chưa phản hồi các yêu cầu bình luận.

Trong cuộc gặp với các nhà đầu tư gần đây, CFO Kirkhorn là người chủ trì cuộc họp, nơi hội tụ những giám đốc cấp cao làm việc dưới quyền Elon Musk. Tại đó, anh đã nhấn mạnh việc Tesla cắt giảm chi phí chung cũng như chi phí sản xuất cho mẫu Model 3 bằng cách tăng hiệu quả của chuỗi cung ứng như thế nào.

“Trong ngành này, sống sót được hay không là nhờ khả năng kiểm soát chi phí”, CFO Kirkhorn phát biểu trong buổi lễ tại nhà máy của Tesla ở Texas vào tháng 3.

CFO Kirkhorn đang nỗ lực để cho ra mắt dòng sản phẩm xe điện giá rẻ với chi phí chỉ bằng một nửa Model 3, vốn là chiếc ôtô có giá rẻ nhất hiện nay của Tesla.

Kirkhorn - lái chiếc Model S hàng đầu của Tesla - đang là trung tâm của nỗ lực lớn để biến Tesla thành một nhà sản xuất ôtô dành cho thị trường đại chúng, trong đó có mục tiêu trình làng chiếc xe có giá chỉ bằng một nửa Model 3.

Hãng xe điện của tỷ phú Elon Musk đã không cho ra được sản phẩm nào mới trong suốt 3 năm qua, một khoảng thời gian dài trong ngành công nghiệp ôtô. Sản phẩm rẻ nhất của hãng, Model 3, có giá khởi điểm khoảng 40.000 USD tại Mỹ.

“Khi chúng tôi cải thiện giá cả, số lượng khách hàng tiếp cận với sản phẩm của chúng tôi tăng lên đáng kể”, CFO Kirkhorn phát biểu tại sự kiện.

"Ngày càng tốt hơn"

Zach Kirkhorn, lớn lên ở ngoại ô Washington, D.C., từng là trưởng nhóm xe năng lượng Mặt Trời tại Đại học Pennsylvania.

Trong một dự án của trường mang tên “Amphibot”, Kirkhorn và một bạn học đã thiết kế một chiếc xe tải đồ chơi điều khiển từ xa tích hợp hệ thống chân vịt để biến nó thành một chiếc xe lội nước. Dự án giành được giải thưởng 1.000 USD từ trường đại học.

Zach Kirkhorn (bìa trái) và các bạn học ở Đại học Pennsylvania cùng các học sinh của câu lạc bộ robot trường trung học trong bức ảnh tập thể từ cuộc thi năm 2006. Ảnh: PENN ELECTRIC RACING.

“Lớp học đôi khi có thể hơi nhàm chán nhưng khi bạn chứng kiến các ứng dụng, đó thực sự là một trải nghiệm bổ ích. Tôi có thể thấy mình sẽ điều hành một doanh nghiệp nhỏ vào một ngày nào đó”, Kirkhorn nói với tạp chí Penn Engineering trong số ra mùa xuân năm 2006.

Sau khi tốt nghiệp đại học, Kirkhorn làm cho hãng tư vấn McKinsey&Co trước khi trở thành nhân viên phân tích tài chính cho Tesla năm 2010. Tài năng của Kirkhorn nhanh chóng được công nhận.

Trong những ngày đầu làm việc tại Tesla - thời điểm Kirkhorn vẫn còn lái chiếc BMW E46 M3 - Kirkhorn đã cho thấy sở trường giải quyết các vấn đề phức tạp, ông JB Straubel, người từng là giám đốc công nghệ của Tesla trong hơn một thập kỷ, cho biết.

“Anh ấy có thể đã dành hàng trăm, nghìn giờ làm việc chăm chỉ để khiến mọi thứ tốt hơn, để lại những dấu ấn lớn nhất và vẫn đang tiếp tục thực hiện điều đó”, ông JB Straubel nhận định về Kirkhorn.

Vào khoảng năm 2014, trong khi Tesla đang chuẩn bị sản xuất chiếc ôtô đại trà đầu tiên của mình, Model 3, Kirkhorn là thành viên của một nhóm nhỏ được giao nhiệm vụ đàm phán một thỏa thuận với Panasonic - hiện có tên là Panasonic Holdings - để xây dựng một nhà máy sản xuất ắc quy đồng vận hành, theo ông Kelty. Tesla sẽ trả tiền cho việc xây dựng và Panasonic sẽ đóng góp bí quyết độc quyền của mình.

Một câu hỏi quan trọng là Tesla sẽ trả bao nhiêu cho các bộ ắc quy của Panasonic. Hai ông Kelty và Kirkhorn đã tới Moriguchi, Nhật Bản, để thực hiện một thỏa thuận. Ông Kelty, một trong số những người đàm phán cho dự án, cho biết: “Bất cứ điều gì liên quan đến giá cả, trong những ngày đầu tiên đó, anh ấy là người dẫn dắt cho tôi”.

