Nguyễn Đông Triều và giấc mơ làm sống lại diện mạo giáp trụ Việt

Với nhiều thế hệ người Việt, hình ảnh giáp trụ quân đội trong lịch sử lâu nay chủ yếu được ghi nhớ qua tranh minh họa đơn giản, thiếu đi những chi tiết sống động về trang bị và binh khí. Trên phim ảnh, binh lính xưa không ít lần xuất hiện trong những bộ giáp trụ rời rạc, thậm chí mang dáng dấp vay mượn từ các nền văn hóa khác. Sự thiếu vắng ấy không chỉ là vấn đề của điện ảnh, mà phản ánh một khoảng trống lớn hơn: lịch sử quân sự Việt Nam chưa được hình dung đúng bằng hình ảnh.

Khoảng trống đó đã thôi thúc Nguyễn Đông Triều - một người trẻ bước vào con đường nghiên cứu và phỏng dựng giáp trụ Việt. Cùng các cộng sự, anh đồng sáng lập nhóm Đại Việt Võ Bị, với mục tiêu tái hiện diện mạo quân sự Việt Nam dựa trên nghiên cứu tư liệu, phương pháp khoa học và công nghệ hiện đại.

Triều đến với giáp trụ không phải từ sự lãng mạn hay hoài cổ. Điều khiến anh trăn trở chính là sự sai lệch kéo dài trong cách người Việt hình dung về lịch sử của mình. Khi nhận ra những hình ảnh quen thuộc trên phim ảnh không phản ánh đúng thực tế lịch sử, anh chọn cách tự đi tìm câu trả lời, thay vì chờ đợi một mẫu có sẵn.

Nguyễn Đông Triều - đồng sáng lập nhóm Đại Việt Võ Bị

Kiên nhẫn trong hành trình phỏng dựng

Những bước đi đầu tiên là hành trình nhiều thử thách. Không nguồn tài trợ, không nền tảng sẵn có, Triều và nhóm phải tự bỏ kinh phí, tự nghiên cứu và chấp nhận sai để sửa. Những mẫu giáp đầu tiên ra đời trong trạng thái thử nghiệm liên tục, tốn thời gian hơn nhiều so với tưởng tượng.

“Mỗi sản phẩm sau khi hoàn thiện đều phải được thử nghiệm để kiểm chứng tính đúng - sai. Làm phỏng dựng thì không thể tránh khỏi sai sót, quan trọng là phải chấp nhận và điều chỉnh”, Nguyễn Đông Triều chia sẻ. Với anh, sai không phải thất bại, mà là một bước tất yếu trong quá trình nghiên cứu và hoàn thiện tri thức lịch sử.

Có những bộ giáp được chỉnh sửa hàng chục lần. Tính tổng thể, nhóm đã sửa đi sửa lại vài chục bộ, mỗi bộ là một chuỗi đối chiếu tư liệu, điều chỉnh kết cấu, thử nghiệm hình dáng và khả năng sử dụng. Cái khó lớn nhất, theo Triều, nằm ở chỗ Việt Nam hiện nay gần như không còn hiện vật giáp trụ nguyên bản để tham chiếu trực tiếp.

Bộ Minh Quang Giáp do Đại Việt Võ Bị phỏng dựng trong phim Hộ Linh Tráng Sĩ

Phỏng dựng bằng tư duy khoa học

Trong bối cảnh đó, Đại Việt Võ Bị buộc phải tiếp cận lịch sử bằng thái độ khoa học và cẩn trọng. Nhóm nghiên cứu từ nhiều nguồn chính thống: sách sử, tài liệu học thuật, các hiện vật còn lại trong bảo tàng, tranh vẽ, phù điêu qua các triều đại Lý, Trần, Lê. Những chuyến tham quan tại Bảo tàng Lịch sử Quân sự Việt Nam, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam trở thành một phần quan trọng trong quá trình thu thập tư liệu.

Triều luôn nhấn mạnh sự khác biệt giữa “phỏng dựng” và “phục dựng”. Theo anh, trong lịch sử, việc sản xuất giáp trụ từng được Nhà nước quản lý chặt chẽ, nhưng đến nay hệ thống ấy gần như đã mai một hoàn toàn. Không có hiện vật gốc để đối chiếu, nhóm chỉ có thể tiếp cận công việc của mình như một quá trình phỏng dựng. “Nếu có hiện vật thì mới có thể gọi là phục dựng. Còn trong điều kiện hiện nay, nhóm chỉ có thể phỏng dựng và nói rõ mức độ chính xác mà mình đạt được, chứ không thể khẳng định đúng tuyệt đối”, Nguyễn Đông Triều chia sẻ.

