Nguy cơ người dùng facebook bị biến thành công cụ kiếm tiền

Anh Christopher Deason, 27 tuổi, đã tham gia một cuộc khảo sát tâm lý trên mạng ngày 9-6-2014. Sau đó, Deason cũng tham gia nhiều cuộc khảo sát khác trên internet. Mỗi cuộc khảo sát giúp anh kiếm thêm được vài đô-la để thanh toán các hóa đơn. Đối với Deason, việc này không sao, bởi anh coi đó như một nền tảng việc làm trực tuyến.

Vào một buổi tối, anh Deason hoàn thành bước đầu tiên của cuộc khảo sát khi đăng nhập vào tài khoản facebook của mình. Chưa đầy một giây sau, một ứng dụng trên facebook đã thu thập được không chỉ dữ liệu cá nhân của Deason mà còn của 205 bạn bè của anh trên facebook. Dữ liệu bao gồm họ và tên, ngày tháng năm sinh; vị trí và dữ liệu cũng như danh sách các trang facebook mà bạn của Deason từng thích.

Ông Jim Symbouras-người bị thu thập dữ liệu cá nhân nhiều lần trên mạng. Ảnh: New York Times.

Các dữ liệu trên được bổ sung vào cơ sở dữ liệu khổng lồ do Công ty Cambrige Analytica tập hợp. Hãng dữ liệu chính trị này được cho là có liên quan tới chiến dịch vận động tranh cử Tổng thống Mỹ năm 2016 của ông Donald Trump. Không một người nào trong số những người bị thu thập dữ liệu cá nhân biết được điều gì đã xảy ra, ngay cả anh Deason cũng vậy.

Theo New York Times, Deason và những người bạn trên facebook của anh trở thành những người “đóng góp” đầu tiên cho cơ sở dữ liệu bao gồm hàng chục triệu hồ sơ cá nhân của người dùng facebook vốn đang là tâm điểm của cuộc khủng hoảng mà mạng xã hội này đang phải đối mặt.

Cho đến nay vẫn có rất ít trong số 214 triệu người Mỹ sử dụng facebook biết liệu dữ liệu của mình có nằm trong số những thông tin bị Công ty Cambridge Analytica thu thập hay không. Trong nỗ lực cải thiện hình ảnh, facebook có kế hoạch thông báo cho những người sử dụng mạng xã hội bị ảnh hưởng biết vào đầu tuần này, trước khi nhà sáng lập Mark Zuckerberg ra điều trần trước Quốc hội.

Trong những tuần gần đây, phóng viên tờ The Times đã tìm cách tiếp xúc với hàng chục người sử dụng facebook là nạn nhân của vụ thu thập dữ liệu trái phép. Một số người tỏ ra rất tức giận. Một phụ nữ còn coi đây là một hành động ăn cướp. Gần như toàn bộ những người được hỏi đều cho biết vụ lạm dụng dữ liệu này khiến họ phải nghĩ lại việc có nên tiếp tục sử dụng facebook nữa hay không?

Vào tháng 4-2015, facebook cho phép một số nhà phát triển ứng dụng thu thập một số thông tin riêng tư từ hồ sơ dữ liệu của người sử dụng và từ cả những người bạn của họ. Tuy nhiên, facebook hầu như không làm gì để xác định xem những nhà phát triển ứng dụng đã sử dụng các dữ liệu đó ra sao. Facebook chỉ nói với những người tham gia khảo sát rằng, dữ liệu của họ có thể được sử dụng chỉ cho các mục đích học thuật. Mà lẽ ra, trong bản hồ sơ in kèm các câu hỏi khảo sát nên cho người sử dụng biết rằng, dữ liệu của họ có thể được sử dụng cho các mục đích thương mại theo đúng các điều khoản dịch vụ trong bản dự thảo khảo sát mà phóng viên The Times có được. Và cho đến nay, các điều khoản dịch vụ cuối cùng của cuộc khảo sát hầu như vẫn không mấy ai được biết tới. Các nhà điều hành facebook nói rằng, họ đã xóa ứng dụng trên vào tháng 12-2015 khi phát hiện ra hoạt động thu thập dữ liệu.

Việc bán lại những dữ liệu thu thập được của người sử dụng facebook vi phạm các quy định của mạng xã hội vào thời gian đó. Trong khi đó, facebook không kiểm tra thường xuyên để bảo đảm rằng các nhà phát triển ứng dụng tuân thủ các quy định này. Hãng Cambridge Analytica được cho là đã sử dụng các dữ liệu facebook để xây dựng những công cụ có thể giúp xác định đặc điểm cá nhân của các cử tri Mỹ cũng như những ảnh hưởng đối với hành vi của họ.

Tuy nhiên, theo anh Deason, việc liên quan đến Cambridge Analytica là một câu chuyện dài. Nhưng thêm những câu hỏi lớn được đặt ra, đó là liệu facebook có bán lại các dữ liệu người sử dụng, hay cho các bên thứ ba sử dụng những dữ liệu này vì mục đích quảng cáo hay không?

Theo New York Times, nhiều người tham gia cuộc khảo sát tâm lý nói trên không có nền tảng kiến thức về công nghệ. Trong đó có ông Jim Symbouras, 56 tuổi, một nhân viên bình thường ở thành phố New York. Dữ liệu của ông đã bị thu thập hàng chục lần sau khi 52 người bạn facebook của ông tham gia các cuộc khảo sát tâm lý trên mạng. Trong đó, có nhiều cuộc khảo sát do trang mạng có tên Swagbucks tiến hành. Trang này cho phép người tham gia lấy được các phiếu quà tặng trên Amazon và các hãng bán lẻ khác, đổi lại họ phải tham gia khảo sát hoặc xem các video quảng cáo.

Câu chuyện của các nạn nhân trong vụ bê bối thu thập dữ liệu trái phép của facebook chính là bài học về bảo mật dữ liệu cho những người sử dụng internet cũng như cộng đồng mạng xã hội đang ngày càng phát triển như hiện nay.

XUÂN PHONG