Nguồn gốc vấn đề khiến 6.000 máy bay dòng Airbus A320 phải hạ cấp phần mềm

Động thái này có thể gây xáo trộn nghiêm trọng trong dịp cuối tuần di chuyển bận rộn nhất năm tại Mỹ và làm gián đoạn hoạt động bay trên phạm vi toàn cầu.

Đây được xem là một trong những đợt triệu hồi lớn nhất trong 55 năm lịch sử của Airbus, diễn ra chỉ vài tuần sau khi A320 vượt qua Boeing 737 để trở thành dòng máy bay được giao nhiều nhất. Tại thời điểm Airbus phát hành thông báo cho hơn 350 hãng hàng không vận hành máy bay A320, có khoảng 3.000 chiếc đang bay trên bầu trời.

Việc sửa chữa chủ yếu liên quan đến việc quay trở lại phiên bản phần mềm trước đó và khá đơn giản, nhưng bắt buộc phải hoàn thành trước khi máy bay được phép hoạt động trở lại, ngoại trừ những chuyến di chuyển tới trung tâm sửa chữa, theo bản tin Airbus gửi cho các hãng hàng không mà hãng tin Reuters thu thập được.

Các hãng bay từ Mỹ đến Nam Mỹ, châu Âu, Ấn Độ và New Zealand cảnh báo rằng việc sửa chữa có thể gây chậm chuyến hoặc hủy chuyến.

American Airlines, hãng vận hành đội bay A320 lớn nhất thế giới, cho biết khoảng 340 trong số 480 chiếc A320 của họ cần được sửa chữa. American Airlines dự kiến phần lớn quá trình này sẽ hoàn tất trong ngày 29.11, với thời gian khoảng hai giờ cho mỗi chiếc.

Dữ liệu do hãng tin Reuters cung cấp - Ảnh: MTG

Nhiều hãng hàng không khác cho biết sẽ tạm rút máy bay khỏi khai thác trong thời gian ngắn để tiến hành khắc phục, gồm Lufthansa (Đức), IndiGo (Ấn Độ) và easyJet (Anh).

Avianca (Colombia) cho biết đợt triệu hồi ảnh hưởng đến hơn 70% đội bay của hãng, buộc họ phải tạm đóng bán vé cho các hành trình đến ngày 8.12.

Hiện có khoảng 11.300 máy bay thuộc gia đình A320 đang hoạt động, gồm cả 6.440 chiếc A320 – mẫu chủ lực bay lần đầu năm 1987. Trong số 10 hãng vận hành A320 lớn nhất thế giới, có 4 hãng của Mỹ: American Airlines, Delta Air Lines, JetBlue và United Airlines. Các hãng tại Trung Quốc, châu Âu và Ấn Độ cũng là khách hàng lớn của dòng máy bay này.

Theo nguồn tin trong ngành, khoảng 2/3 số máy bay bị ảnh hưởng sẽ phải tạm dừng khai thác ngắn hạn khi các hãng quay lại phiên bản phần mềm trước đó. Điều này diễn ra trong bối cảnh các xưởng sửa chữa máy bay đang quá tải. Hàng trăm máy bay Airbus đã phải nằm đất do thời gian chờ sửa chữa hoặc kiểm tra động cơ kéo dài. Ngành hàng không cũng đang thiếu hụt lao động.

“Thời điểm này thực sự không lý tưởng để xảy ra vấn đề như vậy với một trong những dòng máy bay phổ biến nhất, đặc biệt là trong kỳ nghỉ lễ tại Mỹ”, chuyên gia Mike Stengel từ công ty tư vấn AeroDynamic Advisory nhận xét.

Song do thời gian khắc phục nhanh, nhiều máy bay đã được xử lý trong khoảng trống giữa các chuyến hoặc trong quá trình kiểm tra qua đêm. EasyJet (Anh) cho biết đã hoàn tất công việc sửa chữa.

Tuy nhiên, một nguồn tin trong ngành cho rằng việc sắp xếp thứ tự sửa chữa trong bối cảnh nhu cầu đi lại ở mức cao và các đội bay đang phải chờ bảo dưỡng kéo dài, sẽ là thách thức lớn.

Chuyên gia hàng không Rob Morris cho biết vẫn còn dấu hỏi về việc liệu các nhà chứa máy bay có đủ không gian và năng lực để tiếp nhận ngay số lượng lớn máy bay cần sửa chữa hay không.

Hãng Airbus yêu cầu hạ cấp phần mềm ngay lập tức với 6.000 máy bay thuộc dòng A320 xuất phát từ sự cố liên quan đến bức xạ mặt trời, làm hỏng dữ liệu hệ thống điều khiển bay ELAC - Ảnh: Reuters

Sự cố liên quan JetBlue dẫn đến cuộc điều tra

Airbus cho biết một sự cố gần đây cho thấy bức xạ mặt trời có thể làm hỏng dữ liệu quan trọng với hệ thống điều khiển bay.

