Nhà văn, dịch giả Kiều Bích Hậu: Bền bỉ kết nối những tâm hồn yêu văn học

- Xin chào nhà văn, dịch giả Kiều Bích Hậu. Chúc mừng chị vừa được Hiệp hội Văn hóa Ý - Rhegium Julii trao tặng giải thưởng danh giá "Trọn đời vì văn hóa" năm 2025. Chị có thể chia sẻ về niềm vui này với độc giả Văn nghệ Công an?

Nhà văn Kiều Bích Hậu nhận giải thưởng từ ngài Giuseppe Bova - Chủ tịch Rhegium Julii. Ảnh: Vadala Alfredo

+ Chào bạn đọc của Văn nghệ Công an! Khi nhận được câu hỏi này, tôi đang ở Reggio Calabria (nước Ý), chuẩn bị cho việc dự lễ trao giải, tôi vẫn còn nguyên cảm giác ngỡ ngàng và hạnh phúc. Giải thưởng danh giá “Trọn đời vì văn hóa” năm 2025 mà Hiệp hội Văn hóa Ý - Rhegium Julii trao tặng thực sự là một điều nằm ngoài sức tưởng tượng của tôi. Lúc đầu, tôi đã vô cùng bất ngờ, bởi tôi biết có biết bao người giỏi hơn mình, hoạt động trong lĩnh vực văn hóa, đặc biệt là văn học, lâu hơn mình rất nhiều. Vậy mà, một tổ chức ở một nơi rất xa xôi như nước Ý lại biết đến những điều tôi lặng lẽ làm và quyết định trao giải thưởng đặc biệt này.

Sau này, qua những trao đổi với ban tổ chức, tôi nhận ra rằng, dù ở đâu hay làm bất cứ điều gì, miễn là chúng ta làm với tất cả tâm huyết, những việc ấy đều đã được ghi nhận vào vũ trụ. Và, sớm hay muộn, chúng ta cũng sẽ nhận được sự đền đáp xứng đáng. Dù vậy, giải thưởng này không làm thay đổi tâm niệm của tôi. Từ những ngày đầu dấn thân vào các hoạt động giao lưu văn chương quốc tế, tôi luôn làm việc hết mình mà không kỳ vọng bất kỳ sự công nhận hay thành tựu nào. Với tôi, niềm vui lớn nhất là được kết nối những tâm hồn yêu văn học, mang văn chương Việt Nam ra thế giới và ngược lại.

- Là một nhà văn, dịch giả hoạt động trong môi trường quốc tế đã nhiều năm, đây có phải là một “lợi thế cộng điểm” để chị được vinh danh tại giải thưởng lần này không? Nhân dịp này, chị có ý tưởng gì trong việc giới thiệu, kết nối một số tác phẩm văn học Việt Nam đến với độc giả Ý?

+ Với tiêu chí riêng, giải thưởng “Trọn đời vì văn hóa”, Hiệp hội Văn hóa Ý - Rhegium Julii không đánh giá một tác phẩm cụ thể, mà ghi nhận toàn bộ quá trình cống hiến của một cá nhân cho sự phát triển văn hóa. Rhegium Julii tìm kiếm những người đã dành cả cuộc đời để làm việc trong lĩnh vực văn hóa, mang lại những giá trị to lớn và lâu dài. Việc lựa chọn của Hiệp hội Rhegium Julii ngoài việc dựa trên chất lượng nghệ thuật của tác phẩm thì còn xét đến tầm ảnh hưởng, sự bền bỉ và những đóng góp ý nghĩa mà một cá nhân mang lại cho nền văn hóa.

Bởi thế, tôi cho rằng, việc trao giải cho tôi năm nay là sự công nhận cho hành trình 7 năm kiên trì, bền bỉ trong vai trò cầu nối văn hóa Việt - Ý, cũng như với các quốc gia khác trên thế giới. Như vậy, những nỗ lực trong việc giới thiệu văn học Việt Nam ra thế giới và góp phần xây dựng mạng lưới kết nối toàn cầu giữa các tác giả, dịch giả, nhà xuất bản và tích cực tham gia các sự kiện giao lưu văn chương quốc tế là những điều đáp ứng cho tiêu chí của Hiệp hội Rhegium Julii.

Tôi từng kết nối và thực hiện hợp tuyển thơ “Sông núi trên vai” với tác phẩm của 60 nhà thơ thời chiến tranh Việt Nam được dịch sang tiếng Ý và xuất bản tại Ý năm 2019, sau đó được liệt vào danh sách Top 10 tác phẩm văn học Á châu xuất bản tại Ý (cuốn này đứng thứ 7).

Nhà thơ người Ý, chị Laura Garavaglia trước đó nói với tôi rằng, quá hiếm hoi tác phẩm văn học Việt Nam xuất bản tại Ý, do đó, “Sông núi trên vai” thu hút được sự quan tâm đặc biệt. Sau đó, chính chị đề nghị tôi gửi một tập thơ của mình cho chị chuyển ngữ, nhờ đó, tập thơ “Ẩn số” song ngữ Ý - Anh của tôi đã xuất bản tại Ý năm 2020. Tôi sẽ tiếp tục giữ các mối quan hệ với bạn thơ và các tổ chức văn học, văn hóa Ý để giới thiệu tác phẩm Việt Nam sang Ý và ngược lại.

- Như chị đã chia sẻ, trong buổi trao giải thưởng, chị sẽ đọc ba tác phẩm thơ chọn lọc của mình và chia sẻ quan điểm về thơ đương đại. Có điều gì ở thơ đương đại Việt Nam khiến chị đang tha thiết muốn chia sẻ với cộng đồng yêu thơ quốc tế?

