Nhật Bản luật hóa chính sách lúa gạo

Nông dân trồng lúa trên cánh đồng ở Fukushima, Nhật Bản. Ảnh: Kyodo/TTXVN

Bộ Nông, Lâm, Ngư nghiệp Nhật Bản (MAFF) đã quyết định luật hóa chính sách “sản xuất theo nhu cầu”, vốn được xem là một dạng chính sách hạn chế diện tích trồng lúa trên thực tế, hoàn toàn khác biệt so với chính sách tăng diện tích canh tác của chính quyền Thủ tướng Shigeru Ishiba trước đó. Việc ghi rõ phương châm sản xuất lúa gạo vào luật nhằm hạn chế các thay đổi đột ngột theo quyết định của chính phủ, tránh tình trạng mỗi khi thay đổi chính quyền thì chính sách lúa gạo bị điều chỉnh mạnh.

Theo phóng viên TTXVN tại Tokyo, thông tin này được tiết lộ bởi một quan chức chính phủ Nhật Bản và MAFF đang điều chỉnh để đưa nội dung vào dự thảo sửa đổi Luật Lương thực, dự kiến trình Quốc hội tại phiên họp thường kỳ đầu năm tới.

Để duy trì các chính sách lúa gạo truyền thống, dự luật dự kiến sẽ quy định vai trò của chính phủ như “khuyến khích sản xuất phù hợp với nhu cầu”, yêu cầu nông dân “chủ động sản xuất theo nhu cầu thị trường”. Ngoài ra, dự luật cũng sẽ bổ sung nghĩa vụ cung cấp thông tin chính xác từ phía chính phủ và chính quyền địa phương nhằm hỗ trợ chủ trương này.

Nhật Bản đã bãi bỏ chính sách hạn chế diện tích canh tác kể từ vụ lúa 2018, qua đó ngừng phân bổ chỉ tiêu sản lượng cho nông dân. Từ đó, MAFF chỉ đưa ra dự báo cung-cầu và để nông dân tự quyết định diện tích gieo trồng theo phương châm “sản xuất theo nhu cầu”, nhằm gián tiếp can thiệp để tránh giá gạo sụt mạnh. Tuy nhiên, trên thực tế, chính phủ vẫn cung cấp trợ cấp cho nông dân chuyển đổi từ lúa gạo sang trồng lúa mì hoặc đậu tương, hay nói cách khác thực chất vẫn là biện pháp khuyến khích hạn chế mở rộng sản xuất.

“Khủng hoảng giá gạo” phát sinh vào mùa Hè năm ngoái được MAFF thừa nhận là do sản lượng thiếu hụt khi dự báo sai lệch cung-cầu. Khi đó, khó khăn trong việc dự báo chính xác cung-cầu đã bộc lộ rõ, dẫn tới việc chính quyền Thủ tướng Shigeru Ishiba thực hiện điều chỉnh mang tính bước ngoặt khi chuyển sang chủ trương tăng sản lượng sản xuất gạo.

Tuy nhiên, chính phủ Nhật Bản khi đó không đưa ra mức tăng sản lượng cụ thể, nên đã vấp phải sự phản đối của nhiều nghị sĩ của đảng Dân chủ Tự do (LDP) và nhiều nông dân lo ngại dư cung dẫn đến giá gạo lao dốc. Bộ trưởng MAFF khi đó là ông Shinjjiro Koizumi đưa ra phương án cân bằng, gọi chủ trương đó là “tăng sản xuất theo nhu cầu”. Nhưng từ “tăng sản xuất” sau đó bị hiểu sai và lan truyền rộng rãi, khiến các địa phương vốn quen với chính sách hạn chế sản xuất trong nhiều năm rơi vào tình trạng hoang mang.

Rút kinh nghiệm từ tình hình này, tân Bộ trưởng MAFF Norikazu Suzuki đã đưa chính sách trở lại với trọng tâm là “sản xuất theo nhu cầu”, vốn là cách nói khác của sản xuất điều chỉnh theo cung-cầu thị trường. Một trong những lý do chính cho việc sửa luật lần này là chính sách không được luật hóa, nên mỗi khi chính quyền đổi mới, phương hướng có thể bị thay đổi, gây thiệt hại lớn cho ngành trồng lúa, vốn chỉ thu hoạch một lần trong năm.

Tuy nhiên, trong bối cảnh dân số Nhật Bản tiếp đà giảm, việc khó có khả năng mở rộng nhu cầu về gạo và tiếp tục “giảm sản xuất theo nhu cầu” sẽ dẫn đến nguy cơ làm giảm số người làm việc trong lĩnh vực nông nghiệp tại Nhật Bản. Dù chính sách điều chỉnh cung-cầu có thể giữ giá gạo ở mức cao trong ngắn hạn, nhưng về dài hạn có thể gây ra suy giảm khả năng tự cung đối với mặt hàng lương thực trọng yếu này. Việc thiếu nguồn gạo nội địa trở thành tình trạng thường xuyên có thể sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến an ninh lương thực quốc gia.

Ngoài ra, MAFF đang xem xét điều chỉnh quy định về việc xuất kho gạo dự trữ của chính phủ, hiện chỉ giới hạn cho trường hợp mất mùa nhằm ứng phó với các trường hợp thiếu hụt do nhu cầu tăng đột ngột, đồng thời sẽ ngừng xem dự trữ gạo là một công cụ ổn định giá trong tương lai.

Phạm Tuân/vnanet.vn