Nguy cơ suy thoái kinh tế toàn cầu

Nhưng các quốc gia cách xa hàng nghìn dặm đang quay cuồng với chiến dịch cứng rắn nhằm kiềm chế lạm phát của Fed, khi các ngân hàng trung ương của họ buộc phải tăng lãi suất ngày càng nhanh và đồng USD mạnh lên đẩy giá trị đồng tiền của họ xuống. Đáng lo hơn, những cảnh báo về suy thoái toàn cầu đang ngày càng mạnh mẽ hơn.

Hệ thống tài chính toàn cầu như nồi áp suất

Chris Turner, người phụ trách toàn cầu về thị trường tại ING (tập đoàn ngân hàng, tài chính đa quốc gia có trụ sở tại Hà Lan) cho biết, họ sẵn sàng chịu đựng tỷ lệ thất nghiệp cao hơn và sự suy thoái kinh tế có thể xảy ra. Ông nói: “Chúng tôi nhận thấy Fed vẫn quyết liệt như đã từng diễn ra kể từ đầu những năm 1980. Điều đó không tốt cho sự phát triển kinh tế toàn cầu".

Ngân hàng Trung ương Anh hôm 28/9 đã thông báo can thiệp khẩn cấp vào thị trường trái phiếu của Chính phủ Anh. Ảnh: Getty Images

Quyết định tăng lãi suất của Fed lên 3/4 điểm phần trăm tại ba cuộc họp liên tiếp, đồng thời báo hiệu nhiều đợt tăng giá USD mạnh đang diễn ra, đã thúc đẩy các đối tác của Mỹ trên khắp thế giới trở nên khó khăn hơn. Nếu các nước tụt lại quá xa so với Fed về việc tăng lãi suất để kiềm chế lạm phát, các nhà đầu tư có thể rút tiền khỏi thị trường tài chính của họ, gây ra sự gián đoạn nghiêm trọng.

Các ngân hàng trung ương ở Thụy Sĩ, Anh, Na Uy, Indonesia, Nam Phi, Nigeria và Philippines… đã theo sau Fed trong việc tăng lãi suất trong tuần qua.

Lập trường của Fed cũng đã đẩy đồng USD lên mức cao nhất trong hai thập kỷ so với rổ tiền tệ chính (bao gồm USD, yen, bảng Anh...). Mặc dù điều đó hữu ích đối với những người Mỹ muốn đi mua sắm ở nước ngoài, nhưng lại là tin xấu đối với các quốc gia khác, khi giá trị của đồng nhân dân tệ, đồng yen, rupee, euro và bảng Anh giảm, khiến việc nhập khẩu các mặt hàng thiết yếu như thực phẩm trở nên đắt đỏ hơn. Động thái này - “xuất khẩu” lạm phát của Fed gây thêm áp lực lên các ngân hàng trung ương các nước.
Hậu quả của việc đồng USD tăng giá nhanh chóng đã trở nên rõ ràng hơn trong những ngày gần đây.

Nhật Bản đã can thiệp vào cuối tuần trước lần đầu tiên sau 24 năm để củng cố đồng yen, vốn đã giảm 26% so với USD từ đầu năm đến nay. (Ngân hàng Trung ương Nhật Bản vẫn là một ngoại lệ trong số các ngân hàng trung ương lớn và đã chống lại việc tăng lãi suất bất chấp lạm phát gia tăng).

Trung Quốc đang theo dõi thị trường tiền tệ sau khi đồng nhân dân tệ giao dịch trong nước giảm xuống mức thấp nhất so với USD kể từ cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, trong khi Chủ tịch Ngân hàng Trung ương châu Âu Christine Lagarde cảnh báo hôm 26/9 rằng sự giảm giá mạnh của đồng euro đã “làm tăng thêm áp lực lạm phát”.

Vương quốc Anh cho thấy tình hình có thể vượt khỏi tầm kiểm soát nhanh chóng như thế nào khi các nhà đầu tư toàn cầu bị nghẹt thở trước kế hoạch tăng trưởng kinh tế của chính phủ mới. Đồng bảng Anh đã giảm xuống mức thấp kỷ lục so với đồng đô la vào hôm 26/9 sau khi thử nghiệm không chính thống về việc thực hiện các đợt cắt giảm thuế lớn trong khi đẩy mạnh đi vay gây ra báo động.

Ngân hàng Trung ương Anh hôm 28/9 đã thông báo can thiệp khẩn cấp vào thị trường trái phiếu của Chính phủ Anh. Ảnh: AP

Sự hỗn loạn sau đó đã buộc Ngân hàng Trung ương Anh phải công bố một chương trình mua trái phiếu khẩn cấp để cố gắng ổn định thị trường, và dẫn đến lời cảnh cáo từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế, cho rằng Chính phủ Anh nên xem xét lại các đề xuất của mình. Cụ thể, Ngân hàng Trung ương Anh hôm 28/9 cho biết họ sẽ mua nợ của Chính phủ Anh "ở bất kỳ quy mô nào cần thiết" trong một can thiệp khẩn cấp để ngăn chặn sự sụp đổ của thị trường trái phiếu mà nó cảnh báo có thể đe dọa sự ổn định tài chính.

Hệ thống tài chính toàn cầu lúc này “giống như một cái nồi áp suất. Bạn cần phải có các chính sách mạnh mẽ, đáng tin cậy và bất kỳ sai lầm nào về chính sách đều bị trừng phạt” - Chris Turner nói.