Trong phỏng dựng giáp trụ, Đại Việt Võ Bị vẫn khởi đầu bằng phương pháp thủ công truyền thống. Những bản phác thảo vẽ tay trong sổ, dựa trên tư liệu sách vở và tỷ lệ cơ thể người, là bước đầu để định hình cấu trúc bộ giáp. Cách làm ấy giúp nhóm giữ được tinh thần lịch sử và sự chính xác nền tảng trước khi chuyển sang các khâu kỹ thuật hiện đại.

Song song với việc phác thảo tay, nhóm sử dụng mô hình 3D, phân tích thông số, dựng cấu trúc trên phần mềm để kiểm soát tỷ lệ và kỹ thuật chế tác. Những bản vẽ chi tiết đôi khi nhìn rất giản đơn lại quyết định độ chính xác của toàn bộ sản phẩm. Từ hình dáng tổng thể, cấu trúc lớp giáp, đến hoa văn, màu sắc đặc trưng theo từng triều đại, mọi yếu tố đều được đặt trong một hệ thống nghiên cứu chặt chẽ.

Các bộ liễu diệp giáp - loại giáp phổ biến rộng rãi từ châu Âu đến châu Á, được nhóm Đại Việt Võ Bị phỏng dựng và đưa vào thực nghiệm

Hành trình lấy lại hình hài cho văn hóa quân sự Việt

Những nỗ lực phỏng dựng nghiêm túc ấy không chỉ dừng lại trong nước. Mới đây, bộ giáp trụ do nhóm Đại Việt Võ Bị nghiên cứu và thực hiện đã xuất hiện tại Liên hoan phim Quốc tế Busan (BIFF) lần thứ 30, trong khuôn khổ hoạt động giao lưu của đoàn phim Hộ Linh Tráng Sĩ - Bí ẩn mộ Vua Đinh. Đây là lần đầu tiên một bộ giáp hoàn chỉnh mang diện mạo Đại Việt được đưa ra nước ngoài giới thiệu trong một sự kiện điện ảnh quốc tế, đánh dấu bước tiến quan trọng trong hành trình đưa hình ảnh văn hóa quân sự Việt Nam tiếp cận công chúng toàn cầu.

Có những dự án, nhóm không chỉ tham gia thiết kế mà còn trực tiếp tài trợ trang phục bằng chính sản phẩm mình tự sản xuất. Dù làm việc trong môi trường phim ảnh nơi luôn tồn tại áp lực về tính thẩm mỹ và trình diễn, Triều vẫn giữ nguyên tắc cốt lõi: mọi điều chỉnh đều phải có cơ sở lịch sử.

Với anh, ý nghĩa lớn nhất của việc phỏng dựng giáp trụ nằm ở giá trị văn hóa. “Trước đây nhiều người nghĩ là quân mình chỉ mặc áo vải đi đánh giặc. Nhưng nếu không có trang bị vũ khí, giáp trụ thì làm sao các cụ đánh được”, Triều chia sẻ. Những nghiên cứu của nhóm cho thấy quân đội Việt Nam xưa có hệ thống giáp trụ và binh khí rõ ràng, không hề thua kém các nền quân sự trong khu vực.

Triều mong rằng khi người trẻ nhìn thấy một bộ giáp Việt được phỏng dựng hoàn chỉnh, họ có thể nhận ra diện mạo thật của lịch sử dân tộc. “Tôi chỉ mong những hình ảnh đó được lan tỏa, để mọi người hiểu rằng ngày xưa người Việt mình có trang phục, có hình ảnh rất rõ ràng”, anh nói.

Từ một đam mê cá nhân, Nguyễn Đông Triều đã đi đến con đường học thuật bằng sự kiên trì và trung thực. Giấc mơ làm sống lại diện mạo giáp trụ Việt của anh không ồn ào, nhưng bền bỉ - như chính cách anh và Đại Việt Võ Bị đang lặng lẽ nối lại ký ức thị giác của lịch sử Việt Nam bằng khoa học, trách nhiệm và sự tử tế./.

CTV Phạm Trang