Người xưa làm việc thiện như thế nào?

Các ông vua triều Nguyễn luôn có các chính sách khuyến khích nhân dân làm việc thiện. Hàng năm, các quan chức địa phương luôn chọn những gương điển hình làm việc tốt, như giúp đỡ người nghèo, cứu tế nhân dân trong thiên tai, dịch bệnh… làm tấu trình trên triều đình để xét ban thưởng. Việc khuyến khích nhân dân làm việc thiện được chú trọng thực hiện từ những năm đầu đời Gia Long (1802 - 1820); nối tiếp đến đời Minh Mạng (1820 - 1840) liên tục được bổ sung, hoàn thiện và ban bố cụ thể hơn.
Vào năm Tự Đức thứ 33 (1880), ông Đặng Lân (người Hội An, tỉnh Quảng Nam) có công cứu đói dân trong cơn thiên tai ở địa phương, quan địa phương tâu lên triều đình, nhân đó được ban thưởng kèm biển sắc tứ “Hiếu nghĩa khả phong” (Yêu việc nghĩa đáng được phong thưởng).
Sách Khâm định Đại Nam hội điển sự lệ chép năm Minh Mạng thứ ba vua xuống dụ: “Tôi trung, con hiếu, gái tiết, trai nghĩa, người dân trong nước phải nên khuyến khích. Từ xưa, nêu cao người hiếu, biểu dương người liêm là để rèn luyện tục dân, sáng tỏ giáo hóa.
"Trẫm kính nối cơ đồ vinh quang, mở rộng đường lối chính trị. Phàm có trung thần phong cho thờ cúng, liệt nữ, thưởng biển nêu khen, có đủ cả điển lệ. Nhưng hiếu tử (người con có hiếu), nghĩa phu vẫn chưa được biểu dương, như thế là đường lối dạy dân thành tục tốt, còn lo chưa được đầy đủ.
"Cho phép hương lý kê rõ họ, tên, tuổi và quê quán, cam kết nhận thực. Quan trấn hạt ấy trình bày thực trạng cùng lời xét khai làm tờ tâu, do bộ Lễ tâu lên đợi chuẩn nêu thưởng để xứng với ý tốt của trẫm dạy bảo uốn nắn phong tục”.
Hiện nay, những tấm biển được vua ban thưởng đó hầu hết được các gia đình, dòng tộc lưu giữ, bảo quản và trân trọng như bảo vật, đồng thời là niềm tự hào của họ đối với ông bà, tổ tiên. Từng làm giám đốc sân bay Chu Lai nhiều năm, tôi chứng kiến khá nhiều biến động của mưa bão, làm chết hàng chục người dân đi biển hay mới đây thiệt hại do sạt lở ở huyện Nam Trà My và huyện Phước Sơn làm nhiều người mất tích nhưng người dân nơi đây vẫn kiên cường trụ vững.
Ngoài ý chí của chính người dân thì sự hỗ trợ của cộng đồng trong cả nước chính là liều thuốc hồi sinh cho đồng bào nơi đây. Sau khi báo đài công bố, hàng ngàn lượt người khắp nơi đã đổ về Quảng Nam để giúp đỡ đồng bào. Không biết ai nhiêu hình ảnh đẹp của những tấm lòng từ bi, bác ai đã hướng về miền Trung, cảm động lắm.
Nhưng không phải tất cả các hoạt đồng cứu trợ, từ thiện vừa qua đều đã chuẩn chỉnh hết cả đâu, nên tôi cũng muốn chuyên mục này của báo Kinh tế & Đô thị sẽ làm cho việc từ thiện được chuyên nghiệp, hiệu quả hơn. Để cho đồng bào đang gặp khó khăn trong cơn hoạn nạn được ấm lòng hơn, sớm hồi phục được cuộc sống thường nhật.

TS Đinh Tấn Phước - nguyên Giám đốc sân bay Chu Lai