Theo các nguồn tin, sự cố kích hoạt đợt triệu hồi liên quan đến chuyến bay của hãng hàng không giá rẻ JetBlue (Mỹ) từ thành phố Cancun (Mexico) đến Newark (Mỹ) ngày 30.10, khi một số hành khách bị thương sau cú giảm độ cao đột ngột.

Chiếc A320 này đã phải hạ cánh khẩn cấp xuống thành phố Tampa (bang Florida, Mỹ) do gặp vấn đề hệ thống điều khiển bay và tụt độ cao không theo điều khiển của phi công, dẫn đến việc Cục Hàng không Liên bang Mỹ (FAA) mở cuộc điều tra. JetBlue và FAA từ chối bình luận về đợt triệu hồi.

Cuối ngày 28.11, Cơ quan An toàn Hàng không EU (EASA) đã ban hành chỉ thị khẩn cấp, yêu cầu sửa chữa bắt buộc.

Các hãng phải hủy và hoãn chuyến bay

Người phát ngôn Airbus ước tính tổng cộng 6.000 máy bay sẽ bị ảnh hưởng, xác nhận thông tin Reuters đưa trước đó.

Theo nguồn tin trong ngành, với một số hãng hàng không, thời gian máy bay phải nằm đất có thể kéo dài hơn nhiều, bởi hơn 1.000 chiếc trong số này có thể phải thay cả phần cứng. Đợt triệu hồi đột ngột này đã gây tác động lan rộng.

Một chuyến bay của Finnair (hãng hàng không quốc gia Phần Lan) bị trễ gần 1 giờ khi tổ bay kiểm tra phiên bản phần mềm. Air New Zealand (hãng hàng không quốc gia của New Zealand) cảnh báo nhiều chuyến bay có thể bị hủy.

Air France (hãng hàng không quốc gia của Pháp) cho biết hủy 35 chuyến, chiếm 5% tổng số chuyến bay mỗi ngày. Volaris (hãng hàng không giá rẻ Mexico) thông báo có thể bị chậm hoặc hủy chuyến trong tối đa 72 giờ.

Nguồn gốc vấn đề

Thông báo của Airbus gửi các hãng hàng không cho biết vấn đề xuất phát từ hệ thống ELAC (Elevator and Aileron Computer) - bộ máy tính truyền lệnh từ cần điều khiển của phi công đến cánh lái độ cao phía sau, giúp điều chỉnh độ chúi của máy bay (góc nâng hoặc hạ của mũi).

Trên dòng máy bay Airbus A320, ELAC đảm nhiệm vai trò then chốt. Nếu ELAC hoạt động sai, máy bay có thể thực hiện các lệnh không mong muốn.

Vấn đề bùng ra sau sự cố thực tế vào ngày 30.10, khi chiếc A320 do hãng JetBlue khai thác bay từ Cancún tới Newark bất ngờ hạ mũi mà không có lệnh từ phi công. Máy bay mất độ cao đột ngột rồi hạ cánh khẩn cấp, khiến một số hành khách bị thương.

Sau điều tra, nhà sản xuất và cơ quan an toàn hàng không nhận định rằng bức xạ mặt trời mạnh có thể làm hỏng dữ liệu quan trọng trong ELAC, khiến hệ thống này xử lý sai, dẫn đến các lệnh điều khiển máy bay không đúng.

Vì vậy, Airbus và các cơ quan hàng không đã phát lệnh khẩn buộc phải hạ cấp phần mềm để bảo đảm an toàn trước khi máy bay được phép cất cánh trở lại.

Tuy nhiên, Thales (Pháp), nhà sản xuất ELAC, cho biết sản phẩm của họ đáp ứng yêu cầu từ Airbus và chức năng gặp vấn đề là phần mềm không thuộc trách nhiệm của Thales.

Ra mắt năm 1984, A320 là dòng máy bay thương mại đầu tiên áp dụng hệ thống điều khiển bằng máy tính fly-by-wire.

A320 cạnh tranh trực tiếp với Boeing 737 MAX, từng bị cấm bay toàn cầu trong thời gian dài sau hai vụ tai nạn chết người năm 2018 - 2019 do lỗi phần mềm điều khiển bay.

Nhu cầu với A320 và Boeing 737 MAX đã tăng mạnh trong những năm gần đây khi kinh tế tăng trưởng, đặc biệt là châu Á, đưa hàng chục triệu hành khách mới lên bầu trời.

Sơn Vân