Nguyên nhân chương trình giảm nghèo bền vững giải ngân vốn chậm

Ngày 25-3, Báo Kiểm toán tổ chức tọa đàm trực tuyến: “Đẩy nhanh tiến độ giảm nghèo bền vững - Vai trò của Kiểm toán nhà nước”.

Tại buổi tọa đàm, ông Vũ Văn Tám, Trưởng phòng Đầu tư dự án 1 (Kiểm toán nhà nước chuyên ngành V) thông tin, Chương trình MTQG giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025 có tổng kinh phí tối thiểu 75.000 tỷ đồng, song trong hai năm 2021-2022, chỉ 9.526,1 tỷ đồng được phân bổ, chiếm khoảng 12,7% tổng kinh phí.

Các đại biểu tại buổi tọa đàm. Ảnh: Minh Thúy

Qua kiểm toán, tỷ lệ giải ngân bình quân đạt 38,6%; trong đó, vốn đầu tư đạt 43,2%, vốn sự nghiệp 29,9%. Đây là mức giải ngân khá thấp so với các chương trình đầu tư công trung hạn khác.

Có 2 nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này. Về khách quan, dịch Covid-19 đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến tiến độ triển khai, đặc biệt trong giai đoạn đầu chương trình.

Về chủ quan, việc giao vốn từ trung ương xuống địa phương bị chậm trễ, đến tháng 5-2022 mới hoàn tất phân bổ vốn năm 2022. Trong khi, các văn bản hướng dẫn từ các bộ, cơ quan trung ương ban hành muộn, phần lớn đến tháng 7-2022 mới có hiệu lực, nội dung lại chưa rõ ràng, chưa sát thực tế, khiến địa phương lúng túng.

Cuối cùng, các dự án, tiểu dự án thuộc Chương trình thường có quy mô nhỏ, xuất phát từ nhu cầu cơ sở, danh mục nhiều, nhưng quá trình lập, thẩm định, phê duyệt lại thay đổi liên tục, kéo dài thời gian thực hiện. Đây là những “nút thắt” chính.

Đồng quan điểm, ông Phạm Hồng Đào, nguyên Phó Chánh Văn phòng Quốc gia về giảm nghèo (Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cũ) nêu thêm, việc phê duyệt một số dự án dàn trải, manh mún và chậm trễ.

Để thúc đẩy tỷ lệ giải ngân vốn Chương trình, ông Vũ Văn Tám cho rằng cần bổ sung, sửa đổi cơ chế, chính sách theo hướng thông thoáng, dễ thực hiện. Điều đáng mừng là Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 111/2024/QH15 ngày 18-1-2024 cho phép thực hiện cơ chế, chính sách đặc thù cho các chương trình MTQG, từ việc phân bổ vốn từ trung ương cho các địa phương, phân cấp phân quyền cho các địa phương và những công trình quy mô nhỏ, kỹ thuật không phức tạp thì áp dụng cơ chế đặc thù.

Bên cạnh đó, Bộ Tài chính giao vốn kịp thời gian, thường vào quý I hằng năm để các địa phương chủ động điều hành ngân sách.

Ông Phạm Hồng Đào đưa quan điểm, tiếp tục rà soát các dự án; nâng cao năng lực cán bộ cấp cơ sở, đồng thời, đẩy mạnh giám sát, đánh giá, nhằm đảm bảo việc thực hiện đúng, hiệu quả, tránh thất thoát, lãng phí.

Thông tin đáng chú ý tại buổi tọa đàm là kết quả đánh giá tỷ lệ hộ nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều tại 12 tỉnh được kiểm toán năm 2022 cho thấy, chỉ có 10/12 tỉnh đạt mục tiêu cao hơn mức giảm nghèo chung của cả nước; có 2 tỉnh Khánh Hòa và Quảng Nam đạt mục tiêu thấp hơn mức giảm nghèo chung của cả nước (tỷ lệ chung từ 1-1,5%/năm). Giảm nghèo chưa thực sự bền vững, nguy cơ tái nghèo và phát sinh nghèo vẫn cao.

Vì vậy, các đại biểu đều cho rằng Kiểm toán Nhà nước có thể giám sát chặt chẽ việc sử dụng nguồn lực, phát hiện sai sót, đề xuất điều chỉnh kịp thời để bảo đảm chương trình đi đúng hướng, đạt mục tiêu và hiệu quả lâu dài.

Hương Thủy