Nhà báo vĩ đại Hồ Chí Minh hóa thân và tiếp tục dẫn dắt nền báo chí cách mạng Việt Nam

(Tiếp theo kỳ trước)

Phát triển một nền báo chí cách mạng có tính tư tưởng tiên phong, tính chân thật mẫu mực, tính nhân dân toàn vẹn, tính chiến đấu mạnh mẽ, tính đa dạng sinh động, tính hiện đại không ngừng và nhân văn sâu sắc

Trong sự phát triển của đất nước, để nền báo chí nước nhà thực sự là tiếng nói của Đảng, của Nhà nước, của các tổ chức chính trị, xã hội, là diễn đàn của nhân dân, một cách tự nhiên, Đảng không ngừng chăm lo xây dựng một nền báo chí Việt Nam có tính tư tưởng cao, tính chân thật mẫu mực, tính nhân dân sâu sắc, tính chiến đấu mạnh mẽ, tính đa dạng sinh động và tính hiện đại không ngừng phục vụ Tổ quốc và phụng sự nhân dân. Đó là yêu cầu tất yếu trong chỉnh thể của sự nghiệp cách mạng Việt Nam, dưới ngọn cờ Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh!

100 năm qua, trong dòng chảy của lịch sử, vấn đề giữ vững định hướng chính trị tư tưởng cho báo chí cách mạng - mà ở đây là độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội - và báo chí tự ý thức, tự giác ngộ về điều đó, không ngừng cổ vũ và bảo đảm cho báo chí phát hiện và góp phần đấu tranh làm thất bại những âm mưu, thủ đoạn phá hoại của kẻ thù đối với nền độc lập, tự do của dân tộc, giữ vững ổn định chính trị - xã hội đất nước càng trở thành nhiệm vụ cấp bách, to lớn và nặng nề đối với Đảng ta. Và, 100 năm qua, các thế lực thù địch và cả những người thiếu thiện ý vẫn cố sức công kích rằng, chúng ta đã chính trị hóa báo chí, rằng Đảng đã nắm lấy báo chí mà không để cho tư nhân làm báo chí, có nghĩa là đã tước bỏ quyền tự do báo chí (!). Nhắc lại điều mà ai cũng biết, rằng trên thế giới, dù người ta có nói ra hay không, sự thật là các thế lực chính trị, các tổ chức xã hội dưới mọi dung mạo, các tập đoàn kinh tế…, không ai không sử dụng báo chí như những công cụ phục vụ cho lợi ích của mình. Dù các chính trị gia, nhà tư tưởng phương Tây có cổ xúy bao nhiêu cho "tính khách quan", "tự do", "dân chủ"... của báo chí thì trên thực tế không một lực lượng chính trị hay kinh tế nào không sử dụng báo chí vào mục đích chính trị, kinh tế… và coi đây là vũ khí lợi hại, là "phương tiện dẫn vào trái tim, khối óc con người", là "cây cầu dẫn thẳng vào trận địa"... trong cuộc tranh đoạt lợi ích cục bộ và nô dịch dân tộc khác.

Chủ tịch Hồ Chí Minh - Người khai sinh nền báo chí cách mạng Việt Nam - Ảnh tư liệu

Thực tế đó không cho phép chúng ta mơ hồ hay dao động, mất phương hướng.

Kỳ thực điều đó, hơn 70 năm trước, lời chỉ dẫn của Chủ tịch Hồ Chí Minh như dao chém đá và tiên báo: "Phải có lập trường chính trị vững chắc. Chính trị phải làm chủ. Đường lối chính trị đúng thì những việc khác mới đúng được. Cho nên, các báo chí của ta đều phải có đường lối chính trị đúng"(4). Đó chính là tính Đảng của nền báo chí cách mạng Việt Nam. Ngay từ năm 1947, trong tác phẩm “Sửa đổi lối làm việc”, Người chỉ rõ: "Tính Đảng" là, “phải đặt lợi ích của Đảng, của dân tộc lên trên hết, lên trước hết. Vì lợi ích của Đảng tức là lợi ích của dân tộc, của Tổ quốc"(5). Hiện nay, hơn bao giờ hết, báo chí càng phải phục vụ tự giác trên cơ sở khoa học, sáng tạo và hiệu quả sự nghiệp cách mạng của dân tộc, dưới ngọn cờ của Đảng.

Nhận thức và hành động trái điều đó, có nghĩa là chệch hướng chính trị. Đó cũng chính là nguyên tắc sáng tạo, là phẩm chất và ý thức tự nguyện xã hội chủ nghĩa của hệ thống báo chí và đội ngũ nhà báo nước ta 100 năm qua. Rằng, “Bất kỳ bao giờ, bất kỳ việc gì, đều phải tính đến lợi ích chung của Đảng, phải đặt lợi ích của Đảng lên trên hết, trước hết, việc của cá nhân và lợi ích của cá nhân phải để lại sau. Đó là nguyên tắc tối cao của Đảng. Mỗi một đảng viên phải ghi chắc điều đó. Chúng ta gọi nó là Đảng tính”(6).

