Nguy cơ virus 'thây ma' hồi sinh, làm bùng đại dịch bí hiểm

Nguy cơ giải phóng "virus thây ma"

Hãng tin Guardian cho biết, nhiều nhà khoa học cảnh báo, loài người đang đối mặt với mối đe dọa dịch bệnh mới nghiêm trọng vì những loại virus đã bị đóng băng ở tầng đất đóng băng vĩnh cửu Bắc Cực một ngày có thể bị giải phóng vì tình trạng nóng lên toàn cầu và gây ra một đợt bùng phát dịch bệnh trên quy mô lớn.

Các loại khuẩn nói trên có tên khoa học là Methuselah, hay còn được gọi là virus zombie (thây ma), vốn đã được các nhà nghiên cứu phân lập. Họ lo ngại virus này một có thể làm bùng phát tình trạng y tế khẩn cấp toàn cầu mới, xuất phát từ những dịch bệnh đã có từ rất lâu trong quá khứ.

Virus "thây ma" được phát hiện trong lớp băng vĩnh cửu vùng Bắc Cực (Ảnh: The Guardian)

Do đó, các nhà khoa học đã bắt đầu lập kế hoạch xây dựng mạng lưới giám sát Bắc Cực nhằm xác định chính xác các trường hợp mắc bệnh sớm do loại vi sinh vật cổ đại gây ra. Ngoài ra, mạng lưới sẽ kịp thời tổ chức cách ly, điều trị y tế chuyên biệt cho người mắc virus để kiểm soát dịch bệnh và ngăn những người mắc bệnh rời khỏi khu vực.

Nhà di truyền học Jean Michel Claverie, Đại học Aix-Marseille cho biết: "Tại thời điểm đó, các phần tích về những mối đe dọa dịch bệnh chỉ tập trung vào các bệnh có thể bùng phát tại khu vực phía Nam sau đó lan ra phía Bắc. Trong khi đó ít người chú ý tới những dịch bệnh có thể bùng phát tại khu vực phía Bắc rồi lan sang phía Nam".

Nhận định đó là lỗ hổng nên ông cho rằng có rất nhiều loại virus ở đó có thể lây nhiễm cho con người và khởi phát đại dịch mới.

Đồng tình với quan điểm trên, nhà nghiên cứu virus Marion Koopmans, Trung tâm Y tế Erasmus (Hà Lan) cho biết: “Những virus đang ẩn náu trong lớp băng vĩnh cửu thực sự có khả năng gây ra dịch bệnh bùng phát, chẳng hạn như bệnh bại liệt cổ đại”.

Lớp băng chứa đầy virus cổ đại bí hiểm

Năm 2014, ông Claverie dẫn đầu nhóm nghiên cứu phân lập thành công virus sống ở Siberia, phát hiện chúng vẫn có thể lây nhiễm sang các sinh vật đơn bào dù bị chôn vùi dưới băng tuyết hàng nghìn năm.

Nghiên cứu sâu hơn công bố năm ngoái càng củng cố sự tồn tại của nhiều chủng virus khác nhau từ 7 địa điểm cách biệt tại Siberia, có khả năng lây nhiễm sang các tế bào nuôi cấy khác. Trong đó có mẫu virus đã hơn 48.500 năm tuổi.

“Các loại virus chúng tôi phân lập mới phát hiện có khả năng lây nhiễm amip, không gây nguy hiểm cho con người”, ông chia sẻ. “Tuy nhiên các chủng virus khác trong lớp băng vẫn có thể gây bệnh ở người. Ví dụ chúng tôi đã xác định được dấu vết bộ gen của poxvirus và herpesvirus. Đó là những mầm bệnh phổ biến ở người”.

Lớp băng vĩnh cửu nhiều nơi đang tan chảy trước nguy cơ nóng lên toàn cầu (Ảnh: Green Peace)

Lớp băng vĩnh cửu bao phủ 1/5 bán cầu bắc, che phủ mặt đất trong nhiệt độ dưới 0 độ C hàng trăm nghìn năm qua, tạo ra môi trường lạnh, thiếu ánh sáng và thiếu oxy. Đây là điều kiện hoàn hảo để bảo quản vật liệu sinh học.

“Bạn có thể đặt sữa chua vào lớp băng vĩnh cửu và nó vẫn có thể ăn được vào 50.000 năm sau”, ông Claverie mô tả.

Tuy nhiên, lớp băng vĩnh cửu của trái đất đang phải đối diện với những biến đổi khắc nghiệt. Các tầng băng tại Canada, Siberia hay Alaska đều đang tan chảy do biến đổi khí hậu, gây mất cân bằng môi trường Bắc Cực, khu vực được đánh giá có nhiệt độ tăng nhanh gấp nhiều lần tốc độ trung bình của hiện tượng nóng lên toàn cầu.

Dù vậy, các nhà khoa học cho biết mối nguy hiểm thực sự là khi trái đất nóng lên, băng ở các vùng biển Bắc Cực tan biến, thúc đẩy giao thông và phát triển công nghiệp ở Siberia. Các hoạt động khai thác đào sâu vào lớp băng vĩnh cửu và lòng đất, giải phóng lượng lớn mầm bệnh và các công nhân sẽ hít phải virus.

Vấn đề trên cũng được bà Koopmans nhấn mạnh: “Trong lịch sử, một trong những nguyên nhân chính gây bùng phát dịch bệnh là các tác động vào đất đai, điển hình như bệnh đậu mùa khỉ bùng phát do quá trình đô thị hóa ở châu Phi”.

“Chúng ta có thể sẽ phải chứng kiến những biến động lớn trong việc sử dụng đất đai ở Bắc Cực, gây ra những rủi ro nguy hiểm như chúng ta đã thấy ở nhiều nơi”.

Các tầng băng vĩnh cửu ẩn chứa nhiều vi sinh vật con người chưa từng tiếp xúc (Ảnh: HAL Open Science)

Các nhà khoa học tin rằng tầng sâu nhất của lớp băng vĩnh cửu ẩn chứa các chủng virus hàng triệu năm tuổi, trong khi loài người được cho là chỉ mới xuất hiện khoảng 300.000 năm trước.

Điều đó cho thấy hệ thống miễn dịch của con người có thể chưa từng tiếp xúc với các vi sinh vật đó, gây ra quan ngại về viễn cảnh virus bí hiểm lây lan cho loài người.

Hiện nay, Giáo sư Jean Michel Claverie và các cộng sự đang hợp tác cùng Đại học Bắc Cực UArctic, mạng lưới giáo dục quốc tế ở vùng cực, lên kế hoạch thành lập các cơ sở cách ly và điều trị chuyên biệt, qua đó xác định các trường hợp nhiễm bệnh sớm và ngăn chặn lây lan.

Lưu Gia Huy