Nhận diện rào cản khiến nhà báo nữ tài năng 'ngần ngại' lên làm quản lý

Các nhà báo nữ chia sẻ tại Diễn đàn Báo chí toàn quốc 2025. Ảnh: Thu Hằng.

Trong khuôn khổ Hội báo toàn quốc 2025, chiều 19/6 đã diễn ra Diễn đàn báo chí phiên chủ đề: "Lãnh đạo nữ trong báo chí: Tiếng nói của nữ giới trong điều hành tin tức".

NỮ NHÀ BÁO NGÀY CÀNG KHẲNG ĐỊNH VAI TRÒ TRONG HỆ THỐNG BÁO CHÍ

Phát biểu khai mạc diễn đàn, bà Phan Thanh Phong, Trưởng Ban Chuyên đề, Báo Nhân dân, cho biết qua một thế kỷ phát triển của nền báo chí cách mạng Việt Nam, bóng dáng những người phụ nữ làm báo luôn hiện diện - âm thầm nhưng bền bỉ, đôi khi chưa được chú ý đúng mức nhưng lại là một phần không thể thiếu của lịch sử nghề nghiệp này.

Họ không chỉ viết báo, mà còn dấn thân ra thực địa, cầm bút như một thứ vũ khí, và để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng bạn đọc cũng như trong đời sống báo chí nước nhà.

Ngay trong những năm tháng chiến tranh ác liệt, nhiều nữ phóng viên đã bước ra khỏi giới hạn “truyền thống” của nữ giới, đối diện với hiểm nguy, sống giữa chiến trường. Những cái tên như Dương Thị Xuân Quý, Phạm Thị Ngọc Huệ, Tố Nga, Hà Phương… không chỉ là những nhà báo - họ còn là những chứng nhân sống động và can trường của thời đại, là người kể lại cuộc chiến bằng con chữ, và cũng là người đã nằm xuống như một chiến sĩ thực thụ.

Đến thời kỳ đổi mới, phụ nữ làm báo tiếp tục khẳng định bản lĩnh qua những vai trò ngày càng cao hơn trong hệ thống báo chí. Nhiều nữ tổng biên tập đã góp phần mở ra tư duy làm báo nhân văn, đổi mới và gắn với thời cuộc.

"Họ không chỉ là “người giữ ghế”, mà là những người giữ bản sắc, điều phối chiến lược nội dung và xử lý khủng hoảng trong một môi trường báo chí luôn biến động, chịu sức ép lớn từ cả phía dư luận và quản trị nội bộ", bà Phan Thanh Phong nhấn mạnh.

Bên cạnh đó, ngày càng có nhiều nữ phóng viên, biên tập viên là gương mặt chủ lực tại các cơ quan báo chí lớn - từ tòa soạn in đến truyền hình, phát thanh và nền tảng số.

“Họ có mặt tại các tuyến đầu, từ phòng họp chính trị đến vùng bão lũ, từ đối thoại quốc tế đến phóng sự điều tra. Họ được ghi nhận bằng giải thưởng báo chí quốc gia và nhiều giải báo chí uy tín khác, bằng sự tin cậy của độc giả, và bằng chính vị trí lãnh đạo mà họ đang đảm nhiệm”, nhà báo Phan Thanh Phong nói.

Mặc dù vậy, tỷ lệ nữ giới trong vai trò lãnh đạo báo chí cấp cao vẫn còn quá khiêm tốn so với tiềm năng. Không ít nhà báo nữ tài năng vẫn ngần ngại khi bước vào vị trí quản lý - bởi gánh nặng kép giữa gia đình và công việc, bởi những định kiến âm ỉ về giới tính trong điều hành, và đôi khi là bởi thiếu các cơ hội tiếp cận với kỹ năng quản trị hiện đại trong môi trường số.

Trong bối cảnh hiện nay, khi truyền thông đang đứng giữa cơn bão của chuyển đổi số, AI, nền tảng đa kênh và áp lực cạnh tranh chưa từng có, vai trò của người lãnh đạo càng trở nên then chốt. Ở đó, tiếng nói của nữ giới - với sự mềm dẻo, đa cảm nhưng cũng đầy lý trí và kiên định - cần được lắng nghe, nhìn nhận và trao cơ hội phát huy một cách bình đẳng, thực chất.

NHẬN DIỆN RÀO CẢN ĐỂ PHÁT HUY NĂNG LỰC QUẢN TRỊ CỦA LÃNH ĐẠO NỮ TRONG CƠ QUAN BÁO CHÍ

Phiên thảo luận nhằm nhận diện những rào cản thực tế mà lãnh đạo nữ trong các cơ quan báo chí đang đối mặt. Nhà báo Hà Tùng Long, Báo Dân trí, cho rằng trong thời đại báo chí công nghệ số, thì tiếng nói của các lãnh đạo nữ trong cơ quan báo chí đang hiện diện rất rõ ràng và tương đối dễ nhận diện.

