Nhà viết kịch Vương Lan: Tác giả sân khấu tiên phong khai thác đề tài công nhân

Nhà viết kịch Vương Lan là hội viên ưu tú tiền bối của Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam, là tác giả hàng đầu của sân khấu Việt Nam trong giai đoạn từ cuối những năm 1950 - 1974.

Trong hơn 16 năm lao động sáng tạo từ khi viết vở kịch “Bão biển” năm 1958 đến vở kịch cuối cùng viết xong ngay trước khi mất, ngày 28/4/1974, khi vừa mới 45 tuổi, nhà viết kịch Vương Lan đã có hơn 10 vở kịch được các Đoàn Kịch nói Nhân dân Trung ương, Đoàn kịch nói Nam Bộ, Đoàn kịch nói Hải Phòng.

Đoàn kịch nói Quảng Ninh và nhiều đoàn kịch chuyên nghiệp lớn cũng như các đơn vị nghệ thuật quần chúng khác ở miền Bắc khi đó dàn dựng phục vụ nhân dân và được hoan nghênh nhiệt liệt.

NSND Lê Chức phát biểu

Ông là tác giả sân khấu tiên phong đi vào đề tài công nhân, xây dựng con người mới Việt Nam xã hội chủ nghĩa và có những thành công lớn. Ông cũng là nhà viết kịch tiên phong đi vào đề tài hòa hợp dân tộc và có vở kịch bất hủ “Tay trong tay” hay “Cho những ngày mai”.

Ông đi xa đã 51 năm nhưng những các vở kịch của ông như “Bão biển”, “Đêm cửa biển”, “Người thân mến”, “Tuyến phía Nam”, “Chuyến phà đêm”, “Gió Đèo Nai”, “Tay trong tay”, “Ngoài giới hạn”... vẫn như vừa mới viết ra, đầy chất thời sự hiện đại.

Nhìn riêng về dòng văn học nghệ thuật Quảng Ninh, Chi hội trưởng Chi hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam tại Quảng Ninh, đạo diễn sân khấu Lê Chính cho rằng, nhà viết kịch Vương Lan là người cống hiến quan trọng, hình thành nên dòng văn học kịch viết về công nhân vùng mỏ Quảng Ninh.

"Hơn 50 năm đã qua với biết bao biến cố thăng trầm của lịch sử, song còn đọng mãi trong ta những tác phẩm ghi dấu ấn với thời gian, còn tươi nguyên giá trị về nội dung và tư tưởng và nghệ thuật. Không chỉ có thế, những tác phẩm của nhà viết kịch Vương Lan còn có giá trị sâu sắc về sử liệu đối với lịch sử của vùng mỏ Quảng Ninh, tiêu biểu như: "Câu chuyện Lò 68", "Đêm cửa biển", "Người thân mến", "Chuyến phà đêm", "Tuyến phía Nam", "Gió Đèo Nai", "Đội quân ngầm"…", đạo diễn Lê Chính chỉ ra.

Các kịch bản của tác giả Vương Lan

Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu bảo tồn và phát huy văn hóa dân tộc, Tổng Biên tập tạp chí Văn hiến Việt Nam-Nguyễn Thế Khoa lý giải, sở dĩ gọi Vương Lan là “người mở đường lặng lẽ” bởi ông là tác giả sân khấu đầu tiên đi vào đề tài công nhân, gắn bó sâu sắc với vùng mỏ Quảng Ninh, đất cảng Hải Phòng và tuyến đường vận tải Bắc Nam của hậu phương lớn chi viện cho tiền tuyến lớn trong kháng chiến chống Mỹ.

Đồng quan điểm với ông Nguyễn Thế Khoa về vai trò “người mở đường lặng lẽ” của nhà viết kịch Vương Lan, nhất là về đề tài công nhân, nhiều nhà nghiên cứu cho rằng số lượng tác phẩm thực tế của ông còn nhiều hơn những gì chúng ta đã biết. Ông đã những đóng góp lớn của ông đối với sân khấu nói riêng, văn học, nghệ thuật nói chung.

PGS.TS Lưu Khánh Thơ nhận định, Vương Lan suốt đời gắn bó, tâm huyết với đề tài công nhân, với việc xây dựng hình tượng người công nhân trong sản xuất và chiến đấu. Ở hầu hết các vở kịch của ông, nhân vật chính diện, nhân vật tích cực đều là người công nhân trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa. Nó là sự phản ánh chân thực đặc điểm nổi bật của hiện thực cuộc sống diễn ra trên đất nước ta một thời. Rất nhiều giá trị cũ đã được định lại. Dòng hiện thực phức tạp bội phần ấy đã dội vào những vở kịch của Vương Lan những con sóng dữ dội và mới mẻ.

"Mẫn cảm nghệ sĩ và ý thức công dân đã thôi thúc ông viết nên những vở kịch chứa đựng nhiều vấn đề nóng bỏng của đời sống. Kịch là nơi Vương Lan có thể bộc lộ trực tiếp hơn những khám phá và nhận thức của ông, là nơi ông có thể đóng góp được một cách trực tiếp và tích cực hơn cho cuộc sống”, PGS.TS Lưu Khánh Thơ nói.

Nhà thơ Trần Đăng Khoa, Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam và NSND Lê Chức còn đề xuất nên có Giải thưởng Nhà nước cho những cống của nhà viết kịch Vương Lan – một con người đáng kính, mở đường cho văn học nghệ thuật dành cho giai cấp công nhân, cụ thể là người công nhân đất mỏ.

NSND Lê Chức nhấn mạnh: Nhà viết kịch Vương Lan cùng một thế hệ nghệ sĩ đã tạo nên thời hoàng kim của sân khấu Việt Nam. Sự lặng lẽ của nhà viết kịch Vương Lan là sự lặng lẽ của những tâm hồn lớn, nghệ sĩ lớn để chúng ta hôm nay bừng tỉnh.

Thanh Xuân