Người vi phạm giao thông phải quét rác, trồng cây, dọn kênh rạch: Được không?

Mới đây, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đã giao Bộ Công an nghiên cứu hình thức xử phạt lao động công ích đối với người vi phạm giao thông.

Giải pháp răn đe hiệu quả

Theo chỉ đạo, các Bộ, ngành liên quan sẽ rà soát, tham mưu Chính phủ để đưa quy định xử phạt bằng lao động công ích vào dự thảo sửa đổi Luật Xử lý vi phạm hành chính, trình Quốc hội xem xét. Chính phủ kỳ vọng việc áp dụng lao động công ích sẽ nâng cao nhận thức, trách nhiệm và ý thức chấp hành pháp luật của những người tham gia giao thông.

Ông Lương Chí Cường (ngụ phường An Khánh) bày tỏ sự ủng hộ đối với việc bổ sung hình thức xử phạt này cho một số hành vi vi phạm giao thông, đặc biệt là những lỗi mang tính cố ý như xả rác bừa bãi, lạng lách, đánh võng, chạy xe trên vỉa hè...Việc bị buộc lao động công ích sẽ khiến người vi phạm thấy ngại, từ đó biết chừa và cẩn trọng hơn khi tham gia giao thông.

Cùng quan điểm, chị Như Ý (phường Gò Vấp) cho rằng hình phạt lao động công ích có tác động mạnh đến tâm lý người vi phạm vì chạm đến lòng tự trọng, khiến người vi phạm thấy xấu hổ, từ đó có trách nhiệm hơn với hành vi của mình.

Xe chạy ngược chiều trên đường Phạm Văn Đồng.

Anh Trần Thanh Sơn (phường Cát Lái) cho rằng cần phải xét đến góc độ hành vi vi phạm vô tình và cố ý. Ví dụ như hành vi cố ý là vi phạm nồng độ cồn hoặc đi ngược chiều, xả rác...Cạnh đó, nên vừa phạt tiền, vừa phạt lao động công ích. Nên bổ sung phạt lũy kế, mức độ phạt tăng dần theo số lần vi phạm, nếu quá số lần nhất định có thể truy tố.

Những rào cản, thách thức

LS Trương Văn Tuấn, Trưởng văn phòng luật sư Trạng Sài Gòn cho biết, thực tế việc nghiên cứu bổ sung hình thức phạt lao động công ích đối với người vi phạm giao thông đã được đề xuất nhiều lần.

Theo LS Tuấn, về tính khả thi và hiệu quả, trước hết là vấn đề xác định hành vi vi phạm. Việc áp dụng lao động công ích không thể tùy tiện mà phải được quy định rõ ràng cho những hành vi vi phạm cụ thể. Nên áp dụng hình thức lao động công ích đối với những vi phạm nghiêm trọng, mang tính chất cố ý, lặp đi lặp lại hoặc những trường hợp người vi phạm không có khả năng nộp phạt hành chính.

Thách thức lớn nhất là công tác quản lý và giám sát, nhà làm luật cần xây dựng một cơ chế giám sát chặt chẽ để đảm bảo người vi phạm khi bị áp dụng hình thức lao động công ích sẽ thực hiện đúng nghĩa vụ, tránh tình trạng bỏ trốn, trốn tránh hoặc chây ì trong việc thực hiện.

Cạnh đó, cần quy định các công việc phù hợp với tâm lý, khả năng của người vi phạm, không gây nguy hiểm hay tạo ra rủi ro cho người bị áp dụng hình thức lao động công ích.

Các công việc như dọn dẹp vệ sinh đường phố trong các khu dân cư, nơi cư trú của người bị áp dụng sẽ mang tính răn đe trong cộng đồng; hoặc hỗ trợ các công trình công cộng hoặc tập trung dọn vệ sinh tại khu phố... có thể là những lựa chọn phù hợp.

Xe máy chạy lên vỉa hè.