Poster in hình 2 tác giả được trao giải thưởng năm 2025 là nhà văn Kiều Bích Hậu của Việt Nam và nhà thơ người Bồ Đào Nha Jose Manuel De Vasconselos.

+ Điều mà tôi luôn tha thiết muốn lan tỏa đến bạn bè quốc tế chính là vẻ đẹp đa dạng và sự nhiệt thành, tinh thần đổi mới của các tác giả thơ ca Việt Nam. Tôi nhận thấy thơ ca Việt Nam vô cùng phong phú về thể loại, từ thơ tự do, trữ tình cho đến những thể nghiệm mang tính đột phá. Các nhà thơ Việt Nam luôn tìm kiếm những lối đi riêng biệt, không ngừng sáng tạo để mang lại những tác phẩm có giá trị. Hơn cả, họ luôn đau đáu về sứ mệnh của mình: làm sao để tác phẩm có thể nuôi dưỡng một tâm hồn tinh khiết, nhiệt huyết cho bạn đọc. Tinh thần này rất đáng trân trọng và cần được lan tỏa.

Trong một thế giới đầy biến động, chúng ta cần hơn bao giờ hết sự thấu hiểu, hỗ trợ và yêu thương để hóa giải mọi vấn đề. Sứ mệnh của người làm thơ không chỉ là sáng tạo nghệ thuật mà còn là lan truyền thông điệp về hòa bình, tình đoàn kết và lòng nhân ái, cùng chung tay vì những giá trị chung: phát triển con người và bảo toàn thế giới.

- Theo thông lệ, các giải thưởng quốc tế thường có giá trị vật chất nhỏ nhưng giá trị tinh thần mà nó chứa đựng lại vô cùng lớn lao. Chị có thể chia sẻ, giải thưởng “Trọn đời vì văn hóa” năm 2025 do Hiệp hội Văn hóa Ý trao cho chị lần này có ý nghĩa như thế nào đối với con đường văn chương mà chị đã và đang theo đuổi?

+ Giải thưởng "Trọn đời vì văn hóa" năm 2025 của Hiệp hội Văn hóa Ý thực sự có ý nghĩa rất lớn đối với tôi: nó vượt xa mọi sự mong đợi. Vượt lên trên sự công nhận cho những nỗ lực cá nhân, nó là một nguồn động lực mạnh mẽ cho cả một tập thể. Giải thưởng này củng cố thêm niềm tin của tôi vào con đường mình đang đi. Nó cho thấy rằng, những việc chúng tôi lặng lẽ làm, từ dịch thuật, trao đổi văn chương, đến kết nối các nhà văn, nhà thơ trên toàn cầu đều đang được ghi nhận.

Đặc biệt, tôi tin rằng giải thưởng này sẽ truyền cảm hứng cho rất nhiều người, không chỉ riêng tôi. Các chị em trong nhóm Nữ dịch giả Hà Nội và các cộng tác viên của chúng tôi trên khắp thế giới cũng sẽ có thêm động lực để tiếp tục miệt mài làm việc, bất chấp những rào cản hay những lời gièm pha. Chúng tôi sẽ cùng nhau vượt qua mọi thử thách, vì chúng tôi biết rằng công việc mình đang làm có ý nghĩa thực sự. Giải thưởng này là một minh chứng sống động rằng, những đóng góp âm thầm, bền bỉ cuối cùng cũng sẽ được đền đáp xứng đáng.

- Theo dõi hành trình của Kiều Bích Hậu với văn chương trong những năm gần đây, có thể thấy chị rất tích cực trong những hoạt động ngoại giao văn hóa thông qua văn chương. Điều gì thôi thúc chị tích cực như vậy trong những hoạt động này?

+ Những năm gần đây, quả thật tôi dành rất nhiều tâm huyết cho các hoạt động ngoại giao văn hóa thông qua văn chương. Điều thôi thúc tôi mạnh mẽ nhất xuất phát từ một câu hỏi đã ám ảnh tôi suốt một thời gian dài. Trong quá trình đọc sách và nghiên cứu, tôi đã đọc rất nhiều tác phẩm đoạt các giải thưởng lớn trên thế giới như Nobel, Booker.

Tôi thực sự ấn tượng và khâm phục những tác giả này, nhưng đồng thời, tôi cũng trăn trở một điều: "Tại sao Việt Nam có nhiều tác giả tài năng, với những tác phẩm giàu giá trị, mà mãi vẫn chưa được thế giới biết đến và công nhận một cách xứng đáng?".

Chính câu hỏi này đã trở thành động lực mạnh mẽ để tôi dấn thân vào các hoạt động dịch thuật, giao lưu văn hóa và quảng bá văn chương. Tôi tin rằng, văn học Việt Nam có đủ sức mạnh để vươn ra thế giới, các nhà văn Việt Nam cần tự tin và chân thật hơn nữa, viết tận lực suy tưởng của mình và đừng tự biên tập chính mình thêm nữa... Và, tôi muốn góp một phần nhỏ bé để làm cầu nối, để những tác phẩm của các tác giả Việt Nam được bạn bè quốc tế biết đến rộng rãi hơn. Đó là một sứ mệnh đầy ý nghĩa và thôi thúc tôi không ngừng nỗ lực mỗi ngày.

- Xin cảm ơn nhà văn, dịch giả Kiều Bích Hậu!

Nguyệt Hà (thực hiện)