Có 98% khả năng xảy ra suy thoái toàn cầu?

Ngân hàng Thế giới - WB gần đây đã cảnh báo rằng nguy cơ suy thoái toàn cầu vào năm 2023 đã tăng lên khi các ngân hàng trung ương trên toàn thế giới đồng loạt tăng lãi suất để đối phó với lạm phát. Xu hướng này có thể dẫn đến một loạt cuộc khủng hoảng tài chính giữa các nền kinh tế đang phát triển với nhiều người vẫn chưa hết bị ảnh hưởng nặng nề do đại dịch mang lại.

Sự sụt giảm lớn nhất có thể xảy ra ở các quốc gia đã phát hành nợ bằng USD. Món nợ của người vay trở nên lớn hơn rất nhiều khi đồng nội tệ giảm giá, buộc các chính phủ phải cắt giảm chi tiêu trong các lĩnh vực khác cũng như lạm phát làm suy giảm mức sống.

Dự trữ tiền tệ suy giảm cũng là nguyên nhân đáng lo ngại. Sự thiếu hụt USD ở Sri Lanka đã góp phần vào cuộc khủng hoảng kinh tế tồi tệ nhất trong lịch sử của đất nước và buộc tổng thống của nó phải rời nhiệm sở vào đầu năm nay.

Đèn cảnh báo suy thoái kinh tế đang nhấp nháy liên hồi trong nền kinh tế toàn cầu khi lạm phát cao, lãi suất tăng mạnh và xung đột ở Ukraine gây ra hậu quả nghiêm trọng.

Theo mô hình xác suất do Ned Davis Research thực hiện, hiện có 98,1% khả năng xảy ra suy thoái toàn cầu. Lần duy nhất khác mà mô hình suy thoái đạt mức cao này là trong thời kỳ suy thoái kinh tế nghiêm trọng, gần đây nhất là vào năm 2020 và trong cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 và 2009.

Các nhà kinh tế tại Ned Davis Research đã viết trong một báo cáo vào cuối tuần trước: “Điều này cho thấy nguy cơ suy thoái toàn cầu nghiêm trọng sẽ tăng lên trong một thời gian nào đó vào năm 2023".

Khi các ngân hàng trung ương tăng cường nỗ lực để kiểm soát lạm phát, tâm trạng của các nhà kinh tế và nhà đầu tư ngày càng ảm đạm hơn.

Bảy trong số 10 nhà kinh tế được Diễn đàn Kinh tế Thế giới - WEF khảo sát cho rằng sẽ có khả năng xảy ra suy thoái toàn cầu.

giá thực phẩm và năng lượng tăng cao, có những lo ngại rằng chi phí sinh hoạt cao có thể dẫn đến tình trạng kinh tế - xã hội bất ổn, nhất là ở các nước thu nhập thấp.

Các nhà đầu tư cũng đang quan tâm hơn, với chỉ số trung bình công nghiệp Dow Jones lần đầu tiên chìm vào thị trường giá xuống vào hôm 26/9 kể từ tháng 3 /2020.

Nhà đầu tư tỷ phú Stanley Druckenmiller cho biết tại Hội nghị thượng đỉnh nhà đầu tư CNBC Delivering Alpha hôm 28/4: “Tôi sẽ rất ngạc nhiên nếu chúng ta không có suy thoái vào năm 2023”.

Ngay cả các quan chức của Fed cũng thừa nhận rằng nguy cơ suy thoái đang ngày càng gia tăng.

Tuy nhiên, rõ ràng vẫn có những điểm sáng, đặc biệt là ở Mỹ, nền kinh tế lớn nhất thế giới.

Thị trường việc làm của Mỹ vẫn mạnh mẽ, với tỷ lệ thất nghiệp gần mức thấp nhất kể từ năm 1969. Người tiêu dùng tiếp tục chi tiền và lợi nhuận DN tăng mạnh. Cũng có nhiều hy vọng rằng lạm phát tồi tệ nhất của Mỹ trong 40 năm sẽ hạ nhiệt trong những tháng tới khi cung bắt kịp nhu cầu.

Các nhà nghiên cứu của Ned Davis cho biết mặc dù rủi ro suy thoái đang gia tăng, nhưng mô hình xác suất suy thoái ở Mỹ của nó "vẫn ở mức đáy". Các nhà nghiên cứu viết trong báo cáo: “Chúng tôi không có bằng chứng thuyết phục rằng Mỹ hiện đang suy thoái kinh tế".

Vào đầu những năm 1980, các nhà hoạch định chính sách ở Mỹ, Nhật Bản, Đức, Pháp và Anh đã công bố một sự can thiệp phối hợp vào các thị trường tiền tệ được gọi là Hiệp ước Plaza. Thỏa ước Plaza hay Hiệp định Plaza được ký vào ngày 22/9/1985, tại khách sạn Plaza, New York, Mỹ, nhằm giảm giá USD so với đơn vị tiền tệ của G5 nói trên bằng cách can thiệp vào thị trường ngoại hối. Với tình hình USD tăng giá và kinh tế toàn cầu bất ổn như hiện nay, dư luận đang cho rằng Mỹ và các đối tác nên có một thỏa thuận tương tự.

Thế Phong