Lịch sử dân tộc bảo chứng, báo chí là một nhân tố quan trọng, một phương tiện hết sức to lớn trong việc hướng dẫn nhận thức, hình thành dư luận xã hội tích cực trong sự vận động của dân tộc, dưới ngọn cờ của Đảng. Và đến lượt nó, dư luận xã hội tích cực lại là tiền đề, điều kiện, là nguyên nhân cho chính trị - xã hội ổn định. Bởi vậy, khi báo chí đánh mất định hướng chính trị, mất niềm tin, sẽ trở thành lực lượng tiêu cực và mang trong nó sức phá hại ghê gớm. Điều này càng trở nên đặc biệt nguy hiểm khi lịch sử ở vào thời điểm bước ngoặt với những biến cố phức tạp, khó lường; và trong bối cảnh quốc tế hóa thông tin với không gian thông tin toàn cầu đang thu nhỏ lại đến mức như một "làng thông tin" hiện nay, vấn đề đó càng quan trọng. Và, tầm nhìn của Nguyễn Ái Quốc - Hồ Chí Minh về báo chí càng thực sự mang tầm vóc thế kỷ đối với dân tộc và nhân loại!

Khi giữ tính Đảng, tự báo chí đã hàm chứa tính chân thật và đây là đặc trưng của báo chí, hơn nữa là yêu cầu sống còn của nền báo chí cách mạng. Hồ Chí Minh yêu cầu: "Không biết rõ, hiểu rõ, chớ nói, chớ viết. Khi không có gì cần nói, không có gì cần viết chớ nói, chớ viết càn"(7); "chưa điều tra, chưa nghiên cứu, chưa biết rõ, chớ nói, chớ viết"(8). Người luôn đau đáu: “Một là: Phải đặt lợi ích của Đảng, của dân tộc lên trên hết. Hai là: Việc gì cũng phải điều tra rõ ràng, cẩn thận và làm đến nơi đến chốn… Ba là: Lý luận và thực hành phải luôn đi đôi với nhau”(9), tất cả bởi mục đích và hoạt động của nền báo chí cách mạng khi nó sinh ra, hoạt động và tự khẳng định vị thế, vai trò của nó, là phục vụ nhân dân và phụng sự Tổ quốc.

Dưới ánh sáng tư tưởng đó của Người, xuất phát từ sự thống nhất giữa mục tiêu của Đảng với lợi ích của dân tộc, của nhân dân, sự chân thật và tự do của báo chí chúng ta được bảo đảm tất yếu bởi lợi ích chân chính của toàn thể đất nước thống nhất với lợi ích của nhân dân, vì nền độc lập, tự do và vì chủ nghĩa xã hội Việt Nam, Đảng hết sức chăm lo “phát triển các phương tiện thông tin đại chúng, thông tin đa dạng, nhiều chiều, kịp thời, chân thực và bổ ích”(10). Trong điều kiện hiện nay, nếu báo chí đưa thông tin càng nhanh nhạy, càng phong phú thì càng tốt nhưng nhanh nhạy và phong phú đến mấy cũng phải bảo đảm trung thực, chính xác, toàn diện và không thổi phồng hoặc bôi đen; phải cân nhắc hiệu quả xã hội, vì lợi ích chung, không giật gân, câu khách, không mơ hồ, mất cảnh giác, không để lộ bí mật quốc gia. Đó là kỷ luật của báo chí chúng ta.

Bản thân tính tư tưởng, tính chân thật của báo chí nước nhà đã hàm chứa trong nó một cách tự nhiên tính nhân dân sâu sắc. Hồ Chí Minh cảnh báo: "Một tờ báo không được đại đa số (dân chúng) ham chuộng thì không xứng đáng là một tờ báo". Tôn chỉ đó càng đòi hỏi hệ thống báo chí cách mạng phải nỗ lực không ngừng nâng cao tính chân thật bất biến và tính dân chủ rộng rãi để thật sự xứng đáng là diễn đàn của nhân dân. Báo chí cách mạng không chỉ là nơi nhân dân nói mà còn phải là nơi dung cảm và chân thật nói tiếng nói phụng sự nhân dân, phục vụ cách mạng. Nhân dân muốn nói gì, viết gì thì có báo Đảng, báo của đoàn thể mình, báo của ngành mình - diễn đàn cũng của chính nhân dân - chứ không cần tới một tờ báo tư nhân nào nữa hết.

Trái thế, tất bại.

Do đó, trách nhiệm của nhà báo, của báo chí chúng ta là đáp ứng vô điều kiện quyền được thông tin của các tầng lớp nhân dân, đồng thời phải lắng nghe tiếng nói của nhân dân: "Không riêng gì viết sách, viết báo, mà công tác gì muốn làm tốt đều phải coi trọng ý kiến của nhân dân"(11).