Vị này cho rằng, một điều đáng chú ý, hình thức lao động công ích có thể gây ra những phản ứng tâm lý tiêu cực, liên quan đến danh dự và sĩ diện của người bị phạt. Nếu được tuyên truyền và thực hiện đúng cách, nó sẽ có tác dụng răn đe, giáo dục và góp phần nâng cao ý thức chấp hành pháp luật của cộng đồng.

"Tóm lại, việc bổ sung hình thức phạt lao động công ích vào cuộc sống thực tiễn là một đề xuất tích cực. Đây cũng là một trong các hình thức chế tài hành chính được nhiều quốc gia trên thế giới áp dụng và mang lại kết quả tốt.

Tuy nhiên để hiện thực hóa, Nhà nước cần phải có một chế định pháp lý đầy đủ, hợp lý trên cơ sở tham khảo ý kiến của người dân, các chuyên gia tâm lý, chuyên gia pháp lý và một cơ chế quản lý, giám sát chặt chẽ, hiệu quả. Điều này đòi hỏi Nhà nước cùng các cơ quan có thẩm quyền phải nghiên cứu, thảo luận và điều chỉnh trong các văn bản luật liên quan, đặc biệt là Luật Xử lý vi phạm hành chính" - LS Tuấn lưu ý.

LS Đào Thị Bích Liên, Văn phòng Luật sư Hà Hải và Cộng sự cũng đồng tình rằng luật hiện nay hoàn toàn không có quy định về phạt lao động công ích.

Việc Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà yêu cầu nghiên cứu bổ sung hình thức xử phạt lao động công ích đối với người vi phạm giao thông là một gợi mở đáng chú ý, có thể mang lại nhiều giá trị tích cực. Thay vì chỉ nộp phạt cho xong, người vi phạm sẽ trực tiếp tham gia các công việc có ích như dọn vệ sinh đường phố, hỗ trợ tuyên truyền an toàn giao thông, hoặc cùng lực lượng chức năng điều tiết giao thông.

Những công việc thực tế này không chỉ giúp nâng cao ý thức mà còn mang tính giáo dục, ý thức cao hơn. Đồng thời, đây cũng là một biện pháp nhân văn khi giảm áp lực nộp phạt bằng tiền, đặc biệt với các nhóm đối tượng có thu nhập thấp hoặc chưa đi làm như học sinh, sinh viên.

"Tuy nhiên, việc triển khai trên thực tế còn nhiều vấn đề pháp lý và cơ chế quản lý cần phải giải quyết. Trước hết, phải có cơ sở pháp lý rõ ràng, tức là cần sửa đổi Luật Xử lý vi phạm hành chính để bổ sung hình thức xử phạt mới.

Kế đến, cần tính toán cách thức tổ chức, giám sát việc thực hiện, bảo đảm công bằng và tránh tình trạng hình thức này bị lạm dụng. Ngoài ra, yếu tố nhân đạo cũng cần được đặt ra vì không phải ai cũng có điều kiện hoặc sức khỏe để tham gia lao động công ích, nên phải có tiêu chí cụ thể và ngoại lệ rõ ràng" - LS Liên nói.

Thực tế cho thấy ở nhiều quốc gia đã áp dụng thành công mô hình này, từ Singapore, Hàn Quốc đến một số bang ở nước Mỹ. Người vi phạm giao thông vi phạm ở mức độ nhẹ thường được giao việc trồng cây, dọn vệ sinh công cộng, hoặc các hoạt động có ích cho xã hội.

Như vậy, có thể thấy phạt lao động công ích là một hướng đi tiến bộ, mang tính nhân văn và giáo dục cao. Tuy nhiên, để áp dụng ở Việt Nam, cần một lộ trình thận trọng: từ việc sửa luật, ban hành hướng dẫn chi tiết cho đến cơ chế giám sát thực thi. Chỉ khi đó, biện pháp này mới thực sự khả thi, vừa đảm bảo tính răn đe, vừa góp phần xây dựng một văn hóa giao thông văn minh, an toàn hơn.

NHƯ NGỌC