Nhà linh trưởng học hàng đầu thế giới qua đời ở tuổi 91

Nhà linh trưởng học, nhà nghiên cứu tập tính học và nhân chủng học người Anh Jane Goodall tại Đại sứ quán Anh, ở Buenos Aires, Argentina, ngày 15/8/2024. Ảnh: Reuters

Theo thông báo, bà Goodall qua đời do tuổi cao sức yếu tại bang California (Mỹ) trong lúc quá trình tham gia chuyến diễn thuyết. Thông báo cho hay: “Những phát hiện của bà trong lĩnh vực tập tính học đã làm thay đổi khoa học, và bà là người không mệt mỏi trong nỗ lực bảo vệ, phục hồi thế giới tự nhiên”.

Sinh năm 1934 tại London và lớn lên ở Bournemouth, tình yêu động vật của Jane Goodall được nuôi dưỡng từ nhỏ qua những cuốn sách “Tarzan” và “Bác sĩ Dolittle”. Không đủ điều kiện theo học đại học sau khi rời trường, bà từng làm thư ký và nhân viên một hãng phim trước khi đặt chân tới Kenya năm 1957. Tại đây, cuộc gặp với nhà nhân chủng học nổi tiếng Louis Leakey đã mở ra hành trình đưa bà tới rừng Gombe, bên hồ Tanganyika (Tanzania ngày nay), nơi bà bắt đầu công trình nghiên cứu tinh tinh mang tính bước ngoặt.

Từ năm 1960, Goodall đã thách thức các chuẩn mực khoa học khi đặt tên cho những con tinh tinh thay vì đánh số, quan sát và ghi nhận tính cách cá thể, đời sống gia đình và các mối quan hệ cảm xúc của chúng. Bà cũng phát hiện tinh tinh biết sử dụng công cụ – một phát hiện làm rung chuyển giới khoa học. Từ những phát hiện của bà, ông Leaky đã kết luận: “Chúng ta phải định nghĩa lại khái niệm công cụ, định nghĩa lại con người, hoặc chấp nhận tinh tinh cũng là con người”.

Nhờ sự hợp tác với Hiệp hội National Geographic, hình ảnh và công trình của bà lan tỏa khắp thế giới, đưa quần thể tinh tinh ở Gombe trở thành cái tên quen thuộc với công chúng. Năm 1977, bà sáng lập Viện Jane Goodall nhằm duy trì nghiên cứu, đồng thời mở rộng sang bảo tồn, giáo dục môi trường và phát triển cộng đồng. Chương trình “Roots & Shoots” do bà khởi xướng sau đó đã truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ trên toàn cầu.

Bà là tác giả của hơn 30 cuốn sách, trong đó có “Reason for Hope: A Spiritual Journey” xuất bản năm 1999. Năm 2003, bà được Nữ hoàng Anh phong tước Dame và năm 2025 được trao Huân chương Tự do của Tổng thống Mỹ.

Trong những thập kỷ cuối đời, Goodall trở thành một nhà hoạt động môi trường quốc tế, đi khắp thế giới kêu gọi hành động chống biến đổi khí hậu. Bà nói vào năm 2000: “Chúng ta đã quên rằng mình là một phần của thế giới tự nhiên".

Trước khi qua đời, Goodall vẫn hoạt động không ngừng nghỉ: chỉ một tuần trước, bà còn phát biểu tại Tuần lễ Khí hậu ở New York. Nhà khoa học người Anh từng phát biểu vào năm 2002: “Vẫn còn hy vọng... Hy vọng đó nằm trong tay chúng ta, trong tay các con cháu chúng ta".

Thanh Tùng (TTXVN)