Theo lời ông Kelty, CEO Tesla có những kỳ vọng nhất định, và Panasonic có những kỳ vọng riêng, và “có thể nói rằng chúng không hoàn toàn giống nhau”.

Một thỏa thuận mang tính bước ngoặt đã được ký kết, và nhà máy ở Nevada - một bên là đội của Tesla, một bên là đội của Panasonic - đã sản xuất loại ắc quy cung cấp năng lượng cho nhiều chiếc Tesla đang lưu thông trên đường ở Mỹ.

Các cựu nhân viên Tesla nói rằng trong nhiều năm, đội của Kirkhorn đã tranh luận về việc liệu Tesla có nên mua một số linh kiện nhất định từ các nhà cung cấp hay tự sản xuất.

Theo nguồn thạo tin, khi Model 3 sắp được sản xuất, Tesla nảy ra ý tưởng tham gia vào lĩnh vực kinh doanh chiết xuất lithium, một nguyên tố được sử dụng trong ắc quy của hãng. Công ty nói rằng phân tích tài chính của Kirkhorn đã giúp thuyết phục công ty thông qua.

“Công ty gặp những rủi ro lớn hay vấn đề nan giải mà không ai muốn nói đến? Kirkhorn sẽ tìm ra chúng và nhanh chóng tìm hướng giải quyết. Anh ấy sẽ phân tích vấn đề ra từng chút một và giải quyết chúng”, ông RJ Johnson kể.

Dù được trọng vọng trong nội bộ Tesla, việc Kirkhorn được bổ nhiệm làm CFO cho công ty vào năm 2019 lại khiến Phố Wall ngỡ ngàng. Cổ phiếu của hãng đã giảm 5% trong phiên giao dịch muộn vào cái đêm CEO Elon Musk thông báo “Zach” thay thế vị trí CFO của Deepark Ahuja, cộng sự đã làm việc lâu năm với ông chủ Tesla.

Tới nay, khi CFO Kirkhorn trở thành trụ cột mỗi lần Tesla công bố báo cáo kết quả kinh doanh quý, nhiều nhà đầu tư Phố Wall vẫn chẳng biết gì nhiều về nhân vật này.

Trong ngành công nghiệp mà các CFO thường giao lưu các nhà phân tích thì nhiều người cho biết họ chưa bao giờ giao tiếp riêng với Kirkhorn.

Không giống với CEO Elon Musk, công việc hàng ngày của CFO Kirkhorn không lên trang nhất của truyền thông. Chẳng hạn, anh ấy đã ghi công lớn trong một dự án thay thế phần mềm của bên thứ ba bằng các công cụ mà các kỹ sư của Tesla đã phát triển để xử lý các nhiệm vụ hậu cần như quản lý tuyển dụng.

Từ trong ra ngoài

Các đồng nghiệp cũ cho biết CFO Kirkhorn biết cách giao tiếp khéo léo với tỷ phú Musk, người nổi tiếng với việc sa thải nhân viên mà không cần báo trước.

Kirkhorn được lòng mọi người với vai trò đứng giữa hài hòa giữa nhân viên và ông Musk. Khi vị tỷ phú đưa ra những yêu cầu tưởng như ngoài sức tưởng tượng, Kirkhorn sẽ chia nhỏ nó ra để giao xuống từng bộ phận và giám sát tiến triển.

Theo ông Straubel, việc Kirkhorn chủ động thông báo những tin tức xấu nhanh chóng cho CEO Elon Musk để sửa chữa và hoàn thiện giúp vị CFO này lấy được niềm tin của nhà sáng lập Tesla. Cả hai đều chia sẻ những thắng lợi và đau thương trong suốt thời gian cùng làm việc hơn một thập kỷ qua, ông Straubel chia sẻ.

CEO Kirkhorn hiểu tường tận Tesla từ trong ra ngoài, từ từng nhân viên cho đến kỹ thuật của Tesla. “Anh ấy gần như khiến mọi người sợ hãi hơn bởi thường luôn quá chính xác”, ông Straubel tiết lộ.

Trong bối cảnh các đối thủ về ôtô điện đang cạnh tranh chỗ đứng, con đường phía trước của Tesla còn nhiều thách thức.

Tesla đã giảm giá sản phẩm hơn 20% trong năm nay đối với một số mẫu xe ở Mỹ và các nhà đầu tư cho rằng công ty cần một mẫu xe khác, giá cả phải chăng hơn để phát triển. Thế nhưng, CFO Kirkhorn tỏ ra lạc quan.

“Việc cải thiện hiệu quả sản xuất và chi phí giúp chúng tôi thoải mái thực hiện những dự án đầu tư mở rộng sản lượng. Chúng tôi sẽ đạt một quy mô sản xuất lớn chưa từng có trong tương lai”, ông khẳng định vào tháng 3.

Đức Nhân - Hồng Đậu