Nguyên nhân khiến vòng xoáy bắt cóc tại các trường học Nigeria vẫn dai dẳng

Quang cảnh một lớp học tại trường Trung học Khoa học Nữ sinh của Chính phủ (GGSS) sau vụ bắt cóc nữ sinh, tại làng Jangebe, Zamfara, Nigeria, ngày 27/2/2021. Ảnh tư liệu AFP/ TTXVN

Theo kênh DW (Đức), vào ngày 21/11 các tay súng đã xông vào Trường Trung học cơ sở Công giáo St. Mary ở Agwara, một thị trấn miền Đông Nigeria. Loạt đạn vang rền của chúng xé toang sự tĩnh lặng trong ký túc xá, nơi học sinh còn đang ngủ. Chúng sau đó bắt đi toàn bộ 303 học sinh cùng 12 giáo viên.

Đây là vụ bắt cóc hàng loạt thứ hai ở Nigeria chỉ trong chưa đầy một tuần. Bốn ngày trước, khoảng hai chục nữ sinh đã bị các tay súng khống chế và đưa đi khỏi một ngôi trường ở bang Kebbi lân cận.

Nigeria đang đối mặt với nhiều cuộc khủng hoảng an ninh chồng chéo tại miền Trung và phía Bắc. Các nhóm khủng bố bao vây nhiều làng mạc, thực hiện các vụ bắt cóc hàng loạt và bắt người để đòi tiền chuộc.

Theo công ty tư vấn SBM Intelligence có trụ sở tại Lagos, trong khoảng thời gian từ tháng 7/2024 đến tháng 6/2025, những kẻ bắt cóc đã nhận hơn 2,57 tỷ naira (1,7 triệu USD).

Trường học là mục tiêu đặc biệt của chúng. Trong 10 năm qua, các băng đảng tội phạm và phiến quân Hồi giáo đã bắt cóc khoảng 1.880 học sinh trên khắp Nigeria. Nhiều em được thả, nhưng một số bị sát hại. Quốc gia Tây Phi này vẫn còn ám ảnh bởi vụ bắt cóc gần 300 nữ sinh ở Đông Bắc Chibok vào năm 2014 do Boko Haram thực hiện. Một số nữ sinh 16 đến 18 tuổi ở thời điểm đó hiện vẫn mất tích.

Sau đó, chính phủ Nigeria khởi động Sáng kiến Trường học An toàn (SSI) nhằm bảo vệ các trường học, đặc biệt là những cơ sở ở các khu vực có nguy cơ cao, khỏi các cuộc tấn công khủng bố. Chi phí ban đầu cho sáng kiến này lên tới 30 triệu USD.

Theo kế hoạch, 500 trường sẽ được thụ hưởng trong giai đoạn một, trong đó 30 trường được lựa chọn làm mô hình điểm. Mục tiêu của Sáng kiến Trường học An toàn là gia cố hệ thống an ninh cho các trường bằng hàng rào thép gai, triển khai lực lượng bảo vệ có vũ trang, tổ chức tập huấn và tư vấn cho cán bộ nhà trường, đồng thời xây dựng kế hoạch an ninh và hệ thống ứng phó nhanh.

Các nữ sinh được trả tự do sau khi bị các tay súng bắt cóc tại Gusau, bang Zamfara, Nigeria, ngày 2/3/2021. Ảnh tư liệu: AFP/ TTXVN

Mặc dù Sáng kiến Trường học An toàn đã đạt một số thành công được ghi nhận, nhưng đà phát triển đã sớm chững lại. Điều này phần lớn là do sự thay đổi trong chính phủ vào năm 2015, với nhiều ý kiến nhận định rằng chính quyền đã thay đổi các ưu tiên.

Bên cạnh đó, việc triển khai sáng kiến diễn ra chậm chạp. Bốn năm trước, khi các vụ bắt cóc tại trường học lại lên đến đỉnh điểm, đặc biệt là ở khu vực Tây Bắc nơi các băng đảng tội phạm hoành hành, chính quyền đã đưa ra kế hoạch tài trợ quốc gia bốn năm cho sáng kiến, với tổng vốn đầu tư 144,7 tỷ naira, bắt đầu từ năm 2023. Năm 2021, một đánh giá chính thức đối với khoảng 81.000 trường học cho thấy nhiều trường dễ bị tấn công.

Các nhà phân tích cho rằng sự phối hợp thiếu nhịp nhàng giữa các lực lượng an ninh Nigeria, cộng với tình trạng thiếu hụt nguồn tài chính, đang khiến Sáng kiến Trường học An toàn gần như tê liệt. Họ nhận định cách triển khai theo kiểu mệnh lệnh từ trên xuống đã khiến nhiều cộng đồng không thể thực sự làm chủ chương trình này.

Confidence MacHarry, một nhà phân tích cấp cao tại SBM Intelligence, đánh giá với DW: "Không có giải pháp thần kỳ nào để cải thiện an ninh và bảo vệ trường học về lâu dài". Ông cảnh báo rằng việc chỉ tập trung vào bảo vệ các cơ sở hạ tầng quan trọng như trường học mà không giải quyết các mối đe dọa rộng lớn hơn mà cộng đồng nông thôn Nigeria đang phải đối mặt.

"Nếu muốn cải thiện khả năng bảo vệ và an ninh tại các trường học trên khắp Nigeria, chúng ta phải áp dụng một cách tiếp cận toàn diện bởi khi các nhóm tội phạm tấn công cộng đồng, dù an ninh trường học có được đảm bảo đến đâu, thì về mặt tâm lý, điều đó cũng sẽ khiến các bậc phụ huynh nản lòng, không muốn cho con em họ đến trường", ông MacHarry nhận định.

Hà Linh/Báo Tin tức và Dân tộc