Bà Phó Cẩm Hoa, Trưởng Ban Đối ngoại (VOV5) - Đài Tiếng nói Việt Nam (thứ 3 từ trái sang), chia sẻ tại diễn đàn. Ảnh: Thu Hằng.

Thời đại báo chí công nghệ số cũng mở ra rất nhiều cơ hội để phụ nữ khẳng định vai trò lãnh đạo cơ quan báo chí thông qua: Sáng tạo và định hướng nội dung; tổ chức, quản trị và điều hành tòa soạn; xây dựng văn hóa công sở và đối ngoại; gắn hoạt động báo chí với công tác xã hội; quản lý khủng hoảng truyền thông số; thúc đẩy bình đẳng giới trong cơ quan báo chí

“Có thể thấy, tiếng nói của phụ nữ trong điều hành báo chí bây giờ không chỉ đơn thuần là việc có mặt trong bộ máy lãnh đạo mà nhiều năm trở lại đây đã góp phần làm thay đổi bản chất của truyền thông, từ thông tin đơn thuần sang truyền thông tạo tác động xã hội tích cực”, nhà báo Hà Tùng Long chia sẻ.

Tuy nhiên, tiếng nói của lãnh đạo nữ trong cơ quan báo chí vẫn chưa được lắng nghe ở quy mô tương xứng với năng lực và tiềm năng của họ. Nguyên nhân là họ bị giới hạn là bởi văn hóa tổ chức, định kiến giới hoặc áp lực “phải giữ an toàn”. Không ít trường hợp phụ nữ tự kiểm duyệt bản thân, lo sợ bị đánh giá quá mạnh mẽ, thiếu nữ tính khi bày tỏ quan điểm trái chiều hoặc quyết liệt.

Ngoài ra, những định kiến về văn hóa, đó là vẫn tồn tại tư tưởng “nam lãnh đạo thì quyết đoán, nữ lãnh đạo thì cảm tính”, trách nhiệm kép, khi nhiều nữ lãnh đạo phải gánh vác đồng thời trách nhiệm gia đình và công việc, ảnh hưởng đến khả năng dấn thân và phát biểu mạnh mẽ….

Vì thế, họ không có thật nhiều cơ hội để nâng cao kỹ năng quản trị và điều hành tòa soạn, các kỹ năng về ứng dụng công nghệ trong phát triển chuyên môn và phát huy năng lực.

“Từ vấn đề này, tôi nhận thấy không phải phụ nữ không thể làm tốt công tác lãnh đạo được như nam giới, mà họ thiếu đi những điều kiện cần và đủ”, nhà báo Hà Tùng Long nhận xét.

Chia sẻ góc nhìn về vấn đề này, bà Phó Cẩm Hoa, Trưởng Ban Đối ngoại (VOV5) - Đài Tiếng nói Việt Nam, thông tin rằng hiện nay đội ngũ nhà báo nữ rất hùng hậu, hơn 40% hội viên Hội Nhà báo Việt Nam là nữ giới là con số rất ấn tượng.

Tuy nhiên, thực tế nghề báo khá vất vả, có thể nói nghề “việc nhẹ, lương cao” hoàn toàn không dành để nói về nghề báo. “Ngược lại, trong điều kiện kinh tế hiện nay, lương của nữ nhà báo không cao nhưng công việc rất nặng nhọc, thậm chí trực đêm hôm, bám sát thông tin thời sự. Vì thế, tôi cho rằng tỷ lệ nữ nhà báo 40% là rất đáng khích lệ”, bà Phó Cẩm Hoa nói.

Theo bà Hoa, nếu tính về văn bản, giấy tờ, luật pháp, luật hóa, phụ nữ trong nghề báo luôn luôn được đảm bảo các điều kiện bình đẳng về lương, thưởng, phụ cấp trách nhiệm là như nhau ở vùng vị trí so với nam giới. Đây là chính sách rất tiến bộ.

Tuy nhiên, tiếng nói của phụ nữ trong lĩnh vực này chưa thực sự mang tính chất quyết định. Để lãnh đạo nữ ở các cơ quan báo chí có thể được hưởng quyền lợi tương đương ở cùng vị trí so với nam giới, họ cần nỗ lực rất lớn, thậm chí gấp đôi, mặc dù về trình độ, tri thức có thể ngang nhau. “Điều này xuất phát từ định kiến xã hội”, bà Hoa nhìn nhận.

Vì thế, bà cho rằng để nữ lãnh đạo trong các cơ quan báo chí phát huy được năng lực quản trị cần có quy trình đánh giá cán bộ chi tiết dựa trên tài năng, tránh sự cảm tính mới bớt được định kiến để đạt được vị trí như nam giới.

Thu Hằng