Vì thế, ngày 24-4-1965, trong bức điện gửi Hội Nhà báo Á Phi, Hồ Chí Minh viết: "Đối với những người viết báo chúng ta, cái bút là vũ khí sắc bén, bài báo là tờ hịch cách mạng..."(12). Tâm sự với các nhà báo nước ta, Người căn dặn thân tình: "Cán bộ báo chí cũng là chiến sĩ cách mạng. Cây bút, trang giấy là vũ khí sắc bén...", "ngòi bút của các bạn cũng là những vũ khí sắc bén trong sự nghiệp phò chính, trừ tà", "cho nên phải có tính chất quần chúng và tinh thần chiến đấu"(13).

Là tấm gương phản chiếu xã hội, là tiếng nói của Đảng, của Nhà nước, của các tổ chức chính trị, xã hội và là diễn đàn của nhân dân, nền báo chí chúng ta tất yếu mang trong nó tính đa dạng bản sắc không ngừng phát triển trong tính thống nhất của hệ giá trị Việt Nam và đời sống báo chí quốc tế. Hồ Chí Minh dặn dò: “Mục đích chung của chúng ta là xây dựng chủ nghĩa xã hội, đấu tranh thực hiện thống nhất nước nhà, giữ gìn hòa bình thế giới. Nhưng mỗi tờ báo như báo của nông dân, báo của công nhân, báo của thanh niên, báo phụ nữ..., nên có đặc điểm của nó, về hình thức thì không rập khuôn; rập khuôn thì báo nào cũng khô khan, làm cho người xem dễ chán”(14).

Càng bước vào thập kỷ thứ ba của thế kỷ XXI, với sự phát triển như vũ bão của khoa học và công nghệ, tiến trình toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế càng trở nên phổ biến và bức thiết hơn, các dân tộc càng trở nên gần gũi nhau hơn trong một “thế giới phẳng” và không phẳng. Báo chí chính là chiếc cầu nối kết sự giao tế giữa các quốc gia, là phương tiện giúp cho sự hiểu biết nhau hơn giữa các cộng đồng. Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ dẫn: "Báo của ta có một địa vị quan trọng trong dư luận thế giới, cho nên làm báo phải hết sức cẩn thận về hình thức, về nội dung, về cách viết", “không được bịa ra”(15).

Theo tư tưởng đó của Người, Đảng ta yêu cầu báo chí một mặt phải chủ động, sáng tạo làm tốt công tác thông tin đối ngoại, giúp cộng đồng quốc tế, cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài có thông tin kịp thời, đúng đắn về tình hình đất nước, tranh thủ sự đồng tình của nhân dân ta; mặt khác, không ngừng nâng cao chất lượng chính trị, văn hóa, khoa học, công nghệ, nghề nghiệp, từng bước hiện đại hóa; đồng thời, kiên quyết, kiên trì cuộc đấu tranh chống chiến lược “diễn biến hòa bình” trên lĩnh vực tư tưởng, chính trị; kiên định, vững vàng trước mọi diễn biến phức tạp của tình hình, đề ra đường lối, chiến lược đúng đắn, tạo cơ sở vững chắc về chính trị, tư tưởng để báo chí vượt qua mọi thử thách, hoàn thành nhiệm vụ chính trị.

Đó là thước đo bản lĩnh chính trị, bản lĩnh nghề nghiệp, trách nhiệm xã hội và nghĩa vụ công dân được thể hiện tập trung ở việc thực hiện đạo đức nghề nghiệp của mỗi người cầm bút; thước đo tính chính trị đúng đắn hay chệch hướng, trình độ phát triển nghề nghiệp cao hay thấp, khả năng tổ chức chặt chẽ hay chệch choạc của cả hệ thống báo chí trong việc thực hiện thiên chức của báo chí cách mạng vừa là người tuyên truyền tập thể, người cổ động tập thể vừa là người tổ chức tập thể, vì độc lập dân tộc gắn chặt với chủ nghĩa xã hội. Đó chính là cội nguồn làm nên vị thế, sức mạnh của nền báo chí nước nhà đối với đất nước và trên trường quốc tế, trong bối cảnh toàn cầu hóa đầy cơ hội nhưng cũng tiềm tàng những nguy cơ, thách thức "mất, còn" 100 năm qua.

Tổng hòa toàn bộ những nhân tố đó, tiếp tục xây dựng và hoàn thiện một hệ giá trị làm rường cột và không ngừng lan tỏa, thấm sâu trong đời sống báo chí, đổi mới diện mạo, phát triển cốt cách và nâng cao bản lĩnh của nền báo chí nước nhà trong kỷ nguyên mới thịnh vượng.

(còn nữa)

(4) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.9, tr.414.
(5) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.5, tr.290-291.
(6) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.6, tr.290.
(7) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.4, tr.526.
(8) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.4, tr.530.
(9) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.5, tr.291.
(10) Đảng Cộng sản Việt Nam: Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội, NXB Sự thật, Hà Nội, 1991, tr.15.
(11) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.10, tr.661.
(12) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.11, tr.441.
(13) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 9, tr. 414.
(14) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t. 9, tr. 414.
(15) Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.10, tr.616.

TS. Nhị Lê