Nguy cơ thiếu tôm hùm xuất khẩu sau đợt lũ lụt lịch sử

Vùng nuôi tôm hùm trọng điểm tại vịnh Xuân Đài bị ảnh hưởng khiến nguồn cung loại thủy sản này suy giảm. Ảnh: VASEP.

Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết những ngày cuối tháng 11, vùng nuôi tôm hùm trọng điểm tại Phú Yên, đặc biệt là vịnh Xuân Đài, đã chịu thiệt hại lớn do mưa lũ.

Thiếu tôm hùm về trung hạn

Cụ thể, theo VASEP, nước ngọt đổ ra vịnh khiến tôm hùm sốc nước chết hàng loạt, thậm chí nhiều hộ mất gần như toàn bộ số lồng, phải bán tháo với giá giảm hơn một nửa vì thiếu đá bảo quản.

Với hơn 27.000 lồng nuôi, khu vực này là một trong những vùng cung cấp tôm hùm quan trọng nhất cả nước.

Trong ngắn hạn, các doanh nghiệp xuất khẩu có thể chưa chịu tác động lớn vì nguồn hàng cho các hợp đồng cuối năm đã được chuẩn bị trước.

Tuy nhiên, về trung hạn, thiệt hại đối với tôm hùm sắp thu hoạch có thể khiến nguồn cung đầu năm 2026 suy giảm đáng kể, tạo biến động giá và ảnh hưởng tới khả năng duy trì tốc độ tăng trưởng xuất khẩu hiện tại.

Vịnh Xuân Đài là vịnh biển có sản lượng tôm hùm nuôi thương phẩm lớn nhất cả nước, mỗi năm thu hoạch trên 2.000 tấn tôm thương phẩm xuất khẩu. Dù vậy, những ngày lũ vừa qua đã khiến người dân bỗng chốc "tay trắng".

Ông Võ Ngọc Thạch, Chủ tịch UBND phường Sông Cầu cho biết ngoài con số 1.122 căn nhà bị ngập trong lũ lụt, địa phương này còn bị thiệt hại nặng nề về kinh tế thủy sản.

Ước tính, gần 20,8 triệu con tôm hùm trong 77.740 lồng tôm bị chết, chiếm 95% số lồng mà người dân đã thả nuôi, với tổng giá trị thiệt hại hơn 2.448 tỷ đồng.

Trung Quốc tiếp tục là thị trường lớn

Theo số liệu hải quan Việt Nam, xuất khẩu tôm hùm của Việt Nam tiếp tục tăng mạnh trong tháng 10, đạt 93 triệu USD, tăng 75% so với cùng kỳ năm ngoái.

Trong cơ cấu mặt hàng, tôm hùm xanh vẫn giữ vai trò chủ lực khi chiếm tới 98% tổng kim ngạch, đạt 700 triệu USD và tăng 141% sau 10 tháng.

Ngược lại, tôm hùm bông và tôm hùm loại khác giảm nhẹ lần lượt 22% và 1%, cho thấy thị trường đang tập trung vào dòng tôm có nhu cầu lớn nhất.

Hiện, Trung Quốc và Hong Kong (Trung Quốc) tiếp tục là động lực tăng trưởng quan trọng nhất của ngành tôm hùm Việt Nam.

Trong 10 tháng, xuất khẩu sang thị trường này đạt 702 triệu USD, tăng 135% và chiếm gần như toàn bộ kim ngạch của ngành.

Đà tăng trưởng này nối tiếp giai đoạn bùng nổ từ năm 2024, khi kim ngạch xuất khẩu tôm hùm sang Trung Quốc tăng từ 141 triệu USD năm 2023 lên 404 triệu USD năm 2024, tương đương mức tăng 186%.

Tại thị trường xuất khẩu lớn này, bối cảnh cạnh tranh đang thay đổi nhanh chóng. Số liệu tham khảo từ nguồn của Trung Quốc cho thấy quốc gia tỷ dân nhập gần 49.900 tấn tôm hùm trong 3 quý đầu năm, tăng 13%.

Tuy nhiên, lượng nhập khẩu từ Canada giảm tới 39% do gánh nặng thuế 32%, trong khi tôm hùm Mỹ giảm 10% vì mức thuế 17% và áp lực cạnh tranh ngày càng lớn.

Như vậy, Việt Nam đang trở thành nguồn cung hưởng lợi nhất khi Trung Quốc nhập hơn 17.365 tấn tôm hùm Việt Nam, gấp gần 3 lần cùng kỳ và đạt giá trị 556 triệu USD.

Dù xuất khẩu tăng mạnh, người nuôi trong nước vẫn đối mặt với nhiều khó khăn.

Giá tôm hùm từng giảm mạnh do nguồn cung vượt cầu sau mùa lễ Tết, cùng với cạnh tranh gay gắt từ Australia, Canada, Mỹ và các nước Đông Nam Á như Philippines, Indonesia hay Malaysia, đã tạo áp lực rất lớn lên giá thu mua trong nước.

Khi Trung Quốc dỡ lệnh cấm đối với tôm hùm Australia, thị phần của Việt Nam càng chịu sức ép lớn hơn.

Song song với yếu tố giá, thị trường Trung Quốc đang siết chặt các quy định về chất lượng và đăng ký cơ sở chế biến.

Nếu các quy định mới như Lệnh 280 được áp dụng sớm và nghiêm ngặt, có thể ảnh hưởng trực tiếp đến xuất khẩu, nhất là với mặt hàng tươi sống.

Dù đối mặt với nhiều thách thức mới, tôm hùm vẫn là điểm sáng nổi bật nhất trong bức tranh xuất khẩu thủy sản Việt Nam năm 2025, nhờ sự tăng trưởng mạnh mẽ từ thị trường Trung Quốc.

VASEP nhận định để duy trì và củng cố thành quả này, ngành tôm cần đảm bảo ổn định nguồn cung vùng nuôi, nâng cao năng lực đáp ứng yêu cầu thị trường và chủ động thích ứng với các chính sách thương mại ngày càng chặt chẽ từ Trung Quốc.

Anh Nguyễn