Nhật Bản đối mặt với khủng hoảng nhân khẩu học khi dân số già đạt mức cao kỷ lục

Nhật Bản đang đối mặt với tình trạng già hóa dân số đang ngày một nghiêm trọng. (Ảnh: NHK)

Theo dữ liệu mới nhất từ chính phủ Nhật Bản, số người từ 65 tuổi trở lên tại quốc gia này đã đạt con số kỷ lục 36,25 triệu người, chiếm 29,3% tổng dân số - tỷ lệ cao nhất thế giới.

Sự kiện "Ngày tôn trọng người cao tuổi" diễn ra vào đầu tuần này, đã thu hút sự chú ý. Mặc dù đây là dịp để tôn vinh người cao tuổi, nhưng cũng là lúc để nhìn nhận một cách nghiêm túc về những thách thức mà Nhật Bản đang phải đối mặt. Với dân số chung đang giảm sút, việc số lượng người cao tuổi tăng lên nhanh chóng đã đặt ra nhiều vấn đề, đặc biệt là sự thiếu hụt lao động nghiêm trọng.

Theo một khảo sát từ Teikoku Databank vào tháng trước, có tới 51% các công ty trên khắp Nhật Bản đang gặp khó khăn trong việc tuyển dụng nhân viên toàn thời gian. Điều này càng trở nên nghiêm trọng khi số lao động từ 65 tuổi trở lên tăng liên tục trong 20 năm qua, đạt mức kỷ lục 9,14 triệu người vào năm 2023. Khi những lao động này nghỉ hưu, nguy cơ thiếu hụt lao động trẻ sẽ càng gia tăng.

Dự báo từ Viện Nghiên cứu Dân số và An sinh Xã hội Quốc gia cho thấy, tỷ lệ người cao tuổi tại Nhật Bản sẽ tiếp tục tăng, có thể đạt 34,8% vào năm 2040. Điều này không chỉ gây áp lực lớn lên hệ thống y tế và an sinh xã hội, mà còn đe dọa sự phát triển kinh tế của đất nước.

Chính phủ Nhật Bản đã nhận thức được mối đe dọa từ tình trạng này và đã đưa ra nhiều biện pháp nhằm cải thiện tỷ lệ sinh. Các chính sách hỗ trợ nuôi dạy trẻ em và phát triển các cơ sở chăm sóc trẻ em đã được triển khai dưới sự lãnh đạo của Thủ tướng Fumio Kishida. Tuy nhiên, những biện pháp này chưa đủ để giải quyết vấn đề trong ngắn hạn.

Trong bối cảnh này, việc mở cửa cho lao động nước ngoài đã trở thành một giải pháp quan trọng. Năm 2024, Nhật Bản đã đón nhận con số kỷ lục 2 triệu lao động nước ngoài và dự kiến sẽ cần thêm 800.000 lao động trong năm năm tới. Tuy nhiên, để đối phó với sự sụt giảm nhân khẩu học trong tương lai, quốc gia này cần tiếp tục gia tăng số lượng lao động nhập cư với tốc độ nhanh hơn.

Chuyên gia kinh tế Robert Feldman nhận định rằng Nhật Bản cần tập trung vào việc nâng cao năng suất lao động của người trẻ và đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI) và tự động hóa. Dù AI được kỳ vọng sẽ giúp giải quyết cuộc khủng hoảng nhân khẩu học, nhưng theo nhà kinh tế Carlos Casanova vẫn còn nhiều việc phải làm để công nghệ này thực sự mang lại hiệu quả.

Trong tương lai, để duy trì sự phát triển kinh tế, Nhật Bản không chỉ cần một lực lượng lao động mạnh mẽ mà còn cần tạo ra môi trường thuận lợi cho công nghệ và đổi mới sáng tạo phát triển. Những thách thức hiện tại chính là cơ hội để quốc gia này định hình lại tương lai của mình trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự thay đổi nhân khẩu học nhanh chóng.

Tuấn Khang