Nguyễn Huy Thiệp đã làm 'nổ tung' văn đàn Việt Nam từ những năm 80 của thế kỷ trước

Ngày 20/3, nhà văn Nguyễn Huy Thiệp qua đời sau một thời gian chống chọi với bệnh tật, hưởng thọ 71 tuổi. Sinh thời, ông là một cây bút được đánh giá là xuất sắc của văn học Việt Nam thời kỳ đổi mới. Sự ra đi của ông khiến những người yêu quý ông và tài văn chương của ông không khỏi tiếc thương.

Nhà văn Đỗ Hoàng Diệu bày tỏ: "Tôi luôn phản đối việc thánh hóa người trần. Con người, dù anh có là ai, tài năng tới đâu, đức độ tới đâu, vẫn vô vàn khiếm khuyết. Nhưng tôi tin thần linh, cùng những huyền hoặc. Tôi nghĩ Nguyễn Huy Thiệp đã viết văn như thần viết. Truyện ông hay không phải do học tập cần cù rèn luyện. Thượng đế đã chọn ông. Nhiều người cứ dè bỉu khi một vài nhà văn Việt nghĩ tới Nobel. Xét riêng về truyện ngắn, Nguyễn Huy Thiệp hơn đứt nhiều văn nhân đã đoạt giải thưởng này".

Cũng nói về sự nghiệp của "Tướng về hưu", nhà văn, nhà viết kịch Nguyễn Quang Lập nói về sự mất mát của văn đàn. Ông cho biết: "Đỗ Hoàng Diệu nói: Trời chọn Nguyễn Huy Thiệp!... Nhưng Diệu đã nói vậy nên tôi xin nói thêm cho rõ ra: Viết văn là nhờ trời chọn chứ không do mình cố gắng. Ở Việt Nam trời đã chọn Nguyễn Huy Thiệp viết văn trong 10 năm (1986-1996). Trong 10 năm này truyện ngắn Nguyễn Huy Thiệp trước sau không ai theo kịp, tất tần tật nhà văn Việt Nam hiện đại đều không theo kịp. Tiếc là trời chỉ chọn ông 10 năm thôi, sau đó trời không chọn ông nữa. Trời không chọn ông vẫn viết tiểu thuyết, và ông đã không theo kịp ai. Trời chọn ông có 10 năm thôi mà đày đọa ông khổ đau suốt cả cuộc đời. Trách trời chỗ đó".

Đối với nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên, nhà văn Nguyễn Huy Thiệp mất đi để lại khoảng trống lớn với văn học Việt Nam.

"Khi ông ấy xuất hiện trên văn đàn với những truyện ngắn đặc sắc, mới mẻ không giống ai đã tạo được dấu ấn sâu đậm. Nói không quá, thì ông đã làm nổ tung văn đàn Việt Nam từ những năm 80 của thế kỷ trước. Ông viết về những vấn đề của cuộc sống xã hội mà trước đó chưa ai nói, bằng cách viết và bút pháp rất riêng biệt. Điều đó chỉ có thể khẳng định là tài năng thiên phú của ông và ý thức làm nghề. Ông ấy từng nói, trước khi xuất hiện trên văn đàn, bản thân đã đọc văn học Việt Nam của các nhà văn đi trước và thấy những điểm yếu, điểm thiếu và điểm chết của văn học Việt. Quả thực, Nguyễn Huy Thiệp đã xuất hiện một cách xuất sắc".

Phạm Xuân Nguyên cho rằng, không trao giải cho Nguyễn Huy Thiệp là khuyết điểm lớn của nền văn học Việt

Theo nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên, có thể nói, Nguyễn Huy Thiệp là đỉnh cao của văn học đổi mới Việt Nam. Từ khi ông ấy mới xuất hiện, sinh thời đến khi nằm xuống, giới văn chương vẫn phải đi tìm và lý giải hiện tượng Nguyễn Huy Thiệp - một con người vốn là thầy giáo dạy Sử, 10 năm dạy ở miền núi rồi khi về lại quê hương, không kiếm được việc làm nên đi vẽ bản đồ cho một công ty thiết bị sách, làm những công việc bình thường.

"Ông không xác lập vị thế và giá trị của mình nhưng giá trị và vị thế ấy không phải ai cũng có và không phải bàn được ngay. Những đóng góp của ông còn cần được tìm hiểu và đánh giá tiếp, nên giới cầm bút Việt Nam từ nay sẽ còn phải tiếp tục "đi tìm Nguyễn Huy Thiệp", nhà phê bình bày tỏ.

Cũng theo nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên, nhà văn nào viết ra cũng nghĩ tác phẩm của mình là nhất, cũng muốn khuấy đảo dư luận và đời sống văn chương, nhưng muốn là một chuyện. Còn truyện của Nguyễn Huy Thiệp? "Thiệp "ném" ra cái nào là cái đó gây tranh cãi, buộc người ta phải tìm đọc và đọc xong thì tranh cãi về mình, về người khác để từ đó thấy bây giờ mình phải nhìn cuộc sống một cách khác đi. Đó là cái tài của Thiệp và cái may của văn học Việt Nam là có Nguyễn Huy Thiệp", ông cho biết.

Cuốn sách "Đi tìm Nguyễn Huy Thiệp" của nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên

Nhắc đến kỷ niệm với cố nhà văn "Tướng về hưu", Phạm Xuân Nguyên kể: "Tôi có nhiều kỷ niệm với ông ấy. Tôi là người biết và quen Thiệp từ khi ông ấy mới xuất hiện, có những truyện ngắn như "Tướng về hưu", "Muối của rừng"… Lúc đó, nhiều người chưa biết Thiệp là ai, còn hỏi nhau "Cái tay Nguyễn Huy Thiệp là ai đấy nhỉ?". Chúng tôi thân thiết và gắn bó với nhau. Sau này, tôi làm cuốn sách "Đi tìm Nguyễn Huy Thiệp" lúc đang công tác ở Hội nhà văn Hà Nội. Đó cũng là hội duy nhất đến thời điểm này đã trao giải thưởng cho Nguyễn Huy Thiệp với tập tiểu luận phê bình "Giăng lưới bắt chim".

Ông Thiệp đã rất cảm kích về điều này. Thiệp rất xứng đáng có được một giải thưởng khi ở đỉnh cao truyện ngắn nhưng lại không có. Tôi thấy, việc không trao giải cho Nguyễn Huy Thiệp là khuyết điểm lớn của nền văn học Việt", nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên bày tỏ.